Στις 23 Αυγούστου 1939, ο Χίτλερ και ο Στάλιν -μέσω των υπουργών τους, Ρίμπεντροπ και Μολότοφ– υπέγραψαν στο Κρεμλίνο το Σύμφωνο Μη Επίθεσης. Στο παρασκήνιο όμως, υπήρχε και το μυστικό πρωτόκολλο που προέβλεπε τον διαμελισμό της Ανατολικής Ευρώπης: Η Πολωνία, οι Βαλτικές χώρες, η Βεσσαραβία, η Φινλανδία, όλα χωρισμένα σαν λάφυρα ανάμεσα στη ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση.
Η συμφωνία αυτή άνοιξε τον δρόμο για το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 1 Σεπτεμβρίου 1939 οι Ναζί εισέβαλαν στην Πολωνία από τα δυτικά. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου, ο Κόκκινος Στρατός εισέβαλε από τα ανατολικά. Ένας λαός διαμελίστηκε, ενώ οι δύο ολοκληρωτισμοί χόρευαν πάνω στο πτώμα του.
Η συγκυριακή συμμαχία
Ο ναζισμός και ο κομμουνισμός εμφανίζονταν ως ιδεολογικοί εχθροί: Ο ένας στηριζόταν στον εθνικισμό και τον ρατσισμό, ο άλλος στον διεθνισμό και την ταξική πάλη. Ωστόσο, στην πράξη και οι δύο ήταν πρόσωπα του ίδιου νομίσματος: Μονοκομματικά καθεστώτα, αυταρχικοί ηγέτες, η βία ως εργαλείο εξουσίας, καταστολή κάθε αντιπολίτευσης, στρατόπεδα συγκέντρωσης και απόλυτος έλεγχος στην κοινωνία.
Το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ αποκάλυψε την ωμή αλήθεια: Οι ιδεολογικές διαφορές εξαφανίζονται μπροστά στον κυνισμό της εξουσίας!
Ο στάλινικός τρόμος
Όπως η ναζιστική θηριωδία σημάδεψε την Ευρώπη με το Ολοκαύτωμα, έτσι και ο σταλινικός τρόμος άφησε βαθιά σημάδια. Δύο παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά:
- Το Holodomor (1932–33): Ο τεχνητός λιμός στην Ουκρανία, αποτέλεσμα της βίαιης κολεκτιβοποίησης, στέρησε τη ζωή σε περίπου 3,5–5 εκατομμύρια ανθρώπους. Σιτάρι υπήρχε, αλλά η σοβιετική εξουσία το δέσμευε για εξαγωγές, καταδικάζοντας τους Ουκρανούς σε θάνατο. Για τους Ουκρανούς, το Holodomor ήταν γενοκτονία, μια εσκεμμένη προσπάθεια του Στάλιν να συντρίψει την εθνική τους ταυτότητα.
- Η Σφαγή του Κατίν (1940): Μετά την κατάληψη της Ανατολικής Πολωνίας, η NKVD, (η διαβόητη υπηρεσία της ΕΣΣΔ που αποτέλεσε το κεντρικό όργανο της κρατικής διοίκησης της ΕΣΣΔ στα χρόνια 1934-1946, παίζοντας καίριο ρόλο στην εδραίωση του Ιωσήφ Στάλιν ως αδιαμφισβήτητου ηγέτη της ΕΣΣΔ κατά την Μεγάλη Εκκαθάριση και συνδύαζε τις αρμοδιότητες του υπουργείου Εσωτερικών και Δημόσιας Τάξης-Εσωτερικής Ασφάλειας, περιλαμβάνοντας τόσο την αστυνομία, την συνοριοφυλακή, όσο και την Μυστική Αστυνομία), εκτέλεσε πάνω από 22.000 Πολωνούς αξιωματικούς, διανοούμενους και μέλη της ελίτ της χώρας. Επί δεκαετίες, η Μόσχα αρνιόταν το έγκλημα, αποδίδοντάς το στους Ναζί.
Αυτά τα εγκλήματα καταδεικνύουν γιατί οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης ταυτίζουν τον σταλινισμό με τον ναζισμό: Γιατί στη δική τους εμπειρία, και οι δύο κατέστρεψαν την ελευθερία τους και έσπειραν τον θάνατο.
Η μεταπολεμική επιβολή
Μετά την ήττα του Χίτλερ, η ΕΣΣΔ φόρεσε τον μανδύα του νικητή, αλλά δεν έπαψε να συμπεριφέρεται ως κατακτητής. Στις χώρες του λεγόμενου «Σιδηρού Παραπετάσματος», οι λαοί δεν γεύτηκαν ελευθερία, αλλά τη «σοβιετική μπότα». Τα κομμουνιστικά καθεστώτα εγκαταστάθηκαν δια της βίας και της τρομοκρατίας, με τη μυστική αστυνομία, τις φυλακές, τα γκουλάγκ, και την απόλυτη υποταγή στη Μόσχα.
Η… «Απελευθέρωση» μετατράπηκε σε νέα σκλαβιά. Και αυτό δεν το ξέχασαν ποτέ οι λαοί αυτοί.
Ιδεολογικός Καθρέφτης
Ο ναζισμός, ο φασισμός και ο κομμουνισμός είχαν διαφορές στα συνθήματα και την ιδεολογία, αλλά ταυτίζονταν στην πράξη:
- Η λατρεία του Αρχηγού (Χίτλερ, Μουσολίνι, Στάλιν).
- Κόμμα–Κράτος, χωρίς πολιτική ελευθερία.
- Προπαγάνδα, λογοκρισία, φόβος.
- Στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης.
- Ολοκληρωτικός έλεγχος πάνω στην καθημερινή ζωή και το μυαλό των ανθρώπων.
Για τους λαούς, που έζησαν και τα δύο συστήματα, η εξίσωση «κόκκινο=μαύρο» δεν είναι θεωρητική, αλλά μια βιωμένη απάνθρωπη πραγματικότητα.
Μαύρη επέτειος
Η 23η Αυγούστου δεν είναι απλώς μια ημερομηνία στα βιβλία Ιστορίας. Είναι μια μέρα που θυμίζει την προδοσία των λαών από δύο εγκληματικά καθεστώτα, που προσωρινά συμμάχησαν, αλλά, που σε κάθε τους μορφή, υπήρξαν καταστροφικά για την ανθρωπότητα.
Στην εποχή μας, όπου η Ιστορία συχνά γίνεται προσπάθεια να ξαναγραφεί κατά το δοκούν, οφείλουμε να θυμόμαστε: Ούτε ο ναζισμός, ούτε ο φασισμός, ούτε ο κομμουνισμός δικαιούνται «άφεση». Γιατί πίσω από τα διαφορετικά χρώματα και την ιδεολογική επίφαση, η ουσία ήταν ίδια: Η βία, η καταπίεση και η απόλυτη εξουσία πάνω στον άνθρωπο!