Όλες οι κρίσιμες απαντήσεις της κατοχικής πλευράς για τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό αναμένεται να δοθούν στην Προσωπική Απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Μαρία Άνχελ Ολγκίν, κατά την επικείμενη επίσκεψή της στην Άγκυρα. Το πλαίσιο και τις τελικές αποφάσεις κρατά στα χέρια του ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, ο οποίος, κατ’ εντολή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, διαχειρίζεται ουσιαστικά το Κυπριακό, σημειώνει το philenews.com
Υπό αυτά τα δεδομένα, ο Φιντάν είναι εκείνος που θα καθορίσει τόσο το αν και πότε θα συγκληθεί η άτυπη Πενταμερής Διάσκεψη όσο και τις προοπτικές επανέναρξης ουσιαστικών συνομιλιών. Το βασικό ερώτημα παραμένει αν υπάρχει οποιαδήποτε μεταβολή στη στάση της Άγκυρας ως προς τη βάση των διαπραγματεύσεων.
Είναι σαφές ότι όλα θα εξαρτηθούν από τη συμπεριφορά της Τουρκίας, η οποία μέχρι στιγμής δεν δείχνει διατεθειμένη να μεταβάλει τη στρατηγική της στο Κυπριακό. Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι απορρίπτει εκ προοιμίου μια διαδικασία επαφών και συναντήσεων. Παράλληλα, η κατοχική δύναμη θα αποφασίσει αν επιθυμεί να υπάρξουν εξελίξεις εντός του πρώτου εξαμήνου του 2026, περίοδο κατά την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία θα ασκεί την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Την ίδια στιγμή, θεωρείται δεδομένο πως για τα ζητήματα ουσίας δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις ο κατοχικός ηγέτης, Τουφάν Έρχιουρμαν, ο οποίος κινείται εντός αυστηρά καθορισμένων ορίων. Από την αρχή της θητείας του, η Άγκυρα φρόντισε να θέσει σαφές πλαίσιο, περιορίζοντας τα περιθώρια πρωτοβουλιών του.
Χωρίς ξεκάθαρες απαντήσεις
Τα παραπάνω επιβεβαιώθηκαν και κατά τη συνάντηση της περασμένης Πέμπτης με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, παρουσία της κ. Ολγκίν. Ο κ. Έρχιουρμαν φάνηκε να μην έχει απαντήσεις σε σειρά κρίσιμων ζητημάτων, γεγονός που τον οδήγησε να αποχωρήσει από την αίθουσα τουλάχιστον δύο φορές, προκειμένου να επικοινωνήσει τηλεφωνικά –κατά πάσα πιθανότητα– με τον Χακάν Φιντάν ή συνεργάτες του.
Σε αρκετά θέματα που τέθηκαν στη συνάντηση, στο παλιό αεροδρόμιο Λευκωσίας στη νεκρή ζώνη, ο κατοχικός ηγέτης επιφυλάχθηκε να επανέλθει. Σε μία τουλάχιστον περίπτωση, παρέπεμψε ευθέως την Προσωπική Απεσταλμένη του ΟΗΕ στον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών.
Το παρασκήνιο της συνάντησης
Υπό την πίεση του Προέδρου Χριστοδουλίδη, στη συνάντηση συζητήθηκε και η ουσία του Κυπριακού, με αναφορά στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, κάτι που τελικά καταγράφηκε και στο κοινό ανακοινωθέν. Δεν ήταν, ωστόσο, αυτή η αρχική πρόθεση του κ. Έρχιουρμαν, ο οποίος προσήλθε με στόχο να περιοριστεί η συζήτηση στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και να εξαρτηθούν τα επόμενα βήματα από την εφαρμογή τους.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έθεσε εξαρχής το βασικό ερώτημα: αν η τουρκοκυπριακή πλευρά αποδέχεται τη βάση των συνομιλιών, όπως αυτή καθορίζεται από τις αποφάσεις και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Ο κ. Έρχιουρμαν δήλωσε ότι την αποδέχεται, χωρίς όμως αυτό να διασφαλίζει τη συνέχεια, καθώς –όπως όλοι γνωρίζουν– η τελική στάση θα καθοριστεί από την Άγκυρα.
