Ο Βρετανός πρωθυπουργός Σερ Κιρ Στάρμερ ανακοίνωσε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα αναγνωρίσει ένα παλαιστινιακό κράτος τον Σεπτέμβριο, εκτός εάν το Ισραήλ ικανοποιήσει ορισμένες προϋποθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και της αναβίωσης της προοπτικής μιας λύσης δύο κρατών.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου αντέδρασε έντονα στην ανακοίνωση, λέγοντας ότι η απόφαση αντάμειψε την «τερατώδη τρομοκρατία της Χαμάς».
Η Παλαιστίνη είναι ένα κράτος που υπάρχει και δεν υπάρχει. Έχει μεγάλο βαθμό διεθνούς αναγνώρισης, διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό και ομάδες που αγωνίζονται σε αθλητικούς αγώνες, συμπεριλαμβανομένων των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ωστόσο, λόγω της μακροχρόνιας διαμάχης των Παλαιστινίων με το Ισραήλ, δεν έχει διεθνώς συμφωνημένα σύνορα, ούτε πρωτεύουσα ούτε στρατό. Λόγω της στρατιωτικής κατοχής του Ισραήλ, στη Δυτική Όχθη, η παλαιστινιακή αρχή, που ιδρύθηκε μετά τις ειρηνευτικές συμφωνίες της δεκαετίας του 1990, δεν έχει τον πλήρη έλεγχο της γης ή του λαού της. Η Γάζα, όπου το Ισραήλ είναι επίσης η κατοχική δύναμη, βρίσκεται εν μέσω ενός καταστροφικού πολέμου.
Δεδομένης της ιδιότητάς της ως ένα είδος οιονεί κράτους, η αναγνώριση είναι αναπόφευκτα κάπως συμβολική. Θα αποτελέσει μια ισχυρή ηθική και πολιτική δήλωση, αλλά θα αλλάξει ελάχιστα στην πράξη. Ο συμβολισμός ωστόσο είναι ισχυρός. Όπως επεσήμανε ο Υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Λάμι κατά την ομιλία του στον ΟΗΕ την Τρίτη, «η Βρετανία φέρει ένα ιδιαίτερο βάρος ευθύνης να υποστηρίξει τη λύση των δύο κρατών».
Συνέχισε αναφέροντας τη Διακήρυξη Μπάλφουρ του 1917 - που υπεγράφη από τον προκάτοχό του ως υπουργό Εξωτερικών Άρθουρ Μπάλφουρ - η οποία εξέφραζε για πρώτη φορά την υποστήριξη της Βρετανίας για «την εγκαθίδρυση στην Παλαιστίνη μιας εθνικής πατρίδας για τον εβραϊκό λαό».
Στις 2 Νοεμβρίου του 1917 ο επικεφαλής της βρετανικής διπλωματίας Άρθουρ Μπάλφουρ υπέγραψε ένα κείμενο, σύμφωνα με το οποίο «η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας είναι ευνοϊκά διακείμενη στην ίδρυση στην Παλαιστίνη μιας εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό».
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος εισερχόταν στον τελευταίο χρόνο του και το Λονδίνο ήθελε να ενισχύσει τις θέσεις του και να εξασφαλίσει την υποστήριξη του σιωνιστικού κινήματος, το οποίο αναπτυσσόταν στους κόλπους των εβραϊκών κοινοτήτων της Ευρώπης και της Αμερικής. Η λεγόμενη Διακήρυξη Μπάλφουρ άνοιξε τον δρόμο για τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ και την κατοχή της Παλαιστίνης, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Το κείμενο εκείνο πριν από έναν και πλέον αιώνα είπε ο Λάμι, συνοδευόταν από μια επίσημη υπόσχεση «ότι τίποτα δεν θα γίνει που μπορεί να θίξει τα πολιτικά και θρησκευτικά δικαιώματα των υφιστάμενων μη εβραϊκών κοινοτήτων στην Παλαιστίνη».
Οι υποστηρικτές του Ισραήλ έχουν συχνά επισημάνει ότι ο Λόρδος Μπάλφουρ δεν αναφέρθηκε ρητά στους Παλαιστίνιους ούτε είπε τίποτα για τα εθνικά τους δικαιώματα. Αλλά η περιοχή που ήταν προηγουμένως γνωστή ως Παλαιστίνη, την οποία η Βρετανία κυβερνούσε μέσω εντολής της Κοινωνίας των Εθνών από το 1922 έως το 1948, θεωρείται από καιρό ημιτελής διεθνής υπόθεση.
Το Ισραήλ δημιουργήθηκε το 1948, αλλά οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενός παράλληλου κράτους της Παλαιστίνης έχουν ναυαγήσει, για πολλούς λόγους. Όπως είπε ο Λάμι, οι πολιτικοί «έχουν συνηθίσει να προφέρουν τις λέξεις «λύση δύο κρατών»».
