Τα Χριστούγεννα εξελίσσονται ολοένα και περισσότερο σε πεδίο πολιτικής και πολιτισμικής αντιπαράθεσης στην Ευρώπη, με τα κόμματα της άκρας δεξιάς να επιχειρούν να τα «οικειοποιηθούν» και να τα αναδείξουν σε σύμβολο ενός χριστιανικού πολιτισμού που, σύμφωνα με τη ρητορική τους, απειλείται από μια κοσμική και προοδευτική Αριστερά. Όπως καταγράφει ανάλυση του Politico, η εορταστική περίοδος αξιοποιείται ως εργαλείο ταυτότητας και πολιτικής συσπείρωσης.
Η τάση αυτή δεν περιορίζεται στην Ευρώπη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ότι «επανέφερε» τη φράση «Καλά Χριστούγεννα», παρουσιάζοντάς τη ως πράξη αντίστασης απέναντι στην πολιτική ορθότητα και ως σύμβολο πολιτισμικής αντεπίθεσης.
Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει ενσωματώσει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων στον πυρήνα της πολιτικής της ταυτότητας. Προβάλλει τις εορταστικές πρακτικές ως αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, το οποίο –κατά την άποψή της– βρίσκεται υπό απειλή. Σύμφωνα με το Politico, η Μελόνι έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ της διατήρησης των σκηνών της Γέννησης, υποστηρίζοντας ότι τα παιδιά οφείλουν να γνωρίζουν τις αξίες που αυτές συμβολίζουν και όχι να συνδέουν τα Χριστούγεννα αποκλειστικά με την κατανάλωση και τα δώρα.
Ανάλογες θέσεις εκφράζονται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν αντιδρά σε κάθε προσπάθεια αντικατάστασης θρησκευτικών συμβόλων με ουδέτερη γλώσσα, ενώ στην Ισπανία το Vox υπερασπίζεται την παρουσία των σκηνών της Γέννησης σε δημόσιους χώρους. Στη Γερμανία, η AfD έχει προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα, προειδοποιώντας ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές χάνουν τον «γερμανικό τους χαρακτήρα», συχνά διακινώντας ανυπόστατους ισχυρισμούς περί αντικατάστασης χριστιανικών εθίμων από ισλαμικές παραδόσεις.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνει το Politico στη στρατηγική των Αδελφών της Ιταλίας, του κόμματος της Μελόνι, που έχει μετατρέψει την υπεράσπιση των Χριστουγέννων σε ένα θεαματικό, σχεδόν απολιτικό γεγονός. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει ένα μεγάλο χριστουγεννιάτικο φεστιβάλ, με παγοδρόμια, Άγιο Βασίλη και ένα επιβλητικό δέντρο φωταγωγημένο στα χρώματα της ιταλικής σημαίας. Στόχος είναι διττός: αφενός να παρουσιαστεί το κόμμα ως μια σύγχρονη, «ήπια» συντηρητική δύναμη και αφετέρου να καλλιεργηθεί μια συναισθηματική σύνδεση με οικογένειες και τοπικές κοινότητες, αποφορτίζοντας την πολιτική από τη σκληρή ιδεολογική της διάσταση.
Σύμφωνα με την ανάλυση, για πολλά στελέχη της άκρας δεξιάς η σημασία των Χριστουγέννων δεν είναι πρωτίστως θρησκευτική. Η χριστιανική αναφορά λειτουργεί περισσότερο ως πολιτισμικό σύμβολο και ως εύχρηστο εργαλείο οριοθέτησης της συλλογικής ταυτότητας απέναντι στον «άλλο». Οι παραδόσεις παρουσιάζονται ως κοινός παρονομαστής ιστορίας, ριζών και αξιών, ανεξάρτητα από την προσωπική θρησκευτική πίστη των πολιτών.
Η στρατηγική αυτή ενισχύεται από τη δυσκολία της Αριστεράς να τοποθετηθεί πειστικά απέναντι στη θρησκεία στον δημόσιο χώρο. Προοδευτικοί πολιτικοί χώροι και θεσμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν επιχειρήσει να υιοθετήσουν πιο ουδέτερη γλώσσα, μιλώντας για «εορταστική περίοδο», μια επιλογή που η άκρα δεξιά αξιοποιεί για να κατηγορήσει τους αντιπάλους της για πολιτισμική αποξένωση και αυτο-αποκήρυξη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το φετινό χριστουγεννιάτικο φεστιβάλ των Αδελφών της Ιταλίας στο Castel Sant’Angelo. Εκεί, οικογένειες κάνουν πατινάζ υπό τους ήχους χριστουγεννιάτικης μουσικής, παιδιά φωτογραφίζονται με τον Άγιο Βασίλη και τουρίστες απολαμβάνουν τα φώτα και τη γιορτινή ατμόσφαιρα, συχνά χωρίς επίγνωση της πολιτικής διάστασης της εκδήλωσης.
Όπως σημειώνει το Politico, η πολιτική παρουσία είναι υπαρκτή αλλά διακριτική, «ντυμένη» με νοσταλγία, παράδοση και εορταστικό κλίμα. Για την κυβέρνηση Μελόνι, η «ιδιοκτησία» των Χριστουγέννων εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο ανάκτησης πολιτιστικών θεσμών, από τα μέσα ενημέρωσης μέχρι τους χώρους τέχνης, μετά από δεκαετίες που θεωρεί ότι κυριαρχούνταν από την Αριστερά.
Το αφήγημα αυτό δημιουργεί σοβαρή πρόκληση για τα κεντροαριστερά και αριστερά κόμματα, τα οποία δυσκολεύονται να διαμορφώσουν μια συνεκτική και ελκυστική απάντηση που να υπερασπίζεται τον κοσμικό χαρακτήρα των εορτών, χωρίς να εμφανίζεται αποκομμένη από τις πολιτισμικές ευαισθησίες μεγάλου μέρους της κοινωνίας.