Καθώς η Τουρκία παγιώνει την παρουσία της στη Σομαλία, τα πλήγματα από τα drones της είναι πιθανό να αυξηθούν όσο συνεχίζεται ο πόλεμος με την εγχώρια τρομοκρατική ισλαμιστική οργάνωση, που συνδέεται με την αλ Κάιντα. Αυτό αναφέρει το έγκριτο αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy, υπογραμμίζοντας όμως την εγκληματική χρήση των τουρκικών όπλων σε βάρος αμάχων.
Ειδικότερα, η Τουρκία διεξάγει πόλεμο με drones εναντίον της αλ-Σαμπάμπ στη Σομαλία από κοινό κέντρο διοίκησης με τη σομαλική υπηρεσία πληροφοριών.
Όπως σημειώνει στην ανάλυσή του στο Foreign Policy ο Σομαλός δημοσιογράφος Μοχάμεντ Γκαμπόμπε, οι τουρκικές επιθέσεις πραγματοποιούνται κατόπιν αιτήματος της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών και Ασφάλειας της Σομαλίας (NISA): η NISA τροφοδοτεί την Άγκυρα με πληροφορίες για στόχους και η Τουρκία εκτελεί τα πλήγματα.
Η τουρκική κυβέρνηση, σύμφωνα με ντόπιους, πραγματοποιεί πολλές αεροπορικές επιθέσεις στη Σομαλία με θύματα αμάχους. «Είδα απανθρακωμένα τα κορμιά των παιδιών μου και άλλων νέων», είπε στο Foreign Policy ένας ντόπιος στην κωμόπολη Κουρακλέι, στην περιφέρεια Χιράαν της Σομαλίας μετά από επίθεση τον Ιανουάριο 2023. «Τα υπολείμματά τους ήταν σκορπισμένα γύρω από ένα δέντρο».
Η χρήση τουρκικών drones, τόσο από την κυβέρνηση της Τουρκίας όσο και από κράτη που υποστηρίζει η Άγκυρα, έχει εξαπλωθεί στην Αφρική, στη ζώνη του Σαχέλ, στη Λιβύη και ακόμη και στην Αιθιοπία, αναφέρει ο Γκαμπόμπε, υπενθυμίζοντας ότι η ανθρωπιστική παρέμβαση στον λιμό του 2011, εξελίχθηκε ώστε η Τουρκία να είναι βαθιά ενσωματωμένη στην αρχιτεκτονική ασφάλειας της χώρας.
Οι άμαχοι πληρώνουν το τίμημα
Και μέσα στον κλιμακούμενο πόλεμο της Τουρκίας εναντίον του πιο ισχυρού συμμάχου της αλ Κάιντα, της αλ-Σαμπάμπ, οι άμαχοι πληρώνουν το ύστατο τίμημα.
«Η έλλειψη διαφάνειας γύρω από τις επιθέσεις με drones που διεξάγει η Τουρκία μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος των ένοπλων ομάδων που στοχοθετούνται, καθώς αυτές εκμεταλλεύονται την αντίδραση της κοινής γνώμης και το αίσθημα των πληγέντων κοινοτήτων» αναφέρεται στο περιοδικό.
Το 2024, η Διεθνής Αμνηστία δημοσίευσε πόρισμα, σύμφωνα με το οποίο η τουρκική κυβέρνηση ενδέχεται να έχει διαπράξει εγκλήματα πολέμου στη Σομαλία, όταν τουρκικά drones βομβάρδισαν έναν αγροτικό οικισμό σκοτώνοντας 23 αμάχους, μεταξύ των οποίων 14 παιδιά. Τουρκικά πυρομαχικά βρέθηκαν αργότερα στο σημείο του πλήγματος, ενοχοποιώντας την Άγκυρα για τη μαζική δολοφονία.
Παρά ταύτα, δεν υπήρξε λογοδοσία ούτε για αυτό το πλήγμα ούτε για εκείνο στο Κουρακλέι, σημειώνει ο Σομαλός δημοσιογράφος. «Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι τα πλήγματα με drones στη Σομαλία συχνά λαμβάνουν χώρα είτε σε περιοχές που ελέγχει η αλ-Σαμπάμπ είτε σε «ουδέτερες ζώνες» —περιοχές όπου ούτε η αλ-Σαμπάμπ ούτε η κυβέρνηση έχουν πλήρη έλεγχο και όπου οι κανόνες εμπλοκής συχνά απουσιάζουν» λέει.
Τα τουρκικά συμφέροντα
«Αυτό που ξεκίνησε ως αυθεντική ήπια ισχύς αναμφίβολα εξελίχθηκε σε κάτι πολύ πιο στρατηγικό», είπε ο Τζέθρο Νόρμαν, ανώτερος ερευνητής στο Δανικό Ινστιτούτο Διεθνών Μελετών. «Η Σομαλία είναι σαφώς ένας κόμβος στις ευρύτερες γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Άγκυρας—αυτό που έχει αποκληθεί νεοοθωμανικές φιλοδοξίες επαναδιεκδίκησης τουρκικής επιρροής στο Κέρας της Αφρικής και την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας».
