Ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης αναμένεται να υποδεχθεί αύριο, 16 Δεκεμβρίου, στην Αθήνα τη νέα υπουργό Ευρώπης και Εξωτερικών της Αλβανίας, Ελίσα Σπιροπάλι, σε μια συνάντηση που τα αλβανικά μέσα ενημέρωσης χαρακτηρίζουν «ιδιαίτερης σημασίας» και προαναγγελία «ενός νέου κεφαλαίου συνεργασίας» μεταξύ των δύο χωρών.
Πίσω από το θετικό διπλωματικό λεξιλόγιο, ωστόσο, η συνάντηση προδιαγράφεται κρίσιμη, καθώς στο τραπέζι θα βρεθούν ταυτόχρονα όλα τα βασικά και πιο ευαίσθητα ζητήματα των ελληνοαλβανικών σχέσεων, τα οποία εδώ και χρόνια παραμένουν ανοιχτά ή κινούνται με αργούς ρυθμούς.
Οι προτεραιότητες των Τιράνων: ΑΟΖ και ενέργεια
Σύμφωνα με αναλύσεις μεγάλων αλβανικών ειδησεογραφικών ιστοσελίδων, η επίσκεψη της κ. Σπιροπάλι παρουσιάζεται ως μια προσπάθεια «ξεμπλοκαρίσματος» της θαλάσσιας συμφωνίας και χάραξης ενός νέου πλαισίου συνεργασίας με την Ελλάδα. Η αλβανική ατζέντα επικεντρώνεται στη συνολική εικόνα των διμερών σχέσεων, με έμφαση σε τρεις βασικούς άξονες.
Πρώτον, στις θαλάσσιες ζώνες και την ΑΟΖ στο Ιόνιο, με στόχο την επίσπευση των διαδικασιών για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων και την υπογραφή του συνυποσχετικού που θα ανοίξει τον δρόμο για την παραπομπή της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης – μια εκκρεμότητα που παραμένει εδώ και χρόνια.
Δεύτερον, στον τομέα της ενέργειας και των διασυνδέσεων, με την προώθηση αγωγών, ηλεκτρικών καλωδίων και υποδομών LNG, καθώς και με την ανάδειξη του Ιονίου και της Αδριατικής ως κρίσιμων κρίκων στη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο της απεξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια.
Τρίτον, στην ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας, όπου η Ελλάδα καλείται να διαδραματίσει ρόλο εταίρου αλλά και «φύλακα της πύλης», καθώς η στήριξή της είναι καθοριστική για την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Το χαρτί της Αθήνας: κράτος δικαίου και μειονότητα
Από την ελληνική πλευρά, η συνάντηση δίνει τη δυνατότητα να τεθούν σαφείς όροι και κόκκινες γραμμές. Η Αθήνα επιδιώκει να συνδέσει απερίφραστα την ευρωπαϊκή προοπτική των Τιράνων με δεσμεύσεις στο κράτος δικαίου και με τον ουσιαστικό σεβασμό των δικαιωμάτων της ελληνικής εθνικής μειονότητας.
Ο Γιώργος Γεραπετρίτης έχει επανειλημμένα καταστήσει σαφές ότι η προστασία της ελληνικής μειονότητας αποτελεί βασική προτεραιότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική διπλωματία αναμένεται να ζητήσει συγκεκριμένα βήματα: σαφές χρονοδιάγραμμα για τη Χάγη και ρητή δέσμευση για την ολοκλήρωση του συνυποσχετικού, αλλά και ουσιαστικές εγγυήσεις για τα δικαιώματα και τις περιουσίες της μειονότητας, με φόντο και την υπόθεση της Χιμάρας και του Φρέντι Μπελέρη.
Η Αθήνα έχει ήδη αξιοποιήσει τον μοχλό του βέτο στις ενταξιακές διαδικασίες της Αλβανίας, «παγώνοντας» τεχνικά βήματα στις Βρυξέλλες, και επιδιώκει πλέον έναν θεσμικό μηχανισμό – όπως διμερείς επιτροπές ή ρήτρες στα ενταξιακά κεφάλαια – που θα διασφαλίζει έμπρακτα τα δικαιώματα της μειονότητας.
Τρεις άξονες, ένα διακύβευμα
Η έκβαση της συνάντησης της 16ης Δεκεμβρίου θα κριθεί από το κατά πόσο θα υπάρξει πρόοδος σε τρεις βασικούς άξονες: σαφή και δεσμευτικά βήματα για την ΑΟΖ και τη Χάγη, ουσιαστικός μηχανισμός προστασίας της ελληνικής μειονότητας και, σε δεύτερο χρόνο, προώθηση ενεργειακών σχεδίων που θα εντάσσουν την Αλβανία στους ελληνικούς ενεργειακούς διαδρόμους.
Εάν η συνάντηση περιοριστεί σε τυπικές δηλώσεις και φωτογραφίες, οι βασικές εκκρεμότητες – το Ιόνιο, η Βόρεια Ήπειρος και η ευρωπαϊκή πορεία των Δυτικών Βαλκανίων – θα συνεχίσουν να κινούνται σε «γκρίζες ζώνες». Το πραγματικό στοίχημα είναι αν οι ελληνοαλβανικές σχέσεις μπορούν να περάσουν από τον παραδοσιακό βαλκανικό ανταγωνισμό σε ένα πιο ώριμο και σταθερό μοντέλο συνεργασίας.