Το σχέδιο της Αιγύπτου να σχηματίσει μια αραβική αμυντική δύναμη τύπου ΝΑΤΟ μπλοκαρίστηκε στη σύνοδο κορυφής της Ντόχα αυτή την εβδομάδα από το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), αποκαλύπτοντας βαθιές διαιρέσεις σχετικά με την περιφερειακή ασφάλεια και την ισραηλινή απειλή, δήλωσαν Αιγύπτιοι διπλωμάτες στο Middle East Eye.
« Η Αίγυπτος πρότεινε μια αμυντική περιφερειακή δύναμη βάσει της Συνθήκης Κοινής Άμυνας και Οικονομικής Συνεργασίας του 1950 , με στόχο τη δημιουργία μιας συμμαχίας ταχείας αντίδρασης για την προστασία των κρατών μελών από εξωτερικές απειλές, ιδίως το Ισραήλ», δήλωσε ανώτερος Αιγύπτιος διπλωμάτης. «Ωστόσο, το Κατάρ και τα ΗΑΕ μπλόκαραν κυρίως το σχέδιο».
«Ο υπουργός Εξωτερικών Μπαντρ Αμπντελάτι παρουσίασε την πρόταση στους ομολόγους του από τον Κόλπο ως αμυντικό βήμα για την προστασία της περιοχής χωρίς να βασίζεται σε ξένες δυνάμεις», πρόσθεσε ο διπλωμάτης.
Σύμφωνα με τον ανώτερο αξιωματούχο, η κύρια διαφωνία αφορούσε την ηγεσία: η Σαουδική Αραβία ήθελε να αναλάβει τη διοίκηση, ενώ η Αίγυπτος υποστήριξε ότι βρισκόταν στην καλύτερη θέση δεδομένης της μακράς στρατιωτικής της εμπειρίας.
Λίγες μέρες αργότερα, ωστόσο, η Σαουδική Αραβία υπέγραψε συμφωνία αμοιβαίας άμυνας με το πυρηνικά οπλισμένο Πακιστάν , εν μέσω αυξανόμενων φόβων στον Κόλπο για την προθυμία των ΗΠΑ να περιορίσουν την ισραηλινή επιθετικότητα.
«Τα κράτη του Κόλπου απέκλεισαν επίσης τη συμπερίληψη του Ιράν ή της Τουρκίας. Τελικά, επέλεξαν να περιορίσουν το θέμα στο δικό τους συμβούλιο άμυνας», εξήγησε.
Εν τω μεταξύ, ο Αιγύπτιος πρόεδρος Άμπντελ Φατάχ ελ Σίσι έφυγε από τη Ντόχα «βαθιά απογοητευμένος» αφότου τα κράτη του Κόλπου απέρριψαν την πρότασή του, δήλωσε ο διπλωμάτης.
Η σύνοδος κορυφής, που πραγματοποιήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου και στην οποία συμμετείχαν ηγέτες από τον Αραβικό Σύνδεσμο και τον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC), άφησε πολλά κράτη δυσαρεστημένα. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες μετά την επίθεση του Ισραήλ στην ηγεσία της Χαμάς στη Ντόχα , σκοτώνοντας έξι άτομα.
Η Αίγυπτος ήλπιζε σε συγκεκριμένα βήματα ή τουλάχιστον σε μια σαφή στάση που θα απαιτούσε τον τερματισμό της γενοκτονίας του Ισραήλ στη Γάζα και θα απέρριπτε οποιαδήποτε αναγκαστική εκτόπιση Παλαιστινίων στο Βόρειο Σινά, δήλωσε ο διπλωμάτης.
Επιρροή των ΗΠΑ
Παρά τον στόχο της συνόδου κορυφής να παρουσιάσει ένα ενωμένο αραβο-ισλαμικό μέτωπο, η επιρροή των ΗΠΑ διαμόρφωσε το αποτέλεσμα, περιορίζοντας την αραβική δράση σε δηλώσεις υποστήριξης για τη Γάζα και καταδίκη του Ισραήλ.
«Μια αντιπροσωπεία του Κατάρ επέστρεψε από την Ουάσινγκτον με μηνύματα προς τα αραβικά κράτη, τονίζοντας ότι δεν πρέπει να ληφθούν ψηφίσματα κατά του Ισραήλ», δήλωσε ένας άλλος ανώτερος Αιγύπτιος διπλωμάτης.
«Οι Αμερικανοί υποσχέθηκαν ότι ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ θα διαχειριστεί την κρίση και θα εμποδίσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου από το να εξαπολύσει παρόμοιες επιθέσεις σε άλλη χώρα του Κόλπου», πρόσθεσε. «Οι Εμιράτες υποστήριξαν σθεναρά αυτή τη στάση».
Άλλα αραβικά κράτη «βρέθηκαν σε δύσκολη θέση όταν η στάση του Κατάρ, με την υποστήριξη των ΗΑΕ, κυριάρχησε στη συνάντηση», εξήγησε ο διπλωμάτης.
«Αποφάσισαν ότι οποιοδήποτε βήμα εναντίον του Ισραήλ θα ήταν πλέον μάταιο και ότι η καλύτερη επιλογή ήταν να πείσουν τις ΗΠΑ να πιέσουν το Ισραήλ για εκεχειρία στη Γάζα», είπε, προσθέτοντας: «Οι περισσότερες από αυτές τις συνομιλίες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των κρατών του Κόλπου και του Αιγύπτιου ομολόγου τους, Αμπντελάτι, κεκλεισμένων των θυρών στο περιθώριο της συνόδου κορυφής και δεν δημοσιοποιήθηκαν».
