H κατάρρευση της τουρκικού νομίσματος -που χθες απώλεσε το 15% της αξίας της έναντι του δολαρίου με τη σχετική ισοτιμία να καταγράφεται στο 1 δολάριο προς 13, 1 τουρκικές λίρες- είναι το τεράστιο βαρέλι γεμάτο μπαρούτι.
Πάνω σε αυτό κάθεται πλέον ολόκληρη η τουρκική οικονομία και δημιουργεί εκρηκτικούς κινδύνους για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, την ευρύτερη οικονομία της χώρας αλλά και την κοινωνική συνοχή.
Ας τα πάρουμε από την αρχή:
Δολάριο αντί λίρας
Οι τουρκικές τράπεζες επιτρέπουν στους πελάτες τους να διατηρούν καταθέσεις σε ξένα νομίσματα πέραν της λίρας. Τα τελευταία χρόνια οι Τούρκοι επιλέγουν όλο και περισσότερο να φυλάσσουν τα χρήματά τους σε δολάρια και ευρώ καθώς τα χαμηλά επιτόκια και ο πληθωρισμός ροκανίζουν τις όποιες αποδόσεις των καταθέσεων σε λίρα. Το σύνολο των καταθέσεων σε συνάλλαγμα στην Τουρκία φθάνει πλέον το 55 τοις εκατό του συνόλου -περίπου $260 δισ.- έναντι 49% που ήταν το αντίστοιχο νούμερο το 2018. Οι αναλυτές ανησυχούν ότι οι καταθέσεις σε δολάριο θα αυξηθούν περισσότερο, κλιμακώνοντας την πίεση στη λίρα και δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
Ο φόβος του bank run
Ο απόλυτος φόβος τους είναι μήπως ο κόσμος χάσει την εμπιστοσύνη του και αρχίσει να αποσύρει καταθέσεις, κάτι που συνέβη σε μικρή κλίμακα το καλοκαίρι του 2018.
«Η ανησυχία μου είναι η εξής: «Θα κρατούσες τα λεφτά σου στον τουρκικό τραπεζικό τομέα;», λέει ο Φοίνιξ Κάλεν στρατηγικός αναλυτής αναδυόμενων αγορών της Société Générale στους Financial Times.
Την τελευταία φορά που οι Τούρκοι κατέφυγαν σε μία πλήρους κλίμακας επιδρομή στις τράπεζες για να αποσύρουν τις καταθέσεις τους συνέβη το 2001.
Capital controls
Σε ένα τέτοιο σενάριο, η τουρκική κυβέρνηση θα επέλεγε να επιβάλει capital controls, ως ένα μέτρο να καταστήσει δυσκολότερη την απόσυρση σκληρών νομισμάτων.
Ο δεύτερος κίνδυνος που μπορεί να οξύνει την κοινωνική αντίδραση είναι ο πληθωρισμός: Πόσο ψηλά μπορούν να ανέβουν οι τιμές; Τον Οκτώβριο ο πληθωρισμός στην Τουρκία βρισκόταν στο 20%.
Ο επιμέρους δείκτης στα τρόφιμα έτρεχε μάλιστα με 27% τον συγκεκριμένο μήνα σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2020 γεγονός που πλήττει κυρίως τα χαμηλά εισοδήματα.
Πρόβλεψη για πληθωρισμό 30%
Ην εξάρτηση της Τουρκίας από τα εισαγόμενα αγαθά , κυρίως στην ενέργεια και τις ακατέργαστες πρώτες ύλες σημαίνει ότι πιθανή κατάρρευση του νομίσματος θα μεταφραστεί γρήγορα σε υψηλότερες τιμές. Η πρόβλεψη της Capital Economics είναι ότι ο πληθωρισμός τον επόμενο ένα ή δύο μήνες θα ανέλθει σε 25 έως 30% , πλήττοντας περαιτέρω την καταναλωτική εμπιστοσύνη και υπονομεύοντας τη λαϊκή στήριξη που επί χρόνια απολάμβανε ο Ερντογάν.
Ήδη τα πρώτα δείγμα των πληθωριστικών πιέσεων είναι ορατά με έντονες αντιδράσεις σε κοινωνικό επίπεδο και διαδηλώσεις σε πολλές επαρχίες της χώρας. Πολίτες βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για την αύξηση του κόστους ζωής και την οικονομική ύφεση, ενώ στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης στήθηκε αστυνομικό οδόφραγμα.
