«Ζω με μια αξιοπρεπέστατη σύνταξη των 600 ευρώ!. Και πάλι καλά να λέτε. Υπάρχουν άνθρωποι που παίρνουν 250 ευρώ», ανέφερε ο Μάνος Ελευθερίου σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις.
σπουδαίος ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος
Ο δήλωνε χαμηλοσυνταξιούχος και σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου για το αν «θεωρεί πως κάποιος που έχει συμβάλει στο πνευματικό μας κεφάλαιο, όπως εσείς, θα έπρεπε να διαβιεί καλύτερα στα γηρατειά του;», απάντησε: «Δεν πιάνουν αυτά. Εδώ μου έκοψαν εντελώς το επικουρικό, το οποίο πλήρωνα επί 40 χρόνια. Μου το κόβουν ενώ δεν έκανα καμιά απάτη, δεν πρόδωσα την πατρίδα μου».
Δείτε τι είχε πει σε συνέντευξή του ο:
Θυμώνετε;
Ξέρω ότι η Ελλάδα αναπνέει με μηχανική υποστήριξη. Τι να πω...
Το έργο σας πάντως παραμένει πολιτικό.
Μόνο πολιτικό ήταν. Ακόμη γράφω πολιτικά τραγούδια.
Εχετε ανέκδοτα κείμενα στο συρτάρι σας;
Δεν τα κρύβω ποτέ, πάνω στο γραφείο τα αφήνω.
Γράφετε από την ίδια ανάγκη ή και για να διασκεδάσετε το γεγονός ότι μεγαλώνετε;
Και τα δύο συμβαίνουν. Ο Σωκράτης Μάλαμας έχει τραγουδήσει έξοχα εκείνο το τραγούδι μου για τους «Γέρους»: «Αυτά που εκείνοι χάσανε κανένας πια δεν τα ’χει κι από μια αυλαία κόβουνε κομμάτια να ντυθούν, ρίχνουν πασιέντζες, γδύνονται, παραμιλούν μονάχοι κι είναι αργά για να σωθούν και κάτι ν’ αρνηθούν».
Ζήσατε μια ζωή όπως τη θέλατε;
Ναι, βέβαια. Αν και οι πίκρες και οι αποτυχίες ήταν περισσότερες από τις ευτυχισμένες στιγμές. Ομως υπάρχουν και άνθρωποι που έχουν ποτιστεί με πίκρες δέκα φορές περισσότερο από μένα. Οπότε πρέπει να είμαι ευχαριστημένος για ό,τι έζησα.
Ποια ευτυχισμένη στιγμή σάς έρχεται στον νου;
Κάμποσες αλλά δεν πρέπει να τις σκέφτομαι. Οταν περνάς ένα δύσκολο παρόν αυτά τα πράγματα δεν πιάνουν· έχεις την εντύπωση πως έχουν συμβεί σε κάποιον άλλο. Αφήνεις λοιπόν τον παλιό σου εαυτό εκεί, τον οποίο έτυχε και τον γνώρισες μια φορά, είπατε «χαίρω πολύ», ήπιατε και ένα ποτό μαζί και τελείωσε η υπόθεση.
Δεν παντρευτήκατε ωστόσο.
Ο σοβαρός κόσμος παντρεύεται για να έχει έναν σύντροφο. Δεν είναι μόνο ο έρωτας που φέρνει δύο ανθρώπους μαζί· είναι η αγάπη, η στοργή, η συντροφικότητα. Οσα χρόνια σέρνομαι στα νοσοκομεία έχω δει γυναίκες να ξαγρυπνούν δίπλα στον άνθρωπό τους, γυναίκες τυραννισμένες που έρχονται με το πρώτο λεωφορείο από την άκρη της Αττικής για να είναι πρωί πρωί δίπλα στον αγαπημένο τους. Αυτή η ανάγκη για συντροφικότητα δεν θα πάψει να με συγκλονίζει.