Η τελική δήλωση της συνόδου κορυφής καταδίκασε την ισραηλινή επίθεση στη Ντόχα, αλλά δεν περιελάμβανε συγκεκριμένη δράση, υπογραμμίζοντας για άλλη μια φορά τις διαιρέσεις μεταξύ των αραβικών κρατών σχετικά με τον τρόπο αντίδρασης στο Ισραήλ και τον πόλεμο στη Γάζα. Για την Αίγυπτο, το αποτέλεσμα υπογράμμισε ένα αίσθημα απομόνωσης εντός του ευρύτερου αραβικού συνασπισμού.
Ο Σίσι αποκαλεί το Ισραήλ «εχθρό»
Ένας εξέχων πολιτικός αναλυτής δήλωσε ότι η απόρριψη της πρότασης του Σίσι αποκάλυψε «βαθιές διαιρέσεις εντός του αραβικού κόσμου σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του Ισραήλ».
«Η σύνοδος κορυφής συμφώνησε μόνο να συγκαλέσει μια συνεδρίαση του Συμβουλίου Άμυνας του Κόλπου, ένα σαφές σημάδι προς το Κάιρο ότι τα κράτη του Κόλπου δεν είναι πρόθυμα να υποστηρίξουν την Αίγυπτο», δήλωσε ο αναλυτής στο MEE υπό τον όρο της ανωνυμίας.
«Για την Αίγυπτο, το αποτέλεσμα ήταν μια οπισθοδρόμηση σε μια εποχή που οι ισραηλινές απειλές εκτείνονται πέρα από τη Γάζα. Ο Σίσι ήλπιζε να προβάλει την Αίγυπτο ως ηγέτη της αραβικής και ισλαμικής άμυνας, αλλά η σύνοδος κορυφής έληξε χωρίς καμία αποφασιστική δέσμευση».
Σε μια αξιοσημείωτη κλιμάκωση, ο Σίσι χαρακτήρισε το Ισραήλ ως «εχθρό», την πρώτη φορά που το κάνει αυτό από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2014, αντανακλώντας την αυξανόμενη αίσθηση απειλής του Καΐρου.
«Οι απειλές του Ισραήλ να στοχοποιήσει τους ηγέτες της Χαμάς στο Κάιρο και η πιθανή εκτόπιση Παλαιστινίων στο Βόρειο Σινά έχουν ανησυχήσει βαθιά την Αίγυπτο», δήλωσε ο αναλυτής.
Το υπόβαθρο της στάσης της Αιγύπτου χρονολογείται από την εποχή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Συνθήκη Κοινής Άμυνας και Οικονομικής Συνεργασίας, η οποία υπογράφηκε στο Κάιρο το 1950, είχε ως στόχο την ένωση των αραβικών κρατών μέσω της συλλογικής ασφάλειας και της οικονομικής συνεργασίας. Δημιούργησε ένα Κοινό Συμβούλιο Άμυνας για τον συντονισμό των στρατιωτικών στρατηγικών και ένα Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης. Η κατευθυντήρια αρχή της ήταν απλή: μια επίθεση εναντίον ενός μέλους θα θεωρούνταν επίθεση εναντίον όλων.
Φιλόδοξη στα χαρτιά, η συνθήκη σύντομα δυσκολεύτηκε να κερδίσει έδαφος. Οι πολιτικές αντιπαλότητες, οι συγκρουόμενες εθνικές προτεραιότητες και οι περιφερειακές διαμάχες υπονόμευσαν την αποτελεσματικότητά της. Με την πάροδο του χρόνου, τα κράτη μέλη στράφηκαν σε διμερείς συμφωνίες ασφαλείας ή σε εξωτερικές δυνάμεις, αντί να βασίζονται στο σύμφωνο.
Δεκαετίες αργότερα, το 2015, η Αίγυπτος προσπάθησε να αναβιώσει τη συνθήκη σε μια σύνοδο κορυφής στο Σαρμ ελ-Σέιχ , προτείνοντας μια ενοποιημένη αραβική στρατιωτική δύναμη.
Ενώ η ιδέα αρχικά έτυχε υποστήριξης, οι διαφωνίες σχετικά με την ηγεσία και τη χρηματοδότηση αποδείχθηκαν και πάλι εμπόδιο.
«Οι επανειλημμένες αποτυχίες υπογραμμίζουν τη μακροχρόνια πρόκληση της επίτευξης αραβικής στρατιωτικής συνοχής», σημείωσε ο αναλυτής.
Η Αίγυπτος ήταν επίσης το πρώτο αραβικό κράτος που ομαλοποίησε τις σχέσεις με το Ισραήλ το 1979 βάσει μιας ειρηνευτικής συνθήκης που συνήφθη με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ , αλλά το δημόσιο αίσθημα παραμένει σε μεγάλο βαθμό αντίθετο, με τους Αιγύπτιους να εξακολουθούν να θεωρούν το Ισραήλ ως εχθρό.
Στις 12 Σεπτεμβρίου η Αίγυπτος είχε αποκαλύψει ένα ισραηλινό σχέδιο δολοφονίας ηγετών της Χαμάς στο έδαφός της, προειδοποιώντας το Τελ Αβίβ ότι οποιαδήποτε απόπειρα θα αντιμετωπιστεί με βία. Αυτή η τελευταία αποκάλυψη ασφαλείας πρόσθεσε επείγουσα ανάγκη στις αμυντικές φιλοδοξίες της Αιγύπτου και την ανησυχία της για τις επεκτεινόμενες επιχειρήσεις του Ισραήλ.
Με πληροφορίες από: Middle East Eye