Η Wagner, μια ρωσική ομάδα μισθοφόρων που έγινε γνωστή για την αποτυχημένη ανταρσία της εναντίον της Μόσχας και κατηγορείται για σοβαρές παραβιάσεις εναντίον αμάχων στην Αφρική, αντικαθίσταται στην ήπειρο από μια άλλη ρωσική παραστρατιωτική ομάδα. Σύμφωνα με ειδικούς, η διάδοχός της είναι η Africa Corps, που ελέγχεται από το Κρεμλίνο, όπως σημειώνει το CNN.
Για χρόνια, η Wagner, η οποία χρηματοδοτούνταν από τη ρωσική κυβέρνηση και επαινέθηκε για το «θάρρος και τον ηρωισμό» της από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν το 2023, ενσάρκωνε τις στρατιωτικές επιρροές της Μόσχας στο Σαχέλ, μια περιοχή της δυτικής και βόρειας κεντρικής Αφρικής που εκτείνεται από τη Σενεγάλη έως το Σουδάν.
Ωστόσο, με την αποχώρηση της Wagner από μεγάλα τμήματα της περιοχής, η οποία μαστίζεται από επαναλαμβανόμενα πραξικοπήματα, ένοπλες εξεγέρσεις και εξτρεμιστικές ανταρσίες, φαίνεται ότι το Κρεμλίνο θέλει να την αντικαταστήσει με έναν ελεγχόμενο, αλλά ανεπίσημο στρατό.
Ο Πούτιν αποκάλυψε σε μια σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής το 2023 ότι το Κρεμλίνο είχε «συνάψει συμφωνίες στρατιωτικής-τεχνικής συνεργασίας με περισσότερες από 40 αφρικανικές χώρες, στις οποίες προμηθεύουμε ένα ευρύ φάσμα όπλων και εξοπλισμού».
Το Κρεμλίνο καλύπτει σε κάποιο βαθμό το κενό που άφησαν οι δυτικές δυνάμεις, οι οποίες εκδιώχθηκαν από αρκετές κυβερνήσεις στο Σαχέλ μεταξύ του 2022 και του τρέχοντος έτους, καθώς τα αντιδυτικά συναισθήματα αυξάνονται σε ολόκληρη την περιοχή.
Σε μια εποχή που η Δύση έχει στρέψει σε μεγάλο βαθμό την προσοχή της αλλού, από τους πολέμους στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία έως τις εντάσεις με την Κίνα, η Ρωσία έχει καταστεί περιζήτητος εταίρος στον τομέα της ασφάλειας τόσο εντός όσο και εκτός του Σαχέλ.
Σε ορισμένες περιοχές, όπως το Μάλι, όπου η Wagner υπέστη μερικές από τις χειρότερες απώλειές της, με δεκάδες νεκρούς σε ενέδρα ανταρτών πριν από ένα χρόνο, οι δυνάμεις της έχουν ενωθεί με τους τοπικούς στρατούς στον αγώνα κατά των ανταρτών.
Τι γνωρίζουμε για την Africa Corps
Ο διάδοχος της Wagner δεν είναι αυτοδιοικούμενος. Σε αντίθεση με την Wagner, η παραστρατιωτική ομάδα Africa Corps υπάγεται στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας, σύμφωνα με το επίσημο κανάλι Telegram της ομάδας.
Το σώμα αποτελείται από ελίτ διοικητές του ρωσικού στρατού. Προτεραιότητα στην πρόσληψη δόθηκε επίσης σε τωρινούς και πρώην μαχητές της Wagner, όπως αποκάλυψε μια ανάρτηση της Africa Corps στο Telegram τον Ιανουάριο του 2024.
Από τότε, μέλη της Africa Corps έχουν ενταχθεί στο πεδίο της μάχης, διεξάγοντας κοινές επιχειρήσεις με τον στρατό του Μάλι εναντίον των πολιτοφυλακών.
Η Wagner ανακοίνωσε τον Ιούνιο ότι αποχωρεί από το Μάλι, μία από τις ταραγμένες χώρες του Σαχέλ, δηλώνοντας ότι ολοκλήρωσε την τριετή αποστολή της για την καταπολέμηση των ανταρτών στη χώρα της Δυτικής Αφρικής που κυβερνάται από στρατιωτική χούντα.
Παρόμοια αποχώρηση της Wagner έχει συζητηθεί και στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το νευραλγικό κέντρο της ομάδας στην Αφρική. Η Wagner δραστηριοποιείται στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία από το 2018 και έχει καταστεί η κυρίαρχη δύναμη στην αφρικανική χώρα μετά την τελική αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων το 2022. Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία αναγνωρίζεται ευρέως ότι βοήθησε τη χώρα να αποφύγει την κατάρρευση.
Ωστόσο, νωρίτερα αυτό το μήνα, στρατιωτικοί αξιωματούχοι στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία δήλωσαν στο Associated Press ότι το ρωσικό υπουργείο Άμυνας είχε ζητήσει από τις αρχές της χώρας να αντικαταστήσουν την Wagner με την Africa Corps και να πληρώσουν τις υπηρεσίες της σε μετρητά.