Το Foreign Policy υπογραμμίζει πως η Τουρκία θεωρεί την επιβίωση της κυβέρνησης στο Μογκαντίσου κλειδί για την ασφάλεια των συμφερόντων της στην ευρύτερη περιοχή.
Τον Απρίλιο του 2025, όταν εντάθηκαν οι φόβοι ότι η κυβέρνηση θα ανατραπεί καθώς η αλ-Σαμπάμπ προέλαυνε προς την πρωτεύουσα, η Άγκυρα απάντησε αναπτύσσοντας σχεδόν 500 στρατιώτες στην πόλη.
Αποστολή τους ήταν η προστασία των τουρκικών εγκαταστάσεων στη χώρα -όπως της μεγαλύτερης υπερπόντιας στρατιωτικής βάσης της Τουρκίας, στο λιμάνι του Μογκαντίσου- και στο κλιμάκιο περιλαμβάνονταν Τούρκοι αξιωματούχοι ασφαλείας που χειρίζονταν οπλισμένα drones. Η βάση είχε δημιουργηθεί το 2017, ώστε να εκπαιδεύονται χιλιάδες Σομαλοί στρατιώτες για να πολεμήσουν εναντίον της αλ-Σαμπάμπ.
Πέρα από τον δικό της πόλεμο με drones, η Άγκυρα έχει παράσχει στη σομαλική κυβέρνηση ελικόπτερα και προσωπικό επί του πεδίου, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης του Απριλίου.
Η Τουρκία έχει γίνει ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων στην υποσαχάρια Αφρική. Με τις εξαγωγές drones να αντιστοιχούν σε σημαντικό μέρος των πωλήσεων όπλων της Τουρκίας, τα Bayraktar και Akıncı είναι πλέον εύκολα προσβάσιμα σε κυβερνήσεις στη ζώνη του Σαχέλ και στο Κέρας της Αφρικής.
Διπλωματία των drones
«Οι επιχειρήσεις drones της Τουρκίας στη Σομαλία υποδηλώνουν μια ευρύτερη παγκόσμια μετατόπιση στη χρήση drones, αναδεικνύοντας πως ο πόλεμος με drones δεν είναι πια μόνο εργαλείο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, αλλά γίνεται ολοένα κεντρικός και για τη διεθνή στρατηγική της Τουρκίας», είπε ο Νόρμαν, κάνοντας λόγο για το φαινόμενο «διπλωματία των drones»: μια επικίνδυνη σύγκλιση φονικής τεχνολογίας, γεωπολιτικών φιλοδοξιών και πωλήσεων όπλων.
Για την Τουρκία, σημειώνει το Foregi Policy, αυτό αποτελεί κρίσιμο στοιχείο μιας ευρύτερης στρατηγικής για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών, την ενίσχυση της γεωπολιτικής της επιρροής και την προβολή ισχύος πέρα από την παραδοσιακή της σφαίρα.
«Ως μια πιο αδύναμη χώρα με σημαντικούς κινδύνους ασφάλειας, η Σομαλία συχνά πρέπει να κάνει περισσότερα για να προσελκύσει εξωτερικές επενδύσεις, κάτι που μπορεί να σημαίνει ευνοϊκούς όρους», λέει ο Όμαρ Μαχμούντ, ανώτερος αναλυτής για τη Σομαλία και το Κέρας της Αφρικής στο International Crisis Group.
Η Σομαλία υποφέρει από την «κατάρα των πόρων», μια ορολογία που είχε διατυπώσει το 1993, ο Βρετανός οικονομολόγος Ρίτσαρντ Μ. για να περιγράψει τις χώρες πλούσιες σε πόρους που συχνά αναπτύσσονται βραδύτερα, με περισσότερη διαφθορά και βία. Η εμβάθυνση της εξάρτησης του Μογκαντίσου από την Άγκυρα δίνει στην Τουρκία σημαντική επιρροή στις σομαλικές υποθέσεις, ενώ κρατά πιθανούς ανταγωνιστές σε απόσταση.
Το 2024, η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία για έρευνες υδρογονανθράκων με τη Σομαλία για υπεράκτια κοιτάσματα. Τον επόμενο χρόνο, υπέγραψε άλλη συμφωνία για ερευνητικές δραστηριότητες στην ξηρά.
«Η τουρκική στήριξη στην ασφάλεια της σομαλικής κυβέρνησης πιθανότατα συνδέεται με τη συνολική της στρατηγική», είπε ο Μαχμούντ. Όμως, καθώς το σομαλικό κράτος δεν έχει μονοπώλιο στη νόμιμη χρήση βίας σε όλη τη χώρα —και η συντριπτική πλειονότητα της επικράτειας δεν διοικείται από τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση στο Μογκαντίσου— το κράτος έχει καταφύγει στη χρήση υπερπόντιων επιθέσεων με drones για να αντιμετωπίσει τις αντιλαμβανόμενες απειλές.