Δεν είναι τυχαίο πως για πρώτη φορά από το 2007, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προσκαλείται στις ΗΠΑ, σε έδαφος άλλοτε… ρωσικό, την Αλάσκα. Ενώ όμως η περιοχή είχε πουληθεί στις ΗΠΑ το 1867 έναντι 7,2 εκατ. δολαρίων, το περιεχόμενο της συζήτηση της 15ης Αυγούστου 2025 ίσως θυμίζει «Γιάλτα».
Σε λίγες μέρες ο πρόεδρος Τραμπ, Παρασκευή 15 Αυγούστου, υποδέχεται στην Αλάσκα τον πρόεδρο Πούτιν της Ρωσίας, για να κουβεντιάσουν για το πόλεμο στην Ουκρανία δίχως όμως να είναι παρόντες οι Ουκρανοί, εκτός αν υπάρξει πρόσκληση της τελευταίας στιγμής.
Ήδη ο Τραμπ είπε σε δημοσιογράφους την Παρασκευή 8 Αυγούστου ότι οι Ρώσοι πρότειναν μεταξύ άλλων «κάποιες ανταλλαγές εδαφών προς όφελος και των δύο» χωρών.
Ωστόσο, οι δύο μεγαλύτερες αμερικανικές εφημερίδες New York Times και Washington Post καταγράφουν αντιδράσεις και διλήμματα.
Ο Σαμ Γκριν, καθηγητής ρωσικής πολιτικής στο King’s College London, είπε ότι ο τόπος ευνοεί τη Ρωσία. «Ο συμβολισμός της διεξαγωγής της συνόδου Τραμπ–Πούτιν στην Αλάσκα είναι φρικτός — σαν να έχει σχεδιαστεί για να δείξει ότι τα σύνορα μπορούν να αλλάζουν, ότι η γη αγοράζεται και πωλείται», είπε ο Γκριν.
Ο φόβος της Ουκρανίας τους τελευταίους έξι μήνες είναι ότι το «ειρηνευτικό σύμφωνο» όπως το φαντάζεται ο Τραμπ θα είναι μια συμφωνία απευθείας μεταξύ αυτού και του Πούτιν — όπως όταν ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ, ο Ιωσήφ Στάλιν και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ μοίρασαν την Ευρώπη στη Γιάλτα το 1945.
Εκείνη η συνάντηση έχει γίνει συνώνυμη με το μοίρασμα του κόσμου από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ενώ οι μικρότερες υφίστανται τις συνέπειες.
Ο ίδιος ο Ζελένσκι τροφοδότησε τέτοιους παραλληλισμούς σε ομιλία προς τον λαό του λίγες ώρες αφότου ο Τραμπ άφησε να εννοηθεί ότι θα αποφασίσει το μέλλον της Ουκρανίας στη συνάντηση της Αλάσκας. «Οι Ουκρανοί δεν θα δώσουν τη γη τους στον κατακτητή», είπε, σημειώνοντας ότι το ουκρανικό σύνταγμα απαγορεύει μια τέτοια συμφωνία πρόσθεσε, προειδοποίησε πως «κάθε λύση εναντίον μας, κάθε λύση χωρίς την Ουκρανία, είναι ταυτόχρονα λύση εναντίον της ειρήνης. Δεν θα φέρουν τίποτα. Είναι νεκρές λύσεις».
Ο Ζελένσκι, σύμφωνα με τους New York Times έχει κάθε λόγο να φοβάται ότι ο Τραμπ είναι στην καλύτερη περίπτωση αναξιόπιστος εταίρος και στη χειρότερη, επιρρεπής σε κολακεία και χειραγώγηση από τον Πούτιν.
«Ο πρόεδρος Τραμπ δείχνει ακόμη να μπαίνει σε αυτή τη συζήτηση σαν ο Πούτιν να διαπραγματεύεται ως εταίρος ή φίλος», είπε η Tressa Guenov, διευθύντρια προγραμμάτων και επιχειρήσεων στο Scowcroft Center for Strategy and Security του AΑτλαντικού Συμβουλίου. «Αυτό θα συνεχίσει να δυσκολεύει τις συζητήσεις, αν η Ουκρανία δεν εμπλέκεται».
Το χάσμα Τραμπ-Ευρωπαίων
Το χάσμα ανάμεσα στον τρόπο που ο Τραμπ προσεγγίζει αυτές τις διαπραγματεύσεις και στον τρόπο που τις προσεγγίζουν οι Ευρωπαίοι φάνηκε ακόμη πιο έντονα το Σάββατο 9 Αυγούστου. Μετά από συνάντηση Ευρωπαίων συμβούλων εθνικής ασφάλειας και Ουκρανών αξιωματούχων με τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζ. Ντ. Βανς, η ηγεσία της ΕΕ και χώρες όπως η Γαλλία, η Βρετανία, η Ιταλία και η Γερμανία ζήτησαν «ενεργή διπλωματία, στήριξη στην Ουκρανία και πίεση στη Ρωσική Ομοσπονδία για να τερματίσει τον παράνομο πόλεμό της».
