Στις 14 Μαΐου 1920, ο προελαύνων Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει τη (Δυτική) Θράκη, μια περιοχή με εντονότατο ελληνικό στοιχείο και πανάρχαιο ελληνικό πολιτισμό.
Η περιοχή της Θράκης, που στην αρχαιότητα γεννά τον Ορφέα, τον Πρωταγόρα, το Θουκυδίδη και το Σπάρτακο, στη βυζαντινή περίοδο θα ακμάσει και θα δώσει τη δυναστεία των Κομνηνών, η οποία στη συνέχεια θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη σε διάρκεια Οθωμανική κατοχή και η οποία, παρά την εγγύτητά της με την Κωνσταντινούπολη, θα ξεσηκωθεί στην Επανάσταση του 1821 κι θα δώσει αγωνιστές όπως ο Χρίστος Βυζάντιος, ο Κάρπος Παπαδόπουλος, ο Χατζή Αντώνης και η Δόμνα Βισβίζη.
Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1913, τον Ιούλιο του 1913, βρήκε την Ελλάδα νικήτρια, και μολονότι η περιοχή της Θράκης είχε απελευθερωθεί με ποταμούς αίματος από τον Ελληνικό Στρατό, με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, είχε δοθεί στην ηττημένη Βουλγαρία και θα έπρεπε να περιμένει άλλα επτά χρόνια μέχρι την οριστική της απελευθέρωση. Επρόκειτο για τα εδάφη της Ανατολικής Μακεδονίας (από την κορυφογραμμή του όρους Κερκίνη μέχρι τις εκβολές του ποταμού Νέστου), που είχαν απελευθερωθεί και επιδοθεί στην Ελλάδα, όχι όμως και εκείνα της Δυτικής Θράκης, της περιοχής δηλαδή δυτικώς του ποταμού Έβρου, που είχαν επιδικαστεί στην ηττημένη Βουλγαρία.
Όμως, το 1918 η έκβαση των επιχειρήσεων στο Μακεδονικό Μέτωπο και η νίκη των Συμμαχικών Δυνάμεων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έθεσε οριστικό τέρμα στην κυριαρχία της Βουλγαρίας στην περιοχή.
Στις 17 Σεπτεμβρίου 1919, το Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμάχων στο Παρίσι επέβαλε την εκκένωση της Δυτικής Θράκης από τους Βούλγαρους, απόφαση που επικυρώθηκε με τη Συνθήκη του Νεϊγύ (14/27 Νοεμβρίου 1919), βάσει των διατάξεων της οποίας η Βουλγαρία παραιτήθηκε από τις βλέψεις της στη Θράκη και επομένως και του προαιώνιου ονείρου της εξόδου στο Αιγαίο.
Στις 20 Οκτωβρίου 1919, οι νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου αποφάσισαν να εγκαθιδρύσουν μια προσωρινή Διασυμμαχική Διοίκηση στη Δυτική Θράκη μέχρι την τελική ρύθμιση του ζητήματος της κυριαρχίας της. Με απόφαση της Διασκέψεως Ειρήνης των Παρισίων, ο Γάλλος Στρατηγός Charles Antoine Charpy ανέλαβε την πολιτική και στρατιωτική διοίκηση της Θράκης, που, για μερικούς μήνες, αποτέλεσε ένα ιδιότυπο διασυμμαχικό κράτος (Διασυμμαχική Θράκη), με έδρα την Κομοτηνή.
Το καθεστώς αυτό διατηρήθηκε στην περιοχή μέχρι τα μέσα Μαΐου 1920,οπότε ο Ελληνικός Στρατός εξουσιοδοτήθηκε να αντικαταστήσει τα συμμαχικά στρατεύματα δυνάμει της Συνθήκης του Σαν Ρέμο (Απρίλιος 1920). Η αποστολή ανατέθηκε στο Σώμα Στρατού Εθνικής Αμύνης υπό τη διοίκηση του Υποστράτηγου Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη.
Στις 14 Μαΐου 1920, στο πλαίσιο της Διασυμμαχικής κατοχής, μετά τη συνθήκη του Νεϊγύ και τη διάσκεψη του Σαν Ρέμο, το Δυτικό τμήμα της Θράκης καταλαμβάνεται από τον Ελληνικό Στρατό με τις δυνάμεις της VI (6ης) και XII (12ης) Μεραρχιών να εισέρχονται θριαμβευτικά και να απελευθερώνουν τη Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) και το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), όπως ήταν οι τότε ονομασίες τους και να υψώνουν την Ελληνική Σημαία, ενώ η Ξάνθη έχει ήδη απελευθερωθεί νωρίτερα.
«Ταχύνετε το βήμα προς το ιδανικόν τέρμα όπου σας αναμένουν πέντε αιώνων πόθοι και ελπίδες και απαρασάλευτος εθνική πίστις» αναγράφει στις 14 Μαΐου 1920, ο Διοικητής της Στρατιάς Θράκης Αντιστράτηγος Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης στην Ημερήσια Διαταγή του προς τους στρατιώτες του.
Τελικώς, με τη Συνθήκη των Σεβρών ολόκληρη η Θράκη και με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923) μόνον το Δυτικό τμήμα της, αφού το Ανατολικό δίδεται στην Τουρκία, η Θράκη θα ενσωματωθεί επιτέλους επισήμως στον εθνικό κορμό!
Στην ίδια περιοχή της Θράκης, το διάστημα 1913-1919 αλλά και το 1941- 1944, το ελληνικό στοιχείο θα υποστεί απηνείς διωγμούς, σφαγές και εθνοκάθαρση από τους Βούλγαρους, χωρίς όμως να λυγίσει!
Αξίζει να επισημανθεί ότι μόνο τα τελευταία 150 χρόνια, αυτή η προκεχωρημένη έπαλξη του Ελληνισμού, έχει προσφέρει στην Πατρίδα, στον Ελληνισμό και στον κόσμο ολόκληρο προσωπικότητες όπως: ο Άγιος Νεκτάριος ο Θαυματουργός, ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ο μεγάλος συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις, η ηθοποιός – σύμβολο Σοφία Βέμπο, ο τεραστίου βεληνεκούς επιστήμονας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, ο εφοπλιστής και εθνικός ευεργέτης Ευγένιος Ευγενίδης, ο σπουδαίος ποιητής Γεώργιος Βιζυηνός και πολλοί και πολλές άλλοι