Ο Γιόζεφ Μένγκελε ήταν ένας Ναζί γιατρός που έκανε σαδιστικά πειράματα σε Εβραίους στο στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς. Ήταν ο λεγόμενος «άγγελος του θανάτου», διαβόητος για τις δολοφονικές του πράξεις στο όνομα της επιστήμης.
Μετά το τέλος του B' Παγκοσμίου Πολέμου ο Μένγκελε κατάφερε να διαφύγει τη σύλληψη στη Γερμανία και να καταφύγει στην Αργεντινή με τη βοήθεια πρώην συντρόφων του από τα SS. Όπως και αυτός, έτσι και χιλιάδες άλλοι κατάφεραν να φτάσουν στη Νότια Αμερική με τη βοήθεια συνεργατών και Γερμανών μεταναστών που τους συμπαθούσαν. Στην περίπτωση της Αργεντινής και με τη συμβολή του Προέδρου Χουάν Περόν, ο οποίος είχε στενούς δεσμούς με τον ευρωπαϊκό φασισμό.
Αυτό είναι και το σημείο από το οποίο ξεκινάει η ταινία «Das Verschwinden von Josef Mengele» («Η εξαφάνιση του Γιόζεφ Μένγκελε»). Πρόκειται για μια δραματική ταινία για την επιτυχημένη διαφυγή του εγκληματία πολέμου από το Μπουένος Άιρες μέσω της Βραζιλίας στην Παραγουάη.
Η γερμανόφωνη ταινία γυρίστηκε από τον Ρώσο σκηνοθέτη Κιρίλ Σερεμπρένικοφ και έκανε πρεμιέρα τον Μάιο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών και τώρα προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες της Γερμανίας. Βασίζεται στο βραβευμένο βιβλίο του Γάλλου δημοσιογράφου και συγγραφέα Ολιβιέ Γκουέζ που εκδόθηκε το 2017. Η ταινία σκιαγραφεί μια ζοφερή εικόνα των αιτιών και των συνεπειών του ιδεολογικού εξτρεμισμού των Ναζί.
Η εξαφάνιση και η διαφθορά
Η ταινία «Η εξαφάνιση του Γιόζεφ Μένγκελε» ξεκινά το 1956. Ο Γερμανός εγκληματίας πολέμου ζει εξόριστος στο Μπουένος Άιρες με το όνομα Χέλμουτ Γκρέγκορ. Ωστόσο, πράκτορες των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, αξιωματούχοι της Δυτικής Γερμανίας και κυνηγοί των Ναζί έχουν εντοπίσει τα ίχνη του.
Η ταινία δείχνει πώς τα χρήματα, οι σχέσεις και η ικανότητα να μεταμορφώνεται σαν χαμαιλέοντας βοήθησαν έναν από τους πλέον καταζητούμενους εγκληματίες στον κόσμο να διαφεύγει από τη διεθνή δικαιοσύνη για δεκαετίες. Ο Μένγκελε, τον οποίο υποδύεται ο Άουγκουστ Ντιλ, τελικά πνίγηκε το 1979 λόγω εγκεφαλικού σε μια βραζιλιάνικη παραλία.
Η ταινία αποκαλύπτει επίσης πώς ο άνθρωπος που έκανε διεστραμμένα πειράματα σε ανθρώπους στο Άουσβιτς δεν μπορεί ποτέ να ξεφύγει από το παρελθόν του. Μόνος, άρρωστος και ηλικιωμένος, ο Μένγκελε ζει με ψεύτικη ταυτότητα στο Σάο Πάολο, όταν ο γιος του Ρολφ τον εντοπίζει και θέλει να μάθει τι πραγματικά συνέβη στο στρατόπεδο. Καθώς μια νέα γενιά απαιτεί την αλήθεια, ο Μένγκελε δεν μπορεί παρά να επαναλάβει τα φασιστικά ψέματα με τα οποία δικαιολογούσε τα εγκλήματά του.
Αποδίδεται με κάποιο τρόπο δικαιοσύνη;
Τι συμβαίνει με τους εγκληματίες πολέμου, όταν τελειώσει ο πόλεμος; Υπάρχει ενός είδους θεία δίκη; Θα λογοδοτήσουν ποτέ αυτοί οι άνθρωποι για τις πράξεις τους; Αυτά ήταν τα ερωτήματα που ταλάνιζαν τον Ρώσο σκηνοθέτη.
Ο Κιρίλ Σερεμπρένικοφ, επικριτής του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν που στην πατρίδα του ζούσε για χρόνια σε κατ' οίκον περιορισμό, φέρνει σκοπίμως τον θεατή κοντά στον Μένγκελε.
Πρόκειται για «ένα πολύ οδυνηρό θέμα» στη Γερμανία, λέει ο Κιρίλ Σερεμπρένικοφ, ο οποίος τώρα ζει στο Βερολίνο. Ο ίδιος δηλώνει πως έπρεπε να μάθει πολλά για το πώς γενιές Γερμανών συμφιλιώθηκαν με την ιστορία. Πήρε συνεντεύξεις από ηθοποιούς, δημοσιογράφους, φίλους και παραγωγούς, για να ακούσει ιστορίες για τους παππούδες τους και τη ζωή τους πριν και μετά τον πόλεμο.
«Πολλοί επέλεγαν τη σιωπή», λέει. «Είναι ένα πολύ οδυνηρό θέμα. Αλλά ίσως η ταινία δώσει τη δυνατότητα για μια ευρύτερη συζήτηση. Αυτό θα ήταν καλό», υπογραμμίζει, σε μία περίοδο που η Ακροδεξιά κερδίζει διαρκώς έδαφος.
Πηγή: Deutsche Welle