Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έστρεψε πρόσφατα το ενδιαφέρον του στις διώξεις χριστιανών στη Νιγηρία, απειλώντας ακόμη και με αμερικανική παρέμβαση. Οι δηλώσεις του, αν και απευθύνονται σε μεγάλο βαθμό στο πολιτικό του ακροατήριο, επαναφέρουν στο προσκήνιο ένα υπαρκτό αλλά εξαιρετικά σύνθετο φαινόμενο: τη θρησκευτική βία εις βάρος χριστιανικών κοινοτήτων στην Αφρική και αλλού. Πρόκειται, ωστόσο, για ένα ζήτημα που δύσκολα χωρά σε απλοϊκά σχήματα και απαιτεί μεγαλύτερη κατανόηση και ψυχραιμία, αναφέρει σε δημοσίευμα του το South African Institute of International Affairs
Ο αγγλικανός ιερέας και δημοσιογράφος Τζάιλς Φρέιζερ, σε άρθρο του στον Guardian, επιχειρεί να εξηγήσει γιατί οι επιθέσεις κατά χριστιανών συχνά υποβαθμίζονται στη δημόσια συζήτηση. Όπως υποστηρίζει, στη Δύση –υποσυνείδητα– επικρατεί η αντίληψη ότι ο χριστιανισμός «άξιζε» τέτοια κριτική, λόγω ιστορικών και σύγχρονων πρακτικών, από την Ιερά Εξέταση έως τον αντισημιτισμό. Επιπλέον, η υπερβολική χρήση του όρου «δίωξη» από δυτικούς χριστιανούς για δευτερεύοντα ζητήματα έχει, κατά τον ίδιο, αποδυναμώσει το νόημά του. Τέλος, υπάρχει και ο φόβος ότι η ανάδειξη των διώξεων θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως άλλοθι για ισλαμοφοβία.
Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Φρέιζερ, τα παραπάνω δεν δικαιολογούν τη σιωπή απέναντι σε ένα πραγματικό πρόβλημα. Πράγματι, υπάρχουν ισλαμιστικές επιθέσεις κατά χριστιανών, στο πλαίσιο μιας ριζοσπαστικής ιδεολογίας που επιδιώκει τη μετατροπή της θρησκείας σε πολιτικό σύστημα και την επιβολή της σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Είτε μέσω κρατικών μηχανισμών είτε από ένοπλες οργανώσεις, ο ισλαμισμός έχει οδηγήσει σε διώξεις όχι μόνο χριστιανών αλλά και άλλων μειονοτήτων.
Παραδείγματα καταγράφονται σε πολλές χώρες. Στο Πακιστάν, οι νόμοι περί βλασφημίας έχουν καλλιεργήσει ένα κλίμα φόβου και βίας, με αποκορύφωμα επιθέσεις όχλων σε χριστιανικούς ναούς και κατοικίες. Στη Σρι Λάνκα, οι αιματηρές επιθέσεις του Πάσχα του 2019 ανέδειξαν τη διεθνή εμβέλεια της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Στη Σαουδική Αραβία, παρά ορισμένες μεταρρυθμιστικές κινήσεις, η δημόσια άσκηση μη μουσουλμανικής λατρείας παραμένει συνταγματικά απαγορευμένη, ενώ η αποστασία και η βλασφημία εξακολουθούν να τιμωρούνται αυστηρά.
Στη Νιγηρία, η δράση της Μπόκο Χαράμ έχει περιλάβει επιθέσεις σε χριστιανικές κοινότητες, σχολεία και εκκλησίες, αν και οι ακριβείς αριθμοί θυμάτων αποτελούν αντικείμενο αντιπαράθεσης. Παράλληλα όμως, οι ίδιες οργανώσεις έχουν στοχοποιήσει και μουσουλμάνους που αντιτίθενται στον εξτρεμισμό, δυνάμεις ασφαλείας, δημοσιογράφους και διεθνές προσωπικό.
Το κρίσιμο σημείο, σύμφωνα με αναλυτές, είναι ότι οι διώξεις χριστιανών δεν αποτελούν ένα μεμονωμένο ή αποκλειστικά θρησκευτικό φαινόμενο. Αντίθετα, εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο καταστολής κάθε ομάδας που δεν συμμορφώνεται με τις θεο-πολιτικές επιδιώξεις ισλαμιστικών κινημάτων. Το ίδιο μοτίβο παρατηρείται στο Αφγανιστάν, όπου οι Ταλιμπάν διώκουν όχι μόνο χριστιανούς αλλά και Αχμαντί, Μπαχάι και Σιίτες Χαζάρα, καθώς και στη Σαουδική Αραβία, όπου οι σιιτικές κοινότητες αντιμετωπίζουν πολιτικό και κοινωνικό αποκλεισμό.
Διεθνείς μελέτες δείχνουν ότι οι χριστιανοί, ως η πολυπληθέστερη και γεωγραφικά πιο διασπαρμένη θρησκευτική ομάδα, υφίστανται διώξεις σε περισσότερες χώρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι κατ’ ανάγκη «οι πιο διωκόμενοι». Αντίστοιχα φαινόμενα καταγράφονται και για μουσουλμάνους και εβραίους, γεγονός που συχνά παραβλέπεται ή εργαλειοποιείται πολιτικά.
Η κατανόηση των διώξεων κατά των χριστιανών, καταλήγουν οι αναλύσεις, προϋποθέτει απομάκρυνση από τη λογική της «σύγκρουσης πολιτισμών». Το φαινόμενο συνδέεται περισσότερο με κρατική αποτυχία, κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και πολιτική εκμετάλλευση της θρησκείας, παρά με μια εγγενή έχθρα απέναντι στον χριστιανισμό. Χωρίς αυτό το πλαίσιο, η ανάδειξη της θρησκευτικής βίας κινδυνεύει να μετατραπεί σε εργαλείο πόλωσης, τροφοδοτώντας έναν νέο κύκλο βίας και διχασμού.