Συγκρούσεις με συνολικά εκατοντάδες νεκρούς στον συριακό νότο, στρατιωτικές επεμβάσεις αλλά και διπλωματικές παρεμβάσεις, βομβαρδισμοί ακόμη και στη Δαμασκό, νεκροί, τραυματίες και ένταση στα σύνορα… Η πολύπαθη Συρία βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο της διεθνούς ειδησεογραφίας αυτήν την εβδομάδα, εν μέσω εκρήξεων.
Δρούζοι συγκρούστηκαν με σουνίτες Βεδουίνους στον συριακό νότο· κυβερνητικές (σουνιτικές) δυνάμεις κινητοποιήθηκαν με στόχο «την αποκατάσταση της τάξης» στις περιοχές της έντασης, περιοχές των οποίων τον έλεγχο είχαν όμως οι Δρούζοι· το Ισραήλ έσπευσε να «πολεμήσει» στο πλευρό των Δρούζων, εξαπολύοντας πλήγματα κατά των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων όχι μόνο στον νότο αλλά ακόμη και στην καρδιά της Δαμασκού· οι κυβερνητικές δυνάμεις έκαναν (προσωρινά;) πίσω· και πλέον όλοι αναζητούν νέα σημεία επανεκκίνησης εν μέσω αναδιαμορφωμένων ισορροπιών. Κάπως έτσι θα μπορούσε να συνοψίσει κανείς τις εξελίξεις των περασμένων ημερών στη Συρία.
Οι μυστικές επαφές στην Τουρκία
Εως και πριν από λίγες ημέρες ωστόσο, το κλίμα έδειχνε πολύ διαφορετικό. Το Ισραήλ και η πλευρά του Σύρου προέδρου Αχμεντ αλ Σάρα ενεπλάκησαν σε παρασκηνιακές, μυστικές συνομιλίες το περασμένο διάστημα, με στόχο να βρουν το μοντέλο εκείνο της «συνύπαρξης» που θα τους επιτρέψει, εάν όχι να εξομαλύνουν πλήρως τις σχέσεις τους, τουλάχιστον να έρθουν πιο κοντά. Η διοίκηση Τραμπ έχει άλλωστε καταστήσει σαφές ότι θα ήθελε η νέα ηγεσία της Συρίας και η πλευρά Νετανιάχου κάποια στιγμή να τα «βρουν», υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι όσο πιο σύντομα συμβεί αυτό τόσο καλύτερα. Ιδανικά, ο Ντόναλντ Τραμπ θα ήθελε να δει τη Συρία να προσχωρεί -κι εκείνη- στις Συμφωνίες του Αβραάμ, όπως είχαν κάνει στο παρελθόν, πριν από τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν, εξομαλύνοντας τους δεσμούς τους με το Ισραήλ. Ο Αμερικανός πρέσβης στην Αγκυρα και ειδικός απεσταλμένος του Λευκού Οίκου για τη Συρία, Τομ Μπάρακ, θεωρεί ότι μια τέτοια εξέλιξη -η προσέγγιση δηλαδή μεταξύ Ισραήλ και Αλ Σάρα- θα μπορούσε να συμβάλει παράλληλα και στην εκτόνωση της έντασης στον άξονα Τουρκίας-Ισραήλ, ειδικά εάν συνδυαστεί με μια νέα εκεχειρία στη Γάζα.