Η αμοιβή της Wagner για την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, που περιλαμβάνουν την προστασία του προέδρου της, την ανάκτηση εδαφών που έχουν καταληφθεί από αντάρτες και την αποτροπή ένοπλων ομάδων, «γίνεται με εξαιρετικά κρυφό και διακριτικό τρόπο» από την κυβέρνηση της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, δήλωσε τον Ιανουάριο στο CNN ο Martin Ziguélé, βουλευτής της αντιπολίτευσης που διετέλεσε πρωθυπουργός από το 2001 έως το 2003.
Δεν είναι σαφές πώς πληρώνονται οι υπηρεσίες της Wagner. Ωστόσο, προηγούμενες έρευνες του CNN αποκάλυψαν ότι εταιρείες συνδεδεμένες με τον πρώην ηγέτη της Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, είχαν εξασφαλίσει παραχωρήσεις για την εξόρυξη χρυσού και διαμαντιών στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου σχεδόν το 70% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας – το πέμπτο υψηλότερο ποσοστό φτώχειας στον κόσμο, σύμφωνα με εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2023.
Υπενθυμίζεται ότι ο Πριγκόζιν σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα βορειοδυτικά της Μόσχας τον Αύγουστο του 2023, δύο μήνες μετά την αποτυχημένη ανταρσία που ξεκίνησε εναντίον της στρατιωτικής ηγεσίας της Ρωσίας.
Ούτε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ούτε οι υπουργοί Άμυνας και Επικοινωνίας της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας απάντησαν στο αίτημα της CNN για σχόλιο σχετικά με την υποτιθέμενη προγραμματισμένη στροφή προς το Στρατό της Αφρικής. Η CNN δεν έχει λάβει απάντηση ούτε από τις ρωσικές αρχές.
Ούτε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ούτε οι υπουργοί Άμυνας και Επικοινωνίας της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας απάντησαν στο αίτημα της CNN για σχόλιο σχετικά με την προγραμματισμένη στροφή προς την Africa Corps. Η CNN δεν έλαβε απάντηση ούτε από τις ρωσικές αρχές.
Ο υπουργός επικοινωνιών, Maxime Balalou, δήλωσε στο CNN τον Ιανουάριο ότι μια διμερής αμυντική συμφωνία «επέτρεψε στη Ρωσία να μας προμηθεύσει με όπλα», καθώς και «να αναλάβει τη διαχείριση και την εκπαίδευση των δυνάμεων άμυνας και ασφάλειας μας, και να βοηθήσει τις ένοπλες δυνάμεις μας στο έδαφος».
Σύμφωνα με το κανάλι Telegram της Africa Corps, η παραστρατιωτική ομάδα έχει ήδη φτάσει σε άλλα μέρη της Αφρικής, όπου δραστηριοποιείται στις χώρες της Δυτικής Αφρικής Νίγηρας και Μπουρκίνα Φάσο, οι οποίες κυβερνώνται από χούντες.
Δεν είναι γνωστό αν η ομάδα δραστηριοποιείται στην Ισημερινή Γουινέα της Κεντρικής Αφρικής, η οποία φιλοξενεί περίπου 200 Ρώσους στρατιωτικούς εκπαιδευτές, σύμφωνα με έρευνα του Reuters στα τέλη του περασμένου έτους. Η Ισημερινή Γουινέα έχει τον ίδιο ηγέτη εδώ και 46 χρόνια.
Τι θέλει να κάνει διαφορετικά ο Πούτιν;
Η κίνηση της Ρωσίας να αντικαταστήσει τον Wagner στην Αφρική θα μπορούσε να είναι μια «στρατηγική αναδιαμόρφωση της εικόνας της Μόσχας», σύμφωνα με τον Héni Nsaibia, ανώτερο αναλυτή της Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED).
«Με το όνομα της Wagner να έχει σοβαρά αμαυρωθεί μετά την ανταρσία και το θάνατο του Πριγκόζιν, η Ρωσία πιθανότατα ενοποιεί τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στο εξωτερικό υπό τον επίσημο έλεγχο του κράτους, εξαλείφοντας το brand της «Wagner» και διατηρώντας παράλληλα τις βασικές της λειτουργίες υπό ένα νέο όνομα, όπως η Africa Corps», δήλωσε στο CNN ο Nsaibia. «Με αυτόν τον τρόπο», πρόσθεσε, «η Μόσχα μπορεί να αποστασιοποιηθεί από το αφήγημα περί μισθοφόρων, διατηρώντας παράλληλα μια ισχυρή παρουσία στην περιοχή».
Η στρατιωτική εμπλοκή στην Αφρική θα μπορούσε να ωφελήσει το Κρεμλίνο και με άλλους τρόπους, δήλωσε ο Nsaibia. «Η Africa Corps έχει ως στόχο να δώσει στη Μόσχα μεγαλύτερο έλεγχο των επιχειρήσεων, και ενδεχομένως μεγαλύτερη διεθνή νομιμότητα, καθώς και λιγότερους νομικούς κινδύνους για τη φήμη της», εξήγησε ο Nsaibia.
Σημειώνεται ότι η Wagner έχει βρεθεί αντιμέτωπη με αγωγές από ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων για κατηγορίες περί παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.