Τα ενεργειακά ζητήματα παραμένουν κεντρικά στην επικαιρότητα καθώς σήμερα θα πραγματοποιηθεί η 3η Διακυβερνητική Σύνοδος Κύπρου - Ελλάδας στο Μέγαρο Μαξίμου. Τα θέματα που αφορούν τον τομέα της ενέργειας βρίσκονται πολύ ψηλά στην ατζέντα. Σε επίπεδο γεωπολιτικής, η συνδεσιμότητα, οι αγωγοί, τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων εξελίσσονται σε παράγοντες μεγάλης σημασίας για την τελική διαμόρφωση του γεωπολιτικού χάρτη στην ευρύτερη περιοχή και για τις ισορροπίες ισχύος.
Υπό αυτή την έννοια, Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Χριστοδουλίδης θα έχουν πολλά να πουν τόσο στη μεταξύ τους συνάντηση όσο και στο πλαίσιο των εργασιών της Διακυβερνητικής. Ο πρωθυπουργός θα ενημερώσει τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας για όλα όσα συζητήθηκαν και συμφωνήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα με του υπουργούς της κυβέρνησης Τραμπ που βρέθηκαν στην Αθήνα για τη Διατλαντική Σύνοδο για την ενέργεια και σίγουρα, πέραν όσων ανακοινώθηκαν επισήμως, θα δώσει εικόνα για τους ευρύτερους σχεδιασμούς του αμερικανικού παράγοντα για την περιοχή, με βάση και όσα ειπώθηκαν πίσω από κλειστές πόρτες.
Ο πρωθυπουργός και χθες, κατά την επίσκεψή του στη Ροδόπη και συγκεκριμένα στον νέο Σταθμό Συμπίεσης Φυσικού Αερίου στην Κομοτηνή, υπογράμμισε ότι «Η Ελλάδα και η Θράκη, συγκεκριμένα, μετατρέπεται σε ένα διεθνές ενεργειακό κέντρο. Και η πατρίδα μας απέδειξε έμπρακτα ότι μπορεί να ασκεί πολύ αποτελεσματική ενεργειακή διπλωματία προς όφελος πάντα των εθνικών συμφερόντων».
Την ίδια στιγμή, εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα αναμένονται και στην Κύπρο. Άλλωστε, ο ίδιος ο Νίκος Χριστοδουλίδης προ ημερών φρόντισε να προϊδεάσει σχετικά, όταν μίλησε για προχωρημένες συζητήσεις στο σύνολο των ενεργειακών θεμάτων τόσο με αμερικανικές εταιρείες όσο και με γειτονικά κράτη. Μάλιστα, έσπευσε να προσθέσει ότι «σύντομα θα έχουμε συγκεκριμένες ανακοινώσεις». Πληροφορίες αναφέρουν ότι αυτή η αναφορά συνδέεται, μεταξύ άλλων, με τις αναμενόμενες ανακοινώσεις για την πώληση φυσικού αερίου από το κοίτασμα «Κρόνος» στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου. Ο υπουργός Ενέργειας της κυπριακής κυβέρνησης, Γιώργος Παπαναστασίου, μιλώντας πρόσφατα σε επιτροπή της κυπριακής Βουλής, δήλωσε ότι σε σχέση με το κοίτασμα «Κρόνος» «αναμένεται η τελική επενδυτική απόφαση να παρθεί τέλος του 2025, αρχές του 2026» ενώ εξέφρασε την ελπίδα ότι εντός του Νοεμβρίου «θα καταλήξουμε και σε συμφωνία πώλησης» για το φυσικό αέριο. Οι εξελίξεις αυτές προσδίδουν στην Κύπρο αναβαθμισμένο ρόλο σε μια περίοδο κατά την οποία αναζητούνται εναλλακτικές πηγές ενεργειακής τροφοδοσίας για την ευρωπαϊκή αγορά, προκειμένου να επιτευχθεί η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Κεντρικό θέμα, όσον αφορά την ενέργεια, παραμένει και η ηλεκτρική σύνδεση Ελλάδας - Κύπρου, όπου και εκεί, μετά τις πρόσφατες περιπέτειες, αναμένονται εξελίξεις καθώς σήμερα θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες με τον αρμόδιο Επίτροπο για την Ενέργεια, Νταν Γιόργκενσεν, ο υπουργός Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου και ο Κύπριος ομόλογός του Γιώργος Παπαναστασίου.
Η τριμερής συνάντηση των Βρυξελλών έρχεται λίγες μόλις ημέρες μετά τη συνεδρίαση του σχήματος «3+1» στην Αθήνα στο πλαίσιο της Διατλαντικής Ενεργειακής Συνεργασίας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στο Ζάππειο.
Οι υπουργοί Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και ΗΠΑ, καθώς και οι συμπρόεδροι του πανίσχυρου Εθνικού Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας των ΗΠΑ, επαναβεβαίωσαν με κοινή τους δήλωση τη στήριξή τους σε ευρύτερα έργα περιφερειακής διασύνδεσης, τόσο σ’ αυτά που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη όσο και στα μελλοντικά, στο πλαίσιο του διαδρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC) εκφράζοντας εμμέσως τη στήριξή τους στο έργο του GSI, αν και απέφυγαν να το κατονομάσουν.