Η φράση αναφέρεται στη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, παράλληλα με το Ισραήλ, στη Δυτική Όχθη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και της Λωρίδας της Γάζας, σε γενικές γραμμές στα πρότυπα που υπήρχαν πριν από τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967.
Ωστόσο, οι διεθνείς προσπάθειες για την επίτευξη μιας λύσης δύο κρατών δεν απέδωσαν καρπούς και ο αποικισμός μεγάλων τμημάτων της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ, παράνομος βάσει του διεθνούς δικαίου, έχει μετατρέψει την έννοια σε ένα σε μεγάλο βαθμό κενό σύνθημα.
Ποιος αναγνωρίζει την Παλαιστίνη ως κράτος;
Το Κράτος της Παλαιστίνης αναγνωρίζεται επί του παρόντος από 147 από τα 193 κράτη μέλη του ΟΗΕ. Στον ΟΗΕ, έχει το καθεστώς του «μόνιμου κράτους παρατηρητή», που επιτρέπει τη συμμετοχή αλλά όχι το δικαίωμα ψήφου.
Με τη Γαλλία και τον Καναδά να υπόσχονται επίσης αναγνώριση τις επόμενες εβδομάδες και υποθέτοντας ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα προχωρήσει στην αναγνώριση, η Παλαιστίνη σύντομα θα έχει την υποστήριξη τεσσάρων από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (τα άλλα δύο είναι η Κίνα και η Ρωσία).
Αυτό θα αφήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον ισχυρότερο σύμμαχο του Ισραήλ με διαφορά, σε μια μειοψηφία ενός μέλους. Η Ουάσινγκτον έχει αναγνωρίσει την Παλαιστινιακή Αρχή, με επικεφαλής τον Μαχμούντ Αμπάς, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, αλλά δεν έχει αναγνωρίσει ένα πραγματικό κράτος.
Αρκετοί πρόεδροι των ΗΠΑ έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους για την τελική δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους. Αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι ένας από αυτούς. Υπό τις δύο κυβερνήσεις του, η πολιτική των ΗΠΑ κλίνει σε μεγάλο βαθμό υπέρ του Ισραήλ.
Χωρίς την υποστήριξη του στενότερου και ισχυρότερου συμμάχου του Ισραήλ, είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς μια ειρηνευτική διαδικασία που να οδηγεί σε μια τελική λύση δύο κρατών
Γιατί το κάνει τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο;
Διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις έχουν μιλήσει για την αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους, αλλά μόνο ως μέρος μιας ειρηνευτικής διαδικασίας, ιδανικά σε συνεργασία με άλλους δυτικούς συμμάχους και «τη στιγμή της μέγιστης επίδρασης».
Το να το κάνουν απλώς ως χειρονομία, πίστευαν οι κυβερνήσεις, θα ήταν λάθος. Μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ενάρετοι, αλλά στην πραγματικότητα δεν θα άλλαζε τίποτα επί τόπου. Τα γεγονότα όμως έχουν αναγκάσει την τρέχουσα κυβέρνηση να παρέμβει.
Οι σκηνές της υφέρπουσας λιμοκτονίας στη Γάζα, η αυξανόμενη οργή για την στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ και μια σημαντική μετατόπιση στη βρετανική κοινή γνώμη - όλα αυτά έχουν επηρεάσει τον τρόπο σκέψης της κυβέρνησης. Η κραυγή, μεταξύ των βουλευτών, ακόμη και του υπουργικού συμβουλίου, έχει γίνει εκκωφαντική.
Σε μια συζήτηση στη Βουλή των Κοινοτήτων την περασμένη εβδομάδα, ο Λάμι βομβαρδίστηκε από παντού με ερωτήσεις που ρωτούσαν γιατί το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει ένα παλαιστινιακό κράτος. Ο υπουργός Υγείας Wes Streeting συνόψισε τις απόψεις πολλών βουλευτών όταν προέτρεψε την κυβέρνηση να αναγνωρίσει την Παλαιστίνη «όσο υπάρχει ακόμα κράτος Παλαιστίνης που μπορεί να αναγνωριστεί».
Η Ντάουνινγκ Στριτ γνωρίζει ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα ο Νετανιάχου να δεσμευτεί σε κάποιο είδος ειρηνευτικής διαδικασίας τις επόμενες έξι εβδομάδες. Έχει επανειλημμένα αποκλείσει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους. Επομένως, η βρετανική αναγνώριση της Παλαιστίνης σίγουρα έρχεται. Παρά την αμείλικτη αντίθεση του Νετανιάχου, ο Στάρμερ ελπίζει ότι αυτή είναι πράγματι μια «στιγμή μέγιστου αντίκτυπου».
Αλλά η Βρετανία του 2025 δεν είναι η Βρετανία του 1917 όταν υπογράφηκε η Διακήρυξη Μπάλφουρ. Η ικανότητά της να υποτάσσει τους άλλους στη θέλησή της είναι περιορισμένη. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε, αυτή τη στιγμή, ποιος θα είναι στην πραγματικότητα ο αντίκτυπος.