«Επί εβδομάδες, το Ισραήλ και η Συρία διεξήγαγαν μυστικές συνομιλίες μέσω παρασκηνιακών διαύλων […] Τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης είχαν μάλιστα κατακλυστεί από αισιόδοξες προβλέψεις που ήθελαν τις δύο πλευρές να συνάπτουν ένα περιορισμένο σύμφωνο μη επίθεσης (limited nonaggression pact) ή ακόμη και μια ειρηνευτική συμφωνία ορόσημο», γράφει ο Πάτρικ Κίνγκσλεϊ στους New York Times. Ο Μπεν Κάσπιτ σημειώνει στο Al-Monitor, επικαλούμενος όσα του μετέφερε ισραηλινή πηγή υπό καθεστώς ανωνυμίας, ότι οι επαφές μεταξύ Ισραηλινών και Σύρων λάμβαναν χώρα «συνήθως στην Τουρκία, υπό την αιγίδα του Αμερικανού πρέσβη» (σ.σ. του Τομ Μπάρακ που προαναφέραμε). Σύμφωνα με όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας (Axios, Al-Monitor κ.ά.), από την πλευρά των Ισραηλινών είχαν πάρει μέρος σε αυτές τις συνομιλίες κορυφαίοι συνεργάτες του πρωθυπουργού Νετανιάχου, όπως ο υπουργός Στρατηγικών Υποθέσεων Ρον Ντέρμερ και ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Τζάτσι Χανέγκμπι, καθώς και άλλοι υψηλά ιστάμενοι αξιωματούχοι των ισραηλινών υπηρεσιών ασφαλείας όπως ο επικεφαλής της Μοσάντ, Ντέιβιντ Μπαρνέα. Πέρα από τις όποιες λεπτομέρειες αναφορικά με τα πρόσωπα που συμμετείχαν ή δεν συμμετείχαν στις παρασκηνιακές συνομιλίες, είναι λοιπόν γεγονός ότι Ισραηλινοί και Σύροι τα έλεγαν τις περασμένες εβδομάδες, με τις ευλογίες των Αμερικανών, αναζητώντας το μοντέλο εκείνο που θα τους επιτρέψει να έρθουν πιο κοντά παρακάμπτοντας το αγκάθι των Υψιπέδων του Γκολάν το οποίο εξακολουθεί να «χωρίζει» το Ισραήλ και τη Συρία. Κι όμως, παρά τις προαναφερθείσες παρασκηνιακές προσεγγίσεις, οι Ισραηλινοί βρέθηκαν ξαφνικά αυτήν την εβδομάδα… να βομβαρδίζουν κυβερνητικά κτίρια στη Δαμασκό.
Αλλαγή σκηνικού
Συμπτωματικά, την ώρα που η ένταση κορυφωνόταν στη Συρία, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποδεχόταν στην Αγκυρα τον Εμιρατινό ηγέτη Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ (η χώρα του οποίου επενδύει στην ανοικοδόμηση της Συρίας), ενώ οι υπουργοί Εξωτερικών Ισραήλ και Συρίας βρίσκονταν στις Βρυξέλλες για την 5η υπουργική σύνοδο Ε.Ε. – Νότιας Γειτονίας… Με άλλα λόγια, οι εξελίξεις ήταν πολλές, παράλληλες και -τουλάχιστον σε έναν βαθμό- αντικρουόμενες.
Ο Πάτρικ Κίνγκσλεϊ γράφει σχετικά: «Οι επιθέσεις που εξαπέλυσε το Ισραήλ αυτήν την εβδομάδα ενάντια στις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις και υποδομές, ακόμη και στη Δαμασκό, φανερώνουν πόσο πρόωρες ήταν οι προσδοκίες (σ.σ. όσων μιλούσαν για μια συμφωνία Ισραήλ-Συρίας) μέσα σε ένα τόσο ρευστό γεωπολιτικό πλαίσιο. Καταδεικνύουν, επίσης, πώς το Ισραήλ, ακόμα τραυματισμένο από τις αιφνιδιαστικές επιθέσεις της Χαμάς του Οκτωβρίου του 2023, αλλά ενδυναμωμένο από τις πιο πρόσφατες επιτυχίες του εναντίον της Χεζμπολάχ και του Ιράν, είναι πλέον πιο πιθανό να χρησιμοποιήσει βία για να αντιμετωπίσει προληπτικά όσα αντιλαμβάνεται ως απειλές – ακόμη και αν αυτό εκτροχιάσει τις διπλωματικές του προσπάθειες».
«Οι βίαιες συγκρούσεις που ξέσπασαν στη Συρία και η ισραηλινή επίθεση που ακολούθησε, απομακρύνουν το ενδεχόμενο μιας διμερούς (ισραηλινοσυριακής) συμφωνίας ασφαλείας», σχολιάζει, από την πλευρά του, ο Μπεν Κάσπιτ, ενώ ο Ισραηλινός υπουργός Ισραελ Κατς βρίσκεται από χθες στην Ουάσιγκτον για επαφές με κορυφαίους υπουργούς της διοίκησης Τραμπ, του ΥΠΑΜ Πιτ Χέγκσεθ συμπεριλαμβανομένου.
Δεδομένης της κατάστασης, είναι «σίγουρα ακόμη πολύ νωρίς για να αναλογιστούμε» την ένταξη της Συρίας στις Συμφωνίες του Αβραάμ, αναφέρει από την πλευρά του ο Ααρον Ζέλιν (Washington Institute for Near East Policy), μιλώντας στην εβδομαδιαία στήλη Situation Report του περιοδικού Foreign Policy.