Σε κοινή δήλωση, στην οποία προσχώρησε και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, οι ηγέτες επανέλαβαν ότι η Ρωσία φέρει αποκλειστικά την ευθύνη για τον πόλεμο και ότι η Μόσχα δεν πρέπει να επιτραπεί να ανασχεδιάζει διεθνή σύνορα διά της βίας.
Εξέφρασαν τη στήριξή τους στον δοκιμαζόμενο πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δηλώνοντας ότι συμφωνούν με το ουκρανικό αίτημα για κατάπαυση του πυρός -ή έστω μείωση των εχθροπραξιών- πριν αρχίσουν οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις.
Προσέθεσαν ότι κάθε συμφωνία πρέπει να περιλαμβάνει «ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφάλειας που θα επιτρέπουν στην Ουκρανία να υπερασπίζεται αποτελεσματικά την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα» — διατυπώσεις που ο Τραμπ αποφεύγει. «Ο δρόμος προς την ειρήνη στην Ουκρανία δεν μπορεί να αποφασιστεί χωρίς την Ουκρανία», είπαν οι ηγέτες.
Τι ζητάει η Μόσχα
Ρώσοι αξιωματούχοι απαιτούν από την Ουκρανία να εκχωρήσει τις τέσσερις περιοχές που η Μόσχα ισχυρίστηκε ότι «προσάρτησε» στα τέλη του 2022, παρότι μέρος αυτών παραμένει υπό ουκρανικό έλεγχο. Και η Ρωσία επιδιώκει επίσημη διακήρυξη ότι η Κριμαία είναι ξανά δικό της έδαφος.
«Ο Τραμπ δεν ήθελε να βρεθεί σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία», δήλωσε η Τατιάνα Στανοβάγια, συνεργάτις στο Carnegie Russia Eurasia Center. «Η ίδια είπε ότι περισσότερες κυρώσεις πιθανότατα δεν θα ανάγκαζαν τον Πούτιν να αλλάξει γνώμη. Από αυτά τα σινιάλα φαινόταν ότι ο Τραμπ ήταν ανοιχτός σε μια νέα προσπάθεια — και το έκανε λίγες μόλις ημέρες πριν από τη λήξη του τελεσιγράφου του (για τις κυρώσεις του)».
Ανώτερος Ρώσος αξιωματούχος είπε πως «πολιτικά είναι ευκολότερο [για το Κρεμλίνο] να συνεχίσει τον πόλεμο έως την τελική κατάρρευση της Ουκρανίας παρά να κάνει ειρήνη», είπε ο πρώην αξιωματούχος, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας λόγω της ευαισθησίας του θέματος. «Γι’ αυτό προσκολλώνται στην ιδέα ότι χρειάζεται μια προσωρινή, αλλά όχι μόνιμη, εκεχειρία — και στο μεταξύ μπορούν να διεξαχθούν [ουκρανικές] εκλογές».
Η Ρωσία έχει προτείνει το Κίεβο να απολέσει την περιοχή του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία, που περιλαμβάνει τις περιοχές Λουχάνσκ και Ντονέτσκ, με αντάλλαγμα μια κατάπαυση του πυρός, χωρίς να προσφέρει κάτι άλλο, σύμφωνα με το ίδιο πρόσωπο.
Το Κρεμλίνο δεν είναι διατεθειμένο να επιστρέψει εδάφη στη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια, όπου οι ρωσικές στρατιωτικές επιτυχίες έχουν εξασφαλίσει στη Μόσχα την πολύτιμη χερσαία γέφυρα προς την κατεχόμενη Κριμαία, είπε το ίδιο πρόσωπο.
Ρώσοι αναλυτές είπαν ότι ο Πούτιν δεν θα συμφωνούσε να αποσύρει δυνάμεις από τη Χερσώνα ή τη Ζαπορίζια που κατέκτησε μετά το 2022 αλλά ακόμη δεν ελέγχει πλήρως.
«Οι ρωσικές δυνάμεις δεν πρόκειται να κάνουν ούτε βήμα πίσω», είπε ο φιλοκρεμλινικός αναλυτής Σεργκέι Μάρκοφ. Ο μόνος συμβιβασμός που θα έκανε η Ρωσία, πρόσθεσε, θα ήταν να σταματήσει την εκστρατεία κατάληψης των περιοχών Οδησσού και Χάρκιβ και των πόλεων Χερσώνα και Ζαπορίζια, που παραμένουν υπό ουκρανικό έλεγχο.