Δελτίο στα σούπερ μάρκετ και διαδηλώσεις
Οι πολίτες στην Τουρκία θα αγοράζουν πλέον με δελτίο 3 βασικά αγαθά, προκειμένου να αποφευχθεί το στοκάρισμα και να μην παρατηρηθούν ελλείψεις. Στα σουπερμάρκετ ήδη τοποθετήθηκαν ετικέτες που ενημερώνουν τον καταναλωτή ότι μόνο 5 λίτρα λάδι, 5 κιλά ζάχαρη και 5 κιλά αλεύρι μπορεί να αγοράζει. «Σας ευχαριστούμε για την υποστήριξή σας, ώστε όλοι οι πελάτες μας να επωφεληθούν από τα προϊόντα και τις εκπτώσεις μας και σας ευχόμαστε καλές αγορές», αναφέρει η σχετική ταμπελίτσα στα ράφια των σουπερμάρκετ.
Δεν έλειψαν δε και διαδηλώσεις: Στη Χαλκηδόνα και στα Ταταύλα, ο κόσμος βγήκε στου δρόμους χτυπώντας κατσαρόλες και τηγάνια, καλώντας τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να παραιτηθεί. Διαδήλωση πραγματοποίησαν πολίτες και μπροστά από την Κεντρική Τράπεζα στην Άγκυρα, ζητώντας την παραίτηση Ερντογάν.
Για πολλούς Τούρκους, η ακατάπαυστη πτώση της αξίας του νομίσματος και η κατακόρυφη άνοδος των τιμών, ενίοτε από ώρα σε ώρα, σημαίνει πως πρέπει να λογαριάζουν τα πάντα, από το αν θα πάνε διακοπές ως το τι αγοράζουν για να βγάλουν την εβδομάδα.
Η τουρκική αντιπολίτευση είναι έξαλλη
«Δεν έχει ενσκήψει ποτέ τέτοια καταστροφή στην ιστορία της δημοκρατίας», πέταξε ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP, αξιωματική αντιπολίτευση), προσάπτοντας την ευθύνη για την ελεύθερη πτώση της λίρας προσωπικά στον πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος κυβερνά την Τουρκία από το 2003. Κατά τον κ. Κιλιτσντάρογλου, ο αρχηγός του κράτουςέχει μετατραπεί σε «πρόβλημα εθνικής ασφαλείας» για την Τουρκία.
Προδοσία, όχι άγνοια
Για τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, ιδρυτικό μέλος του ισλαμοδημοκρατικού κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του προέδρου, που πλέον αποχώρησε και ίδρυσε δικό του κόμμα, τα μέτρα που παίρνει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποτελούν «προδοσία» και «όχι άγνοια».
«Βυθιζόμαστε»
Αρκετοί Τούρκοι ομολογούν πως δεν μπορούν να σταματήσουν να παρακολουθούν την πορεία της συναλλαγματικής ισοτιμίας και να κάνουν συνεχώς υπολογισμούς για τα έξοδά τους – υπολογισμούς που «αλλάζουν εκατό φορές την ημέρα».
Στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, οι ετικέτες που κυριαρχούν μεταξύ των χρηστών στην Τουρκία είναι αρκετά ενδεικτικοί του κλίματος: «Βυθιζόμαστε», «Κυβέρνηση παραιτήσου», «Δεν μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα».
Στην πόλη Ντιγιάρμπακιρ, έμποροι έκαψαν ψεύτικα δολάρια στον δρόμο. «Δεν μπορούμε να κλείσουμε μάτι, δεν ξέρουμε ποιο είναι το μέλλον μας», είπε ένας.
Αρκετοί εργαζόμενοι ή συνταξιούχοι λένε πως με το που θα πάρουν τον μισθό ή τη σύνταξή τους, μετατρέπουν αμέσως το ποσό σε συνάλλαγμα. Ο Εμιρχάν Μετίν, 28 ετών, δικηγόρος, εξηγεί πως το κάνει «για έχει κάποιο νόημα» κάθε υπολογισμός του. «Είναι σχεδόν αδύνατο να συγκεντρωθώ ή να μιλήσω για οτιδήποτε άλλο» πέρα από την οικονομική κρίση, προσθέτει.
Πηγή: Hellasjournal