Ενδεικτικό των διαφορών προσέγγισης είναι και το ζήτημα της πολιτικής ισότητας. Ο κατοχικός ηγέτης υποστήριξε ότι δεν γίνεται πλήρως αποδεκτή από την ελληνοκυπριακή πλευρά, αναφέροντας ειδικά τη διαφωνία του Προέδρου Χριστοδουλίδη με την εκ περιτροπής προεδρία. Παράλληλα, ξεκαθάρισε ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά αντιλαμβάνεται την πολιτική ισότητα ως συμμετοχή στη λήψη κοινών αποφάσεων στο πλαίσιο «κοινής κυριαρχίας».
Καθυστέρηση και θολό τοπίο
Ο κ. Έρχιουρμαν θεωρεί ότι για να συγκληθεί η άτυπη Πενταμερής που έχει εξαγγείλει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, θα πρέπει πρώτα να διαμορφωθεί «καλό κλίμα» μέσω της υλοποίησης ΜΟΕ, κάτι που εκ των πραγμάτων μεταθέτει χρονικά τη Διάσκεψη. Παράλληλα, με δημόσιες τοποθετήσεις του φαίνεται να απομακρύνεται από τη θέση για συνέχιση των συνομιλιών από το σημείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά, επικαλούμενος το γεγονός ότι έχουν παρέλθει οκτώ χρόνια χωρίς ουσιαστική διαπραγματευτική κινητικότητα.
Στην Άγκυρα, το Κυπριακό αντιμετωπίζεται στο ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο. Η γραμμή της λύσης δύο κρατών παραμένει αμετάβλητη, ενώ ο Χακάν Φιντάν έχει καταστήσει σαφές ότι βασική προτεραιότητα της Τουρκίας είναι η «δίκαιη κατανομή» στην Ανατολική Μεσόγειο και η προστασία των τουρκικών συμφερόντων, τα οποία συνδέονται άμεσα με τον έλεγχο της περιοχής.
Η στρατηγική της Λευκωσίας
Από την πλευρά της, η Λευκωσία επιμένει στο πλαίσιο των αποφάσεων του ΟΗΕ, αξιοποιώντας παράλληλα τις γεωπολιτικές εξελίξεις, τις περιφερειακές συνεργασίες και την ιδιότητά της ως κράτος-μέλος της Ε.Ε., ενόψει και της ανάληψης της Προεδρίας το 2026. Η τακτική που ακολουθεί είναι αυτή της πρόκλησης κινητικότητας, με χρήση όλων των διαθέσιμων διπλωματικών εργαλείων, γνωρίζοντας ωστόσο ότι πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση της κατοχικής δύναμης.
Ευρωπαϊκές ανησυχίες και ο ρόλος Χαν
Κράτη-μέλη της Ε.Ε. και η Κομισιόν επιχειρούν να ανιχνεύσουν τις προθέσεις της Άγκυρας ενόψει της κυπριακής Προεδρίας, υπό τον φόβο επανάληψης του σκηνικού του 2012, όταν η Τουρκία αρνήθηκε να αναγνωρίσει την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και ο ρόλος του ειδικού απεσταλμένου της Ε.Ε. για το Κυπριακό, Γιοχάνες Χαν, ο οποίος καλείται να κινηθεί τόσο υποστηρικτικά προς τον ΟΗΕ, εφόσον ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις, όσο και στο πεδίο των ευρωτουρκικών. Οι Βρυξέλλες αναμένεται να προσφέρουν τεχνογνωσία, ώστε τυχόν συμφωνία να είναι συμβατή με το κοινοτικό κεκτημένο, ενώ παράλληλα εξετάζονται πιθανά «δέλεαρ» προς την Άγκυρα, με αντάλλαγμα συγκεκριμένα βήματα στο Κυπριακό.
Ζητήματα όπως το άνοιγμα τουρκικών λιμανιών σε πλοία υπό κυπριακή σημαία, η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, αλλά και ιδέες όπως η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στο πρόγραμμα «Συνεταιρισμός για την Ειρήνη» του ΝΑΤΟ, αναμένεται να τεθούν στις επαφές του κ. Χαν στην Άγκυρα. Παράλληλα, ο Ευρωπαίος απεσταλμένος συνεχίζει κύκλο επαφών με ΥΠΕΞ της Ε.Ε., επιδιώκοντας συντονισμό κινήσεων γύρω από το Κυπριακό.