Το Κρεμλίνο έχει επιμείνει ότι οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει να αντιμετωπίζει τα «αίτια» της σύγκρουσης, αποστρατιωτικοποιώντας την Ουκρανία και αλλάζοντας την κυβέρνησή της. «Δεν υπάρχουν εγγυήσεις», είπε ο Μάρκοφ. «Όπως δεν υπάρχουν και εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ξαναρχίσει τον πόλεμο».
Κύριο ενδιαφέρον της Ρωσίας στη σύνοδο, είπε, είναι να εμφανίσει την Ουκρανία και την Ευρώπη ως εμπόδια στο όνειρο του Τραμπ να μεσολαβήσει για την ειρήνη.
«Η Ρωσία ελπίζει ότι ο Τραμπ θα γίνει επιτέλους λογικός και θα δει ότι ο Ζελένσκι είναι η κύρια αιτία του πολέμου που συμβαίνει τώρα και ότι η δεύτερη αιτία είναι οι Ευρωπαίοι ηγέτες… και ότι είναι και δικοί του εχθροί», είπε ο Μάρκοφ. Ο Τραμπ θα δει ότι «ο Πούτιν είναι ένας από τους λίγους καλούς πολιτικούς του φίλους».
Ο Γιάνις Κλούγκε, αναπληρωτής διευθυντής στο Γερμανικό Ινστιτούτο για Διεθνείς και Πολιτικές Υποθέσεις, είπε ότι η πρόταση του Πούτιν ήταν «η ίδια μέρος του πολέμου».
«Είναι απλώς μια προσωρινή κατάπαυση του πυρός με αντάλλαγμα εδάφη», είπε ο Κλούγκε. «Στόχος της είναι να δώσει στον Πούτιν πλεονέκτημα μακροπρόθεσμα έναντι της Ουκρανίας και της Δύσης».
Νίκη Πούτιν από τα αποδυτήρια
Πάντως, όπως αναφέρεται στους New York Times, το γεγονός και μόνο ότι ο Τραμπ συναντά τον Πούτιν συνιστά μικρή νίκη για τον Ρώσο πρόεδρο.
«Ο Τραμπ εξακολουθεί να δίνει στον Πούτιν το πλεονέκτημα της αμφιβολίας, και αυτή τη δυναμική ο Πούτιν θα επιχειρήσει να την εκμεταλλευτεί και πέρα από αυτή τη συνάντηση» σχολίασε η Guenov. Ενώ ο Τραμπ επιμένει ότι μια «κατανόηση» με τον Ρώσο πρόεδρο είναι κρίσιμη για μια ευρύτερη ειρήνη, ο Πούτιν θα καλωσόριζε σίγουρα οποιεσδήποτε εδαφικές παραχωρήσεις που ο Τραμπ θα ήταν πρόθυμος να αποδεχθεί.
Ήδη ο Τραμπ την Παρασκευή υπέδειξε ότι μια ειρηνευτική συμφωνία θα μπορούσε να περιλαμβάνει «κάποιες ανταλλαγές εδαφών», σηματοδοτώντας ότι οι ΗΠΑ ίσως συμπλεύσουν με τη Ρωσία στην προσπάθεια να εξαναγκαστεί η Ουκρανία σε μόνιμη παραχώρηση τμήματος της γης της.
Επιπλέον, δεν διαφεύγει της προσοχής των αμερικανικών ΜΜΕ το γεγονός ότι η απλή μετάβαση του Πούτιν στις ΗΠΑ σηματοδοτεί το τέλος της πολιτικής και νομικής απομόνωσής του από τις ΗΠΑ.
«Είναι αδιανόητο πώς μπορούμε να φέρνουμε κάποιον που το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει χαρακτηρίσει εγκληματία πολέμου», είπε ο Τζέφρι Σόνενφελντ, πρόεδρος του Yale Chief Executive Leadership Institute.
Τους τελευταίους μήνες, ο Τραμπ έχει τερματίσει προσπάθειες του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να συγκεντρώσουν αποδεικτικά στοιχεία για εγκλήματα πολέμου της Ρωσίας κατά την εισβολή. Η πρόσκληση του Πούτιν στις ΗΠΑ φάνηκε να σβήνει κάθε απειλή ότι οι ΗΠΑ θα παράσχουν τέτοια στοιχεία στη δίωξη.
Ο Σόνενφελντ προειδοποίησε τον Τραμπ να μην εκχωρήσει στη Ρωσία δικαιώματα στο Ντονμπάς, δεδομένης της συμφωνίας Ουκρανίας-ΗΠΑ για τα ορυκτά της Ουκρανίας. «Η παραχώρηση του Ντονμπάς θα ήταν καταστροφική», είπε. «Εκεί βρίσκονται πολλά από αυτά τα πολύτιμα ορυκτά».