Μετά από μήνες σχετικής αποκλιμάκωσης και χαμηλών τόνων, η Τουρκία επανήλθε τις τελευταίες ημέρες σε πρακτικές που είχαν μπει προσωρινά «στον πάγο», καταγράφοντας νέες παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου. Η κίνηση αυτή δεν θεωρείται τυχαία, αλλά εντάσσεται σε μια προσεκτικά υπολογισμένη αλλαγή στάσης στο Αιγαίο, με σαφή πολιτικά και γεωστρατηγικά μηνύματα.
Παρά τις προσπάθειες της Άγκυρας να παρουσιάσει την αναθέρμανση της έντασης ως αντίδραση σε «μονομερείς ελληνικές ενέργειες», τα δεδομένα στο πεδίο και οι ευρύτερες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο δείχνουν ότι το timing των τουρκικών κινήσεων συνδέεται άμεσα με περιφερειακές ισορροπίες και όχι με συγκυριακά γεγονότα.
Η τουρκική ρητορική και η αντιστροφή των ευθυνών
Κατά την εβδομαδιαία ενημέρωση του τουρκικού υπουργείου Άμυνας, ο εκπρόσωπος Τύπου, υποναύαρχος Ζεκί Ακτούρκ, επιχείρησε να μεταθέσει την ευθύνη για την ένταση στην ελληνική πλευρά. Υποστήριξε ότι η Τουρκία δεν κλιμακώνει, αλλά απαντά σε «αποκλειστικές και μονομερείς ενέργειες» που, κατά την Άγκυρα, δημιουργούν τετελεσμένα στο Αιγαίο.
Επανέλαβε, μάλιστα, την πάγια τουρκική θέση περί «ασυνέπειας» της Ελλάδας σε σχέση με τα χωρικά ύδατα των 6 ναυτικών μιλίων και τον εναέριο χώρο των 10 ναυτικών μιλίων, επιμένοντας ότι οι τουρκικές πτήσεις πραγματοποιούνται – όπως ισχυρίζεται – σε διεθνή εναέριο χώρο. Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα διακηρύσσει εκ νέου την προσήλωσή της στον διάλογο και στη «λογική της καλής γειτονίας», μια ρητορική που, ωστόσο, δεν συμβαδίζει με την επιχειρησιακή πραγματικότητα.
Τα περιστατικά που άναψαν ξανά τα «ραντάρ»
Την Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου καταγράφηκε μπαράζ παραβάσεων των Κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας και παραβιάσεων του Εθνικού Εναέριου Χώρου. Το πλέον σοβαρό περιστατικό ήταν μια εμπλοκή ελληνικών και τουρκικών F-16 – η πρώτη μετά το 2023 και την περίοδο που ακολούθησε τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία.
Συνολικά σημειώθηκαν τέσσερις παραβάσεις και οκτώ παραβιάσεις από σχηματισμό δύο οπλισμένων F-16, ένα αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας ATR-72 και ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος. Η εμπλοκή έλαβε χώρα στον εναέριο χώρο του βορειοανατολικού Αιγαίου, μεταξύ Λήμνου και Λέσβου.
Η εικόνα αυτή επαναλήφθηκε την Παραμονή των Χριστουγέννων, όταν ένα ATR-72 και ένα drone πραγματοποίησαν νέες παραβιάσεις στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, προκαλώντας συναγερμό στην Πολεμική Αεροπορία και άμεσες αναχαιτίσεις από ελληνικά μαχητικά.
«Ήρεμα νερά», αλλά με αστερίσκους
Παρά την επανεμφάνιση των τουρκικών προκλήσεων, διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς για οριστικό τέλος της περιόδου των «ήρεμων νερών» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η ένταση, προς το παρόν, παραμένει ελεγχόμενη και δύσκολα εκτιμάται ότι θα ξεφύγει άμεσα από αυτό το πλαίσιο.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η τουρκική ενόχληση εκδηλώνεται σε δύο επίπεδα. Σε πολιτικό και στρατηγικό επίπεδο, σχετίζεται με τις πρόσφατες εξελίξεις γύρω από την αναβίωση της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ. Σε στρατιωτικό επίπεδο, αφορά το τουρκικό κατεστημένο, το οποίο – δύο χρόνια μετά τη Διακήρυξη των Αθηνών – διαπιστώνει ότι η αναστολή υπερπτήσεων και παραβιάσεων δεν απέφερε τα προσδοκώμενα οφέλη για την Άγκυρα.
Για ένα σύστημα που έχει συνηθίσει να αντιμετωπίζει την αμφισβήτηση του ελληνικού εναέριου χώρου ως «κανονικότητα», η παρατεταμένη αυτοσυγκράτηση δημιουργεί εσωτερικούς τριγμούς και ερωτήματα.
Η τριμερής συνεργασία και οι γεωπολιτικές ανησυχίες
Η επανενεργοποίηση του σχήματος Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ αναβιώνει στην Τουρκία φόβους περιθωριοποίησης από τις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ανησυχία εντείνεται με την εκ νέου εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών μέσω του μοντέλου 3+1, το οποίο αποκτά νέα δυναμική μετά τις πολιτικές εξελίξεις στην Ουάσινγκτον.
Ιδιαίτερη ενόχληση προκαλεί στην Άγκυρα η αυξημένη ισραηλινή παρουσία σε Κύπρο και ελληνικά νησιά, μέσω συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας και πυραυλικών δυνατοτήτων. Η τουρκική πλευρά εκτιμά ότι έτσι περιορίζεται ο στρατηγικός της χώρος και ενισχύεται η επιτήρηση των τουρκικών παραλίων.
Τα όρια της έντασης και το βλέμμα στο μέλλον
Παρά τη σκληρή ρητορική, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται σήμερα πιο συγκρατημένος απέναντι στην Ελλάδα. Κεντρικός λόγος, σύμφωνα με αναλυτές, είναι οι τουρκικές προσδοκίες για το πρόγραμμα των F-35 και η ανάγκη διατήρησης ενός προφίλ «παράγοντα σταθερότητας» στην περιοχή.
Μια ανοιχτή και υψηλής έντασης σύγκρουση με την Αθήνα δεν φαίνεται να εξυπηρετεί αυτή τη στρατηγική. Έτσι, οι κινήσεις στο Αιγαίο ερμηνεύονται περισσότερο ως αποστολή μηνυμάτων και εσωτερική εκτόνωση, παρά ως προετοιμασία για σοβαρή κλιμάκωση.
Το επόμενο διάστημα αναμένεται να κινηθεί στη λογική της λεπτής ισορροπίας: ελεγχόμενη ένταση, σκληρές δηλώσεις και περιορισμένες επιχειρησιακές κινήσεις, χωρίς υπέρβαση των κόκκινων γραμμών. Ο ελληνοτουρκικός διάλογος δεν ακυρώνεται, αλλά μετατίθεται χρονικά, με το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας να τοποθετείται – εφόσον πραγματοποιηθεί – προς τον Φεβρουάριο του 2026.
Σε κάθε περίπτωση, η επιστροφή των παραβιάσεων υπενθυμίζει ότι στο Αιγαίο τίποτα δεν είναι δεδομένο και ότι η ηρεμία παραμένει εύθραυστη, άρρηκτα συνδεδεμένη με τις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές ισορροπίες της Ανατολικής Μεσογείου.