Η «ασήμαντη» αφορμή και τα πολλά «φιτίλια»
Κι όμως, οι πολύνεκρες συγκρούσεις των περασμένων ημερών ξεκίνησαν από ένα γεγονός που έμοιαζε «ήσσονος σημασίας» μεταξύ δύο κοινοτήτων που έχουν μεν παρελθόν συγκρούσεων, όπως είναι εκείνες των Δρούζων και των Βεδουίνων, αλλά δεν φαίνεται -γενικώς- να πρωταγωνιστούν στις γεωπολιτικές εξελίξεις: εν προκειμένω εκείνο της επίθεσης που φέρονται να πραγματοποίησαν Βεδουίνοι ενάντια σε έναν Δρούζο οδηγό φορτηγού τον οποίο τραυμάτισαν και έκλεψαν.
Μπορούν, άραγε, τέτοια «μικρά» ή μεμονωμένα, εκ πρώτης όψεως «απολίτικα», γεγονότα να προκαλέσουν μεγάλες εκρήξεις με δυνητικά σαρωτικές γεωπολιτικές απολήξεις; Εάν συνέβη κάτι τέτοιο πριν από 15 χρόνια με την καλούμενη «αραβική άνοιξη», την οποία είχε πυροδοτήσει η αυτοπυρπόληση ενός Τυνήσιου μικροπωλητή, τότε προφανώς μπορεί να συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις, με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα υπάρχει γύρω ένα περιβάλλον από «φιτίλια» που θα μπορούσαν να αναφλεγούν ανά πάσα στιγμή, με ή χωρίς σημαντικές αφορμές.
Η καλούμενη πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής και πολύ δε περισσότερο η Συρία είναι πια γεμάτη από τέτοια «φιτίλια».
Η πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ έφερε στην εξουσία ένα νέο -τζιχαντιστικής προελεύσεως- καθεστώς όπως είναι εκείνο του μεταβατικού προέδρου Αχμεντ αλ Σάρα, το οποίο γίνεται μεν σταδιακά αποδεκτό από τη Δύση και τους Αραβες (η συνάντηση που είχαν οι κ.κ. Τραμπ και Αλ Σάρα στο Ριάντ τον περασμένο Μάιο, παρουσία του Σαουδάραβα πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ήταν απολύτως ενδεικτική αυτής της τάσης), χωρίς όμως να έχει ακόμη παγιώσει την εξουσία του στο σύνολο της συριακής επικράτειας. Οι Κούρδοι των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) εξακολουθούν προσώρας να ελέγχουν τις περιοχές στα βορειοανατολικά. Οι Ισραηλινοί εξακολουθούν να κατέχουν τα Υψίπεδα του Γκολάν με βάση τα οποία, έπειτα από την πτώση του Ασαντ τον περασμένο Δεκέμβριο, επεκτείνονται. Οι Τούρκοι ελέγχουν περιοχές στα βορειοδυτικά και, έπειτα από τις εξελίξεις αυτής της εβδομάδας, οι Δρούζοι παρουσιάζονται πλέον να παγιώνουν τον έλεγχό τους στον νότο κοντά στο Γκολάν και στα σύνορα με το Ισραήλ, με την «ανοχή» του Αχμεντ αλ Σάρα ο οποίος προσπάθησε αλλά δεν κατάφερε να επεκτείνει τον έλεγχό του στη Σουέιντα.
Η μετα-Ασαντ εποχή έχει πια μια νέα κεντρική εξουσία (αλ Σάρα) που επιχειρεί να παγιωθεί με τη στήριξη της Τουρκίας και σειράς δυτικών και Αράβων. Παράλληλα ωστόσο, φιλοξενεί κι άλλες δυνάμεις (Δρούζους, Κούρδους κ.ά.) που διεκδικούν ημιαυτονομία με τη στήριξη του Ισραήλ (το οποίο αντιμετωπίζει με βαθιά καχυποψία την Τουρκία του Ερντογάν), μερίδας δυτικών κ.ά.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον ωστόσο, κάθε σπίθα μπορεί όντως να οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερες και εκτενέστερες αναφλέξεις, που θα επηρεάζουν, αναπόφευκτα, τη «θερμοκρασία» ευρύτερα στα πολλά ανοιχτά μέτωπα της Μέσης Ανατολής· και όπως φαίνεται υπό τις τρέχουσες συνθήκες, το ερώτημα δεν είναι εάν θα ξαναδούμε μια τέτοια ανάφλεξη, αλλά το πότε.
Υπάρχουν δυνάμεις που προφανώς θα ήθελαν η Συρία να παραμείνει αδύναμη και πολυδιασπασμένη, είτε επειδή αυτό θα τους επέτρεπε να την ελέγχουν είτε επειδή σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα την αντιμετώπιζαν ως υπαρκτή ή δυνητική απειλή. Η αστάθεια και η πολυδιάσπαση ωστόσο, συνοδεύονται κι εκείνες από κινδύνους.
Πηγή: kathimerini.gr