Επομένως σας λείπει ένας σύντροφος.
Οπως σε κάθε μοναχικό άνθρωπο.
Θα μπορούσατε να είχατε γίνει πατέρας;
Ενα παιδί μέσα στον κόσμο είναι μια ελπίδα, αν και από την άλλη σκέφτεσαι σε τι κόσμο-μπορντέλο θα το φέρεις. Ομως, δεν θα ήθελα να έχω παιδί γιατί απλούστατα δεν μπορούσα να κουμαντάρω τον εαυτό μου.
Αν μπορούσατε, τι άλλο θα κάνατε διαφορετικά;
Οταν ήμουν νέος μου δόθηκε η ευκαιρία να ζήσω στη Νέα Υόρκη ή στο Παρίσι. Δεν ξέρω τι θα είχα καταφέρει – πιθανότατα να έγραφα πάλι τραγούδια.
Τι θέλετε να μείνει από το έργο σας;
Τίποτε. Αν και τα τραγούδια μου θα μείνουν. Αισθάνομαι πως το πιο σημαντικό είναι πως ο κόσμος τραγουδάει στις συναυλίες τους στίχους μου. Εκείνη τη στιγμή δεν είμαι εγώ αυτός που τα έχει γράψει· χαίρομαι όμως όταν είμαι αφορμή για να πάει ψηλότερα ο κόσμος.
Χαίρεστε που στη συλλογική συνείδηση είστε εγγεγραμμένος ως στιχουργός;
Γιατί όχι; Ολοι μου λένε ότι γράφω καλά τραγούδια, αλλά οπωσδήποτε θα έχω γράψει και πατάτες.
Είχατε αγωνία να ακούσετε τι μουσική θα βάλουν στα λόγια σας και ποιοι θα τα ερμηνεύσουν;
Στάθηκα τυχερός γιατί όσοι μελοποίησαν στίχους μου ήταν στις καλύτερές τους στιγμές. Και όσοι τα τραγούδησαν επίσης: Μοσχολιού, Νταλάρας, Μητσιάς, Μητροπάνος.
Θα δίνατε τραγούδια σας σε έναν νέο συνθέτη;
Βεβαίως! Τελευταία κάνω παρέα με έναν συνθέτη 23 χρόνων – εκπληκτικός.
Ακούγεστε χαρούμενος γι’ αυτό.
Φυσικά, δεν τους κυνηγάω εγώ. Για να με ζητούν αυτοί κάτι αξίζω. Δεν το κάνουν από λύπη τύπου «για να δούμε τι γράφει ο σκατόγερος!».
Ποιητής, μυθιστοριογράφος, στιχουργός, ερευνητής. Ποια από τις ιδιότητές σας σας έχει προσφέρει μεγαλύτερες συγκινήσεις;
Η έρευνα που κάνω. Αυτό το ψάξιμο σε εφημερίδες, σε περιοδικά, σε αρχεία έχει μια μαγεία.
Στο άθροισμά τους ήταν πολλά όλα αυτά;
Πολλές φορές σκέφτομαι ότι θα μπορούσα να έχω κάνει περισσότερα. Αλλά μάλλον καταλήγω ότι θα έπρεπε να έχω κάνει λιγότερα... Πάντως, το ένα με ξεκούραζε από το άλλο.
Ανατρέχετε στο παρελθόν;
Δεν έχω καλή σχέση με τη μνήμη.
Με ποιες σκέψεις ξυπνάτε κάθε μέρα;
Κάνω τον σταυρό μου που επέζησα και άλλη μια νύχτα. Λέω «δόξα σοι ο Θεός» που θα ζήσω και σήμερα.
Πιστεύετε στον Θεό;
Ενας Θεός το ξέρει! Χρειάζεται η πίστη, κυρίως η πίστη για έναν καλύτερο κόσμο. Και θέλω να πιστεύω ότι έβαλα ένα λιθαράκι για να τον ομορφύνω.