Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προχώρησε την Τρίτη σε μια θεαματική στροφή, εγκαταλείποντας την πάγια θέση του ότι η Ουκρανία πρέπει να παραχωρήσει εδάφη για να επιτευχθεί ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία και δηλώνοντας αντ’ αυτού πως, με τη στήριξη της Ευρώπης, μπορεί να ανακτήσει το σύνολο της επικράτειάς της.
Χωρίς να δώσει εξηγήσεις για την αλλαγή στάσης, άφησε σε πολλούς Ευρωπαίους αξιωματούχους την εντύπωση ότι αποστασιοποιείται από τον πόλεμο και ουσιαστικά νίπτει τας χείρας του από μια σύγκρουση που κάποτε διαβεβαίωνε πως θα έλυνε μέσα σε λίγες ημέρες ή εβδομάδες, όπως σημειώνουν σε ανάλυσή τους οι New York Times.
Στο ίδιο πνεύμα, η Telegraph υπογραμμίζει ότι η δήλωση του Τραμπ μοιάζει περισσότερο με επικοινωνιακή διαχείριση παρά με ουσιαστική αλλαγή στρατηγικής. Δεν προαναγγέλλει νέα στήριξη στην Ουκρανία ούτε αυστηρότερα μέτρα κατά της Ρωσίας και απλώς μεταθέτει το βάρος σε Ευρώπη και ΝΑΤΟ, περιοριζόμενος να συνεχίσει τις πωλήσεις όπλων στους συμμάχους, μια στάση που δύσκολα ανατρέπει τις ισορροπίες. Έχοντας επενδύσει το κύρος του στη συνάντηση με τον Πούτιν στην Αλάσκα και στη φιλοδοξία να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή, ο Τραμπ φαίνεται να ανακαλύπτει το αυτονόητο: το τέλος ενός πολέμου είναι πολύ πιο περίπλοκο απ’ όσο πίστευε. Και πλέον δείχνει να έχει κουραστεί.
Ο αιφνιδιαστικός ελιγμός του Τραμπ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, λίγο μετά τη συνάντησή του στη Νέα Υόρκη με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ήταν μια θεαματική στροφή. Μόλις πέντε εβδομάδες νωρίτερα, ύστερα από μια τρίωρη συνάντηση στην Αλάσκα με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, επέμενε ότι ο Ζελένσκι θα έπρεπε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα και να παραχωρήσει εδάφη στον μεγαλύτερο και ισχυρότερο γείτονά του.
Τον Φεβρουάριο επέπληξε τον Ζελένσκι για την επιμονή του στη στήριξη από τις ΗΠΑ, φωνάζοντάς του στο Οβάλ Γραφείο: «Δεν έχεις τα χαρτιά». Την άνοιξη καλλιέργησε σχέσεις με τον Πούτιν, εξαιρώντας τον από δασμούς. Το καλοκαίρι του έστρωσε κόκκινο χαλί στην Αλάσκα.
Τώρα εμφανίζεται να στηρίζει εκ νέου την Ουκρανία, αν και από δεύτερο ρόλο, κλείνοντας με τη φράση: «Εύχομαι και στις δύο χώρες τα καλύτερα».
Λίγες ώρες αφότου δήλωσε ότι η Ουκρανία μπορεί να «νικήσει» τη Ρωσία, ακόμη και ανακτώντας εδάφη πέρα από τα δικά της σύνορα, διαψεύστηκε από τον ίδιο τον υπουργό Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο. Ο Ρούμπιο υποστήριξε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία «δεν μπορεί να τελειώσει στρατιωτικά» και προέβλεψε ότι «θα λήξει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων», επαναφέροντας ουσιαστικά την προηγούμενη θέση του Τραμπ.
Στην Αλάσκα, ο Τραμπ είχε υιοθετήσει ανάλογη στάση, υποσχόμενος μάλιστα να συναντήσει μαζί τους δύο αντιπάλους ώστε να επιτύχουν μια συμφωνία. Είχε απορρίψει την ιδέα να ασκηθεί πίεση στον Πούτιν για κατάπαυση του πυρός, δηλώνοντας ότι μια πλήρης ειρηνευτική συμφωνία θα ήταν πιο μόνιμη λύση.
Μαζί με τον Ρούμπιο, ο Τραμπ είχε μπει σε συζητήσεις με Ευρωπαίους συμμάχους για τη δημιουργία μιας μεταπολεμικής δύναμης ασφαλείας στην Ουκρανία, που θα μπορούσε, όπως έλεγε, να περιλαμβάνει και αμερικανική αεροπορική υποστήριξη για την επιβολή μιας «ζώνης απαγόρευσης πτήσεων» πάνω από τη χώρα.
Ωστόσο, την Τρίτη, μετά την ομιλία του στα Ηνωμένα Έθνη, όπου αναφέρθηκε επιγραμματικά στη σύγκρουση που απασχολεί αδιάκοπα τις αμερικανικές αρχές ασφαλείας από τη ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, ο Τραμπ εγκατέλειψε αυτή τη στρατηγική.
Φανερά απογοητευμένος από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος τον εξέθεσε μη τηρώντας ποτέ τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που, σύμφωνα με τον Τραμπ, είχαν συμφωνήσει, ο Αμερικανός πρόεδρος ανάρτησε ένα εκτενές κείμενο για τις οικονομικές και στρατηγικές δυσκολίες της Ρωσίας. «Η Ρωσία πολεμά άσκοπα εδώ και τρεισήμισι χρόνια έναν πόλεμο που μια πραγματική στρατιωτική δύναμη θα είχε κερδίσει σε λιγότερο από μία εβδομάδα», σημείωσε, με τη χαρακτηριστική χρήση κεφαλαίων γραμμάτων. «Αυτό δεν τιμά τη Ρωσία».
