Στις 12-13 Μαίου 1821 σημειώθηκε η μάχη στο Βαλτέτσι και η πρώτη μεγάλη νίκη των επαναστατημένων Ελλήνων, εναντίον των Οθωμανών Τούρκων! Μία μάχη που θεωρείται ως μία από τις πιο σημαντικές μάχες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, καθώς, εκτός από το γεγονός ότι ήταν η πρώτη χρονολογικώς, όπως προαναφέρθηκε, μαζί με την επακολουθήσασα μετά πενθήμερο μάχη των Δολιανών και Βερβένων, άνοιξαν διάπλατα το δρόμο για τη στενότερη πολιορκία της πρωτεύουσας και διοικητικού κέντρου του Μωριά, την Τρίπολη (Τριπολιτσά), που τελικώς οδήγησε στην άλωσή της μερικούς μήνες αργότερα.
«Στο Βαλτέτσι στο Λεβίδι/πέφτει αλύπητο λεπίδι...» λέει η λαϊκή Μούσα, αναφορικώς με τη Μάχη του Βαλτετσίου, ως ενδεικτικό της σφοδρότητος της συγκρούσεως.
Ας δούμε πως εξελίχτηκε η Μάχη.
Ο Μουσταφά, ο Κεχαγιάμπεης του Χουρσίτ πασά, ηγούμενος 3.500 σκληροτράχηλων Τουρκαλβανών, ξεκίνησε από την Ήπειρο με προορισμό την Πελοπόννησο και αντικειμενικό σκοπό να καταπνίξει την Επανάσταση των Ρωμιών στον Μωριά, που τότε ήταν ακόμα στα σπάργανά της.
Καθ’ οδόν προς την Πελοπόννησο, αφενός προστίθεντο και άλλες Οθωμανικές δυνάμεις στην αρχική του δύναμη, αφετέρου εκκαθάριζε στο πέρασμά του όλες τις μικρές φρουρές και εστίες επαναστατημένων Ελλήνων, μπαίνοντας έτσι θριαμβευτικά στην Τρίπολη, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη ανύψωση του ηθικού των συμπατριωτών τους της Πελοποννήσου.
Από την άλλη πλευρά, στο ελληνικό στρατόπεδο, οι οπλαρχηγοί διαφωνούν για το σχέδιο δράσεως. Τελικώς επικρατεί η άποψη του Θοδωρή Κολοκοτρώνη για κατάληψη της Τριπολιτσάς που βρίσκεται στο κέντρο της Πελοποννήσου κι όχι των περιφερειακών παλαιών φραγκικών κάστρων. Για το λόγο αυτό δημιουργούνται τρία νέα στρατόπεδα, στην περιφέρεια γύρο από την Τρίπολη, στην Πιάνα, το Βαλτέτσι και το Χρυσοβίτσι.
Αρχικώς, οι Τούρκοι διώχνουν τους Έλληνες από το Βαλτέτσι, όμως, στις 10 Μαΐου 1821, οι ελληνικές δυνάμεις με αρχηγούς τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και Κυριακούλη Μαυρομιχάλη ανακαταλαμβάνουν το μέρος, και αμέσως αρχίζουν να κατασκευάζουν ταμπούρια, οχυρώνοντας την τοποθεσία.
Στις 12 Μαΐου 1821, ισχυρές δυνάμεις των Οθωμανών, υπό τον Τουρκαλβανό Ρουμπή, με ιππικό και πυροβολικό, πολιορκούν το Βαλτέτσι, με απώτερο αντικειμενικό σκοπό να διαλύσουν το εκεί ελληνικό στρατόπεδο. Οι Οθωμανοί επιτίθενται κατά κύματα, όμως οι Έλληνες, υπό την ηγεσία των Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και Μητροπέτροβα αμύνονται ηρωικώς. Ταυτοχρόνως, φτάνουν οι ενισχύσεις με τους Νικηταρά και Ιωάννη Κολοκοτρώνης, υπό την καθοδήγηση του Γέρου του Μωριά, απειλώντας έτσι τους ως τότε πολιορκητές Οθωμανούς Τούρκους με περικύκλωση.
Τότε, ο Κεχαγιάμπεης διατάσσει αμέσως υποχώρηση, κάτι που βλέποντάς το οι πολιορκημένοι Έλληνες πραγματοποιούν έξοδο από τα ταμπούρια τους και με τα γιαταγάνια τους στο χέρι, τρέπουν τους εχθρούς σε άτακτη φυγή. Η μάχη θα κρατήσει συνολικώς 23 ώρες και έληξε στις 13 Μαΐου 1821. Συνολικώς, οι Οθωμανικές δυνάμεις που συμμετείχαν στη μάχη ανήλθαν στους 12.000 άνδρες, ιππικό και πυροβόλα, ενώ οι αντίστοιχες Ελληνικές στους 2.300 άνδρες, όμως η Ελληνική νίκη ήταν συντριπτική.
Από πλευράς απωλειών, οι Οθωμανοί αφήνουν στο πεδίο της μάχης 514 νεκρούς και 635 τραυματίες, ενώ οι αντίστοιχες ελληνικές ήταν μόλις 4 νεκροί και 17 τραυματίες...
Ο Φιλικός και Αγωνιστής του '21 Κανέλλος Δεληγιάννης θα γράψει στα απομνημονεύματά του: «Αυτή η ένδοξος νίκη ήταν η κρίσις της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις αυτήν χρεωστείται η ανεξαρτησία της Πατρίδος καθ' ότι ενεθάρρυνε και εμψύχωσε τους Έλληνας». Και πραγματικώς, χάρις στη νίκη στο Βαλτέτσι θα αναπτερωθεί το ηθικό των Ελλήνων και θα αποδειχθεί ότι η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν μία απλή εξέγερση των σκλαβωμένων ραγιάδων!
Οι ελληνικές νίκες στο Βαλτέτσι, στα Δολιανά και τα Βέρβενα που θα ακολουθήσουν σε λίγες μέρες, ανοίγουν το δρόμο για την πολιορκία και, σε τέσσερις μήνες, για την πτώση της θεωρούμενης ως «απόρθητης» πρωτεύουσας του Μωριά της Τριπολιτσάς.