Σχέδιο για την αξιοποίηση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας αξίας σχεδόν 200 δισ. ευρώ για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μετά το τέλος του πολέμου, εξετάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι Βρυξέλλες διερευνούν την πρόθεση των χωρών του μπλοκ να τοποθετήσουν παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία σε πιο ριψοκίνδυνες επενδύσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αποφέρουν περισσότερα κέρδη προς όφελος της Ουκρανίας, εντείνοντας παράλληλα την πίεση στη Ρωσία, η οποία αρνείται να τερματίσει τον πόλεμο, δήλωσαν αρκετοί αξιωματούχοι στο Politico.
Οι υπέρμαχοι της κίνησης αυτής βλέπουν επίσης το σχέδιο ως ένα βήμα προς την πιθανή κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και την απόδοσή τους στην Ουκρανία ως τιμωρία για την άρνηση της Ρωσίας να καταβάλει αποζημιώσεις μετά τον πόλεμο.
«Προχωράμε το έργο των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για να συμβάλουμε στην άμυνα και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας», δήλωσε την Πέμπτη η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην πιο σαφή μέχρι στιγμής τοποθέτησή της επί του θέματος.
Αυτή η επιλογή δεν θα επιτρέψει την άμεση κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, στην οποία άλλωστε αντιτίθεται η πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ λόγω ενδεχόμενων οικονομικών και νομικών προβλημάτων.
Οι συνομιλίες των χωρών του μπλοκ επί του θέματος θα κορυφωθούν το Σάββατο, όταν οι 27 υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα συζητήσουν το ενδεχόμενο αυτό για πρώτη φορά, κατά τη διάρκεια μιας άτυπης συνάντησης στην Κοπεγχάγη της Δανίας.
Στη συγκεκριμένη συνάντηση, οι υπουργοί Εξωτερικών του μπλοκ θα κληθούν να εξετάσουν «περαιτέρω επιλογές για τη χρήση των εσόδων που προέρχονται από τα παγωμένα κρατικά περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας», σύμφωνα με το προπαρασκευαστικό υπόμνημα που είδε το Politico.
Με την Ουκρανία να αντιμετωπίζει ένα εκτιμώμενο έλλειμμα ύψους 8 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμού του 2026, οι χώρες της ΕΕ αναζητούν νέες λύσεις προκειμένου να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν τη χώρα.
Κι αυτό γιατί, την ώρα που η ίδια η Ευρώπη αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες, δέχεται ταυτόχρονα αυξανόμενες πιέσεις να αναλάβει δράση εν όψει της αποχώρησης των ΗΠΑ από την Ουκρανία και των αποτυχημένων προσπαθειών του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να καταλήξει σε μια ειρηνευτική συμφωνία με τους Βλαντίμιρ Πούτιν και Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
«Ακούγεται ότι είναι πιο δύσκολο να συγκεντρωθούν χρήματα [από τα εθνικούς πόρους ή τον προϋπολογισμό της ΕΕ]», ανέφερε η Κέρλι Βέσκι, υφυπουργός νομικών και προξενικών υποθέσεων στο υπουργείο Εξωτερικών της Εσθονίας. «[Αλλά] έχουμε αυτά τα περιουσιακά στοιχεία και το λογικό ερώτημα είναι πώς μπορούμε και γιατί δεν τα χρησιμοποιούμε».
Το στρατόπεδο υπέρ των κατασχέσεων
Οι χώρες της Βαλτικής που συνορεύουν με τη Ρωσία και αρκετές ακόμη χώρες πιέζουν εδώ και καιρό την ΕΕ να κατάσχει πλήρως τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Εντός της Επιτροπής, ο Λετονός Επίτροπος Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις και η Εσθονή επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής του μπλοκ Κάγια Κάλας τάσσονται υπέρ αυτής της ιδέας.
Ωστόσο, σε αυτήν την επιλογή εξακολουθούν χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Γερμανία, η Ιταλία και το Βέλγιο. Το Βέλγιο μάλιστα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένο σε νομικούς και οικονομικούς κινδύνους διότι φιλοξενεί την Euroclear, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Σε μια κίνηση συμβιβασμού, οι χώρες της Ομάδας των Επτά (G7) συμφώνησαν το 2024 να διοχετεύσουν κέρδη συνολικού ύψους 45 δισ. ευρώ που θα προκύψουν από την επένδυση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στην Ουκρανία, αφήνοντας ανέπαφα τα υποκείμενα περιουσιακά στοιχεία.