Πρόσθεσε ακόμη ότι οι ρωσικές δυνάμεις είναι μια «χάρτινη τίγρης». Αναφέρθηκε, επίσης, στις ουρές για καύσιμα και στα τεράστια ποσά που δαπανά η Μόσχα για τον πόλεμο. «Ο Πούτιν και η Ρωσία βρίσκονται σε ΜΕΓΑΛΟ οικονομικό πρόβλημα», τόνισε.
Όλα αυτά, ωστόσο, ίσχυαν και πριν από τη συνάντηση στην Αλάσκα. Και ο Τραμπ ποτέ δεν εξήγησε γιατί πιστεύει τώρα ότι η Ουκρανία, η οποία τον τελευταίο χρόνο έχει χάσει κάποια εδάφη από τα ρωσικά στρατεύματα, θα μπορούσε ξαφνικά να τα ανακτήσει.
Όπως παρατήρησε ανώτερος αξιωματικός του ΝΑΤΟ στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο των συνεδριάσεων του ΟΗΕ, η Ουκρανία δεν κατάφερε να κερδίσει έδαφος ούτε όταν η αμερικανική βοήθεια βρισκόταν στο απόγειό της, ενώ οι Ρώσοι δεν είχαν παρατάξει μεγαλύτερη δύναμη.
Ο Τραμπ, άλλωστε, δεν προσφέρθηκε να αποκαταστήσει τη στρατιωτική βοήθεια δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, περιοριζόμενος να δηλώσει: «Θα συνεχίσουμε να προμηθεύουμε όπλα στο ΝΑΤΟ, ώστε το ΝΑΤΟ να τα χρησιμοποιεί όπως θέλει».
Αν και η δήλωση του Τραμπ έδωσε την εντύπωση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ λειτουργούν με τη δική τους ξεχωριστή λογική, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Οι στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ τελούν υπό τη διοίκηση Αμερικανού στρατηγού, ο οποίος φέρει και τον τίτλο του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή Ευρώπης, θέση που σήμερα κατέχει ο στρατηγός Άλεξους Γ. Γκρίνκεβιτς.
Ωστόσο, οι αποφάσεις για το ύψος της χρηματοδότησης και τον εξοπλισμό της Ουκρανίας θα επηρεαστούν καθοριστικά από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές δυνάμεις της Συμμαχίας με επικεφαλής τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, καθώς και από τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μιλώντας στα Ηνωμένα Έθνη, θεώρησε πως η καλύτερη στρατηγική του ήταν να καλωσορίσει τα νέα και να επαινέσει τον Τραμπ, με τον οποίο είχε συγκρουστεί δημοσίως τον περασμένο Φεβρουάριο. Τότε, ο Τραμπ και ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς τον είχαν επικρίνει επειδή, όπως υποστήριζαν, δεν έδειχνε αρκετή ευγνωμοσύνη προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα, ο Ζελένσκι δήλωσε για τον Τραμπ: «Νομίζω ότι βρίσκεται πιο κοντά πλέον στην πραγματικότητα της κατάστασης».
Μιλώντας στα αγγλικά σε δημοσιογράφους, ο Ουκρανός πρόεδρος χαρακτήρισε τον Τραμπ «game-changer».
Θα χρειαστούν, ωστόσο, μήνες για να φανεί αν η δήλωση του Τραμπ όντως συνιστά ανατροπή και για ποια πλευρά στη βίαιη σύγκρουση. Υπάρχουν, μάλιστα, σενάρια σύμφωνα με τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί ακόμη να βρεθούν εμπλεκόμενες.
Ενδεικτικά, ο Τραμπ δήλωσε την Τρίτη ότι οι χώρες του ΝΑΤΟ έχουν το δικαίωμα να καταρρίπτουν ρωσικά στρατιωτικά αεροσκάφη που εισέρχονται στον εναέριο χώρο τους. Στην Εσθονία, την προηγούμενη εβδομάδα, ρωσικά μαχητικά παρέμειναν για 12 λεπτά στον εναέριο χώρο της χώρας. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ρωσικά drones είχαν διεισδύσει βαθιά στην Πολωνία, γεγονός που ο Τραμπ έσπευσε να αποδώσει σε «λάθος» μόνο για να διαψευστεί από τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Όταν όμως ο Τραμπ πιέστηκε από τους δημοσιογράφους για το αν θα στήριζε τους συμμάχους του σε περίπτωση που βρεθούν αντιμέτωποι με αεροπορική σύγκρουση πάνω από έδαφος του ΝΑΤΟ, απάντησε πως αυτό «εξαρτάται από τις συνθήκες».
Ένα στοιχείο άγνωστο επίσης είναι το πώς θα αντιδράσει ο Βλαντίμιρ Πούτιν στη μεταστροφή αυτή. Μετά τη συνάντηση στην Αλάσκα είχε προφανώς υπολογίσει ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δεν είχε καμία διάθεση να συνεχίσει τη σύγκρουση, ούτε πρόθεση να διαθέσει δισεκατομμύρια για την ουκρανική υπόθεση ή να επιτρέψει την εμπλοκή Αμερικανών στρατιωτών σε δύναμη ασφαλείας του ΝΑΤΟ.
Έτσι, μπορεί να ικανοποιηθεί από την υποχώρηση του Τραμπ, ακόμη κι αν ο Αμερικανός πρόεδρος εκφράζει εν τέλει κάποια στήριξη προς την Ουκρανία. Εναλλακτικά, ο Πούτιν μπορεί να επιλέξει να εντείνει τις επιθέσεις και τις απειλές του, θεωρώντας ότι ο χρόνος και η υπεροχή δυνάμεων θα ευνοήσουν τη Ρωσία.