Η συνεργασία των τριών χωρών μέσω του σχήματος «3+1» για τη σταθερότητα και ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου ενεργοποιήθηκε ύστερα από αρκετά χρόνια αδράνειας, με τις ΗΠΑ να θέτουν σε προτεραιότητα τον μεγάλο Διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC) ως αντίβαρο στην κινεζική επιρροή και το Ισραήλ να βλέπει το έργο διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ ως τμήμα αυτού του διαδρόμου, θέτοντας μάλιστα στο τραπέζι πρόταση επανασχεδιασμού της διασύνδεσης, ώστε να προχωρήσει πρώτα το τμήμα Κύπρου – Ισραήλ. «Αυτή τη στιγμή, βάσει σχεδιασμού, η πρώτη φάση είναι να δημιουργηθεί η γραμμή μεταξύ Κρήτης και Κύπρου και η δεύτερη να δημιουργηθεί η γραμμή μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ. Ισως θα πρέπει να σκεφτούμε να αλλάξουμε τη σειρά και να ξεκινήσουμε με τη διασύνδεση Ισραήλ – Κύπρου, προκειμένου να εξοικονομήσουμε χρόνο»,δήλωσε ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας κ. Κοέν.
Για την Ελλάδα και την Κύπρο το τμήμα Κρήτης – Κύπρου παραμένει προτεραιότητα και με αυτή την κοινή γραμμή θα προσέλθουν οι υπουργοί των δύο χωρών στη σημερινή συνάντηση με τον επίτροπο Γιόργκενσεν.
Μάλιστα, οι δύο υπουργοί συναντήθηκαν χθες στην Αθήνα για να χαράξουν κοινή στάση στη σύσκεψη με τον επίτροπο.
Οι δύο χώρες αξιολογούν ως πολύ θετικό για την πορεία του έργου την ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος του Ισραήλ, όπως και κυρίως τη στήριξή του από το σχήμα «3+1» που φέρει τη σφραγίδα των ΗΠΑ.
«Ολα τα έργα μπαίνουν κάτω από αυτή την ομπρέλα», είπε χθες ο κ. Παπασταύρου αναφερόμενος στο σχήμα «3+1» και στο έργο GSI κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο 8o AIF Forum. Η συνεργασία αυτή, είπε ο υπουργός, δεν περιορίζεται σε πολιτικές δηλώσεις, αλλά αφορά συγκεκριμένα έργα υποδομής, από ηλεκτρικές διασυνδέσεις μέχρι συστήματα LNG που εδραιώνουν τη χώρα ως σταθερό ενεργειακό κόμβο.
Σε ό,τι αφορά την πρόταση του Ισραήλ για προτεραιοποίηση του τμήματος σύνδεσης με την Κύπρο, η οποία αναμένεται να συζητηθεί και στη σημερινή σύσκεψη, αρμόδιες πηγές επισημαίνουν ότι ο GSI έχει ενταχθεί στον κατάλογο των έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) που αφορούν διασύνδεση ευρωπαϊκών χωρών και ως τέτοιο έχει χρηματοδοτηθεί με το ποσό των 657 εκατ. ευρώ.
Αναγνωρίζουν ωστόσο ότι το τμήμα Ισραήλ – Κύπρος είναι από τεχνικής, οικονομικής αλλά και γεωπολιτικής άποψης πιο εύκολο στην υλοποίησή του. Δεν έχει γεωπολιτικές διαστάσεις, το μήκος του είναι 300 χλμ. έναντι περίπου 900 χλμ. του Κρήτη – Κύπρος και το θαλάσσιο βάθος 300 μέτρα έναντι έως και 3.000 μέτρα του πρώτου τμήματος.
Στην ατζέντα της σύσκεψης με τον επίτροπο o υπουργός Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου θα θέσει και το ζήτημα της απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο και την εξειδίκευση των μέτρων που θα λάβει η Επιτροπή ώστε να διασφαλίζεται απόλυτα ότι δεν θα μπαίνει μέσω του Turk Stream ρωσικό αέριο.
Το Συμβούλιο υπουργών Ενέργειας υιοθέτησε την ελληνική πρόταση, που προβλέπει ότι ποσότητες φυσικού αερίου προς Βουλγαρία και Ελλάδα μέσω του Turk Stream θεωρούνται ρωσικής προέλευσης μέχρι την παροχή αδιαμφισβήτητων αποδεικτικών στοιχείων περί του αντιθέτου.
Χαμηλούς τόνους σε σχέση με την πορεία του GSI, πάντως, κρατάει ο ΑΔΜΗΕ, φορέας υλοποίησης του έργου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ομιλία του χθες ο επικεφαλής του Μάνος Μανουσάκης έκανε γενική αναφορά στο έργο, μιλώντας για τις διασυνδέσεις που υλοποιεί ο ΑΔΜΗΕ, χαρακτηρίζοντάς το ως «έργο με μεγάλη γεωπολιτική σημασία». Για πρώτη φορά μάλιστα ο κ. Μανουσάκης μίλησε εμμέσως για την ανάγκη αύξησης μετοχικού κεφαλαίου του ΑΔΜΗΕ. Ερωτηθείς για τις αυξημένες χρηματοδοτικές απαιτήσεις των έργων που έπονται, επεσήμανε ότι με δεδομένη τη βαρύνουσα σημασία που έχουν για τον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας, ο ΑΔΜΗΕ έχει λάβει διαβεβαιώσεις από την πολιτεία για τη διασφάλιση της κεφαλαιακής επάρκειας που απαιτείται για να κατασκευαστούν.
Βεβαίως, τη Διακυβερνητική Σύνοδο Ελλάδας - Κύπρου θα απασχολήσουν οι περιφερειακές εξελίξεις ευρύτερα, το Κυπριακό μετά την εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν στα Κατεχόμενα και η ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. από την Κυπριακή Δημοκρατία για το πρώτο εξάμηνο του 2026.
Επιπλέον, θα συζητηθεί η ενίσχυση της συνεργασίας σε τομείς όπως Περιβάλλον, Υγεία, Παιδεία, Μεταφορές, Ψηφιακή Πολιτική, Στεγαστική Πολιτική, Πολιτική Προστασία, Δικαιοσύνη, Πολιτισμός και Εξωτερική Πολιτική.