Παρ' όλα αυτά, το μερίδιο της ΕΕ στο δάνειο ύψους 18 δισ. ευρώ του θα καταβληθεί πλήρως έως το τέλος του έτους - γεγονός που έχει αυξήσει τις εκκλήσεις για εξασφάλιση πρόσθετων εσόδων σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Ως λύση, οι δικηγόροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξετάζουν τη μεταφορά των περιουσιακών στοιχείων σε ένα «όχημα ειδικού σκοπού» που θα υποστηρίζεται από ορισμένες χώρες της ΕΕ και ενδεχομένως κάποιες ξένες χώρες.
Οι αξιωματούχοι παρομοίασαν το υπό συζήτηση νέο ταμείο με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), το ταμείο που δημιουργήθηκε για τη διάσωση χωρών και χρηματοδοτείται μόνο από τα μέλη της Ευρωζώνης και συστάθηκε εκτός των συνθηκών της ΕΕ.
Το πιθανό ταμείο για την Ουκρανία θα είναι επίσης ανοιχτό σε χώρες της G7, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και του Καναδά, που τάσσονται υπέρ της κατάσχεσης των περιουσιακών στοιχείων, δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ, αν και ακόμη δεν έχουν διευθετηθεί οι λεπτομέρειες.
Εν τω μεταξύ, αυτός ο νέος μηχανισμός θα εξασφάλιζε στην ΕΕ μεγαλύτερο έλεγχο ώστε να αποδώσει εν τέλει τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην Ουκρανία όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή.
Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, η άρνηση ακόμα και μίας μόνο χώρας μπορεί ουσιαστικά να ακυρώσει αυτό το ενδεχόμενο, επιστρέφοντας ουσιαστικά τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία πίσω στη Μόσχα ασκώντας βέτο στην ανανέωση των κυρώσεων, οι οποίες τίθεται σε ψηφοφορία κάθε έξι μήνες. Η φιλορωσική και φιλοτραμπική κυβέρνηση της Ουγγαρίας θεωρείται η πιο πιθανή να κάνει κάτι τέτοιο.
Όμως, η μεταφορά των κεφαλαίων σε ένα νέο όργανο χωρίς να απαιτείται ενδεχομένως η ομοφωνία των χωρών μελών θα αποτρέψει την απειλή της Ουγγαρίας.
Προβληματισμός για τις ριψοκίνδυνες επενδύσεις
Η μεταφορά των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων σε ένα νέο ταμείο θα επέτρεπε επίσης την τοποθέτησή τους σε πιο ριψοκίνδυνες επενδύσεις, οι οποίες δύνανται να αποφέρουν υψηλότερες αποδόσεις και άρα αυξημένα έσοδα για την Ουκρανία.
Αυτό θα συνιστούσε μια αλλαγή από τον ισχύοντα κανονισμό, ο οποίος υποχρεώνει την Euroclear να επενδύει τα περιουσιακά στοιχεία στην κεντρική τράπεζα του Βελγίου, η οποία προσφέρει τη χαμηλότερη διαθέσιμη ασφαλή απόδοση.
Οι σκεπτικιστές, συμπεριλαμβανομένης της διευθύνουσας συμβούλου της Euroclear, Βαλερί Ουρμπάν, ανησυχούν, ωστόσο, ότι οι φορολογούμενοι της ΕΕ θα πρέπει να επωμιστούν το βάρος τυχόν ζημιών που προκύπτουν από τις πιο ριψοκίνδυνες επενδύσεις.
Για να μοιραστεί το νομικό και οικονομικό βάρος, το Βέλγιο επιδιώκει να αναλάβουν την ευθύνη για τα περιουσιακά στοιχεία άλλες χώρες της ΕΕ, βάσει του προτεινόμενου σχεδίου της Επιτροπής.
«Το Βέλγιο δεν είναι μόνο του σε αυτό. Πρέπει να υποστηρίξουμε και να συμμετάσχουμε στον μετριασμό αυτού του κινδύνου», δήλωσε η Βέσκι.
«Δεν τίθεται θέμα να αφήσουμε το Βέλγιο να το αντιμετωπίσει [ενώ] εμείς παρακολουθούμε από το περιθώριο».
Η βελγική κυβέρνηση εξέφρασε πρόσφατα την ικανοποίησή της για το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο της ΕΕ και έναν ανώτερο διπλωμάτη, ενώ και χώρες που βρίσκονται πιο μακριά από τη Ρωσία, όπως η Ισπανία, υποστηρίζουν επίσης την ιδέα αυτή.