Μια συννεφιασμένη ημέρα του Νοεμβρίου 2025, εκατοντάδες αστυνομικοί συγκεντρώνονται σε συνεδριακό χώρο στο Βισμπάντεν της Έσσης για να συζητήσουν τις προκλήσεις της εσωτερικής ασφάλειας στη Γερμανία.
Στην ατζέντα βρίσκονται ζητήματα όπως οι επιθέσεις με drones, ο υβριδικός πόλεμος και η ψηφιακή παραπληροφόρηση. Πρόκειται για το φθινοπωρινό συνέδριο της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Εγκληματολογικής Αστυνομίας (BKA), αντίστοιχης του FBI. Στο βήμα ανεβαίνει η Αλένα Μπούιξ, διακεκριμένη ειδικός στη βιοηθική και πρώην πρόεδρος του Γερμανικού Συμβουλίου Δεοντολογίας, για να εκφράσει όμως μια διαφορετική ανησυχία: το μέλλον της ίδιας της Δημοκρατίας.
Όπως σημειώνει, ολοένα και περισσότεροι φίλοι και συνάδελφοί της, άνθρωποι που αγαπούν τη χώρα τους, εκμυστηρεύονται ότι σκέφτονται αν θα αναγκαστούν κάποια στιγμή να φύγουν. Η απειλή δεν κατονομάζεται, αλλά είναι σαφής για όλους στην αίθουσα: η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD).
Το κόμμα, το οποίο καταγράφει σταθερή άνοδο τα τελευταία χρόνια και κυριαρχεί πλέον στην Ανατολική Γερμανία, κατηγορείται ότι απομακρύνεται ανοιχτά από τις θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος. Στελέχη του χρησιμοποιούν ναζιστικά συνθήματα, προβάλλουν συμβολισμούς του εθνικοσοσιαλισμού και υιοθετούν ρητορική που αμφισβητεί ανοιχτά την ισότητα και τα δικαιώματα των πολιτών. Οι ίδιες οι πράξεις τους, συχνά δημοσιοποιημένες, έχουν οδηγήσει σε δικαστικές αποφάσεις που τεκμηριώνουν, έστω και εν μέρει, αντισυνταγματική δράση, ενώ οι υπηρεσίες ασφαλείας συγκεντρώνουν όλο και περισσότερα στοιχεία.
Η ανησυχία για το αν η Γερμανία παραμένει ασφαλής για όλους εντείνεται. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση της υπουργού Παιδείας Κάριν Πριν, η οποία ξεκαθάρισε ότι δεν θα παρέμενε στη χώρα αν η AfD συμμετείχε σε ομοσπονδιακή κυβέρνηση, επικαλούμενη και το οικογενειακό της παρελθόν με θύματα του ναζισμού.
Παρότι η συμμετοχή της AfD στην ομοσπονδιακή εξουσία δεν φαίνεται άμεσα πιθανή, σε επιμέρους κρατίδια το ενδεχόμενο είναι υπαρκτό. Το 2026 διεξάγονται εκλογές σε τέσσερα κρατίδια, με τη Σαξονία-Άνχαλτ και το Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία να θεωρούνται κρίσιμα πεδία. Εκεί, η AfD δηλώνει ανοιχτά ότι επιδιώκει αυτοδύναμη εξουσία και όχι συνεργασίες.
Στελέχη του κόμματος, όπως ο Χανς-Τόμας Τίλσναϊντερ, περιγράφουν σχέδια που περιλαμβάνουν κατάργηση προγραμμάτων δημοκρατικής αγωγής, περιορισμό της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης και έμφαση σε έναν σκληρό εθνικισμό. Κεντρικό σύνθημα παραμένουν οι μαζικές απελάσεις, με το ερώτημα να αιωρείται για το ποιοι ακριβώς θα στοχοποιηθούν.
Ειδικοί προειδοποιούν ότι η AfD δεν θα μετρίαζε τη στάση της εάν αποκτούσε κυβερνητική ευθύνη. Αντίθετα, εκτιμούν ότι θα επιχειρούσε να μεταφέρει τον ριζοσπαστισμό της στη δημόσια διοίκηση, δοκιμάζοντας τα όρια της ανθεκτικότητας των θεσμών. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πιθανή πίεση σε αστυνομία, υπηρεσίες πληροφοριών και Δικαιοσύνη, με παραδείγματα όπως η Θουριγγία να δείχνουν ήδη πώς η πολιτική ισχύς μπορεί να μπλοκάρει θεσμικές διαδικασίες.
Παρά το κλίμα πόλωσης και ανασφάλειας, αναλυτές επισημαίνουν ότι στη γερμανική κοινωνία εξακολουθεί να υπάρχει μια ισχυρή δημοκρατική βάση. Η συσσώρευση κρίσεων ενισχύει την αίσθηση αβεβαιότητας, όμως ταυτόχρονα υπάρχουν πολίτες και τοπικές πρωτοβουλίες που επιδιώκουν τον διάλογο και τη συνεργασία πέρα από πολιτικά στρατόπεδα.
Όπως τονίζουν άνθρωποι της κοινωνίας των πολιτών, η αντιμετώπιση της AfD δεν περνά μόνο μέσα από την πολιτική αντιπαράθεση, αλλά και από την κάλυψη των κοινωνικών κενών – ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Εκεί, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της καθημερινής επαφής μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για την υπεράσπιση της δημοκρατικής κουλτούρας.