Βουλευτικές εκλογές διεξάγονται σήμερα στην Σερβία, όπου 6,5 εκατομμύρια ψηφοφόροι καλούνται να προσέλθουν σε 8.273 εκλογικά τμήματα για να εκλέξουν 250 βουλευτές, που απαρτίζουν το κοινοβούλιο της χώρας. Εκλογές διεξάγονται επίσης και για το τοπικό κοινοβούλιο στην επαρχία της Βοϊβοντίνας, όπως επίσης και για την αυτοδιοίκηση σε 65 δήμους μεταξύ των οποίων και το Βελιγράδι.
Οι κάλπες άνοιξαν στις 7:00 η ώρα το πρωί και θα κλείσουν στις 8:00 η ώρα το βράδυ.
Την εκλογική διαδικασία παρακολουθούν 5110 παρατηρητές ΜΚΟ από την Σερβία και 477 ξένοι παρατηρητές από τον ΟΑΣΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, την ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πρεσβείες και ΜΚΟ από το εξωτερικό.
Για το κοινοβούλιο της Σερβίας την ψήφο των πολιτών διεκδικούν 18 κόμματα και πολιτικοί συνδυασμοί.
Φαβορί για την νίκη θεωρείται το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS) το οποίο βρίσκεται την εξουσία από το 2012.
Ο ίδιος ο Βούτσιτς έχει εξασφαλίσει μία δεύτερη προεδρική θητεία και εξυπακούεται ότι δεν είναι υποψήφιος στις βουλευτικές εκλογές της Κυριακής. Κι όμως, είναι πανταχού παρών στις πολιτικές συγκεντρώσεις και στις προεκλογικές αφίσες, ενώ το όνομά του αναφέρεται σε όλα τα ψηφοδέλτια, ακόμη και στο πιο απομακρυσμένο χωριό της Σερβίας.
Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς αν και δεν είναι - από τον Μάιο του 2023 - πρόεδρος του SNS, ούτε υποψήφιος, τέθηκε επικεφαλής της προεκλογικής του εκστρατείας. Στην λίστα των υποψηφίων το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα εμφανίζεται με το όνομα «Αλεξάνταρ Βούτσιτς - Η Σερβία δεν πρέπει να σταματήσει».
Την απόλυτη κυριαρχία του σερβικού Προοδευτικού Κόμματος και του Αλεξάνταρ Βούτσιτς μπορεί να απειλήσει το μπλοκ των φιλοευρωπαϊκών κομμάτων που κατεβαίνουν στις εκλογές με τον συνδυασμό «Η Σερβία ενάντια στην βία». Τα κόμματα αυτά συσπειρώθηκαν μετά τις δύο μαζικές δολοφονίες που συνέβησαν στις αρχές Μαΐου σε δημοτικό σχολείο του Βελιγραδίου και σε δύο χωριά κοντά στην πρωτεύουσα.
Στην νέα βουλή θα βρεθεί, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, και το Σοσιαλιστικό Κόμμα (SPS) του υπουργού Εξωτερικών Ίβιτσα Ντάτσιτς το οποίο συγκυβερνά με το κόμμα του Βούτσιτς από το 2012.
Οι συνασπισμοί «Εθνική Συσπείρωση» και «Ελπίδα» που συνθέτουν εθνικιστικά φιλορωσικά κόμματα αναμένεται επίσης να εκπροσωπηθούν στο κοινοβούλιο της Σερβίας.
Στις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση η αντιπολίτευση έχει μεγάλες πιθανότητες να κατακτήσει τον δήμο του Βελιγραδίου. Η ανάληψη της εξουσίας ωστόσο θα εξαρτηθεί από τις διεργασίες που θα ακολουθήσουν των εκλογών. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης και στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση επικράτησαν αλλά δεν μπόρεσαν να εκλέξουν δήμαρχο αφού κάποιοι δημοτικοί τους σύμβουλοι αποσκίρτησαν και υποστήριξαν τον υποψήφιο του Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος.
Για τις βουλευτικές εκλογές στην Σερβία έχουν δικαίωμα ψήφου και οι Σέρβοι του Κοσόβου οι οποίοι θα μπορέσουν να το ασκήσουν σε πόλεις της κεντρικής Σερβίας μιας και η κυβέρνηση του 'Αλμπιν Κούρτι δεν επέτρεψε να ανοίξουν κάλπες στο Κόσοβο.
Σοβαρές κατηγορίες κατά του προέδρου
Με σκωπτική διάθεση το περιοδικό Vreme αποκαλεί τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς «βασιλιά των ζητιάνων». Λέει ότι ο πρόεδρος της Σερβίας αυτοπροβάλλεται ως ένας απλός άνθρωπος του λαού που ανήλθε στην εξουσία για να μοιράζει χρήματα, να κατασκευάζει δρόμους και σιδηροδρομικές γραμμές, να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Από την πλευρά της η αντιπολίτευση κατηγορεί τον Βούτσιτς για αυταρχική διακυβέρνηση, αλλά και για ασαφείς διπλωματικούς ελιγμούς μεταξύ Ευρώπης, Ρωσίας και Κίνας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το «καθεστώς Βούτσιτς» έχει σχέσεις με τη Μαφία. Όμως ο ίδιος ο πρόεδρος εμφανίζεται σχεδόν καθημερινά στη σερβική τηλεόραση για να περάσει στην αντεπίθεση, λέγοντας ότι οι επικριτές του είναι «προδότες» και «κλέφτες» που απλώς εποφθαλμιούν την εξουσία.
«Η Σερβία είναι μία από τις ελάχιστες χώρες της Ευρώπης που ακολουθούν μία ανεξάρτητη πολιτική» λέει ο Βούτσιτς, μιλώντας στην «Αρένα» του Βελιγραδίου υπό τις επευφημίες των οπαδών του. Φαίνεται όμως ότι δεν ήρθαν όλοι με τη θέλησή τους για να χειροκροτήσουν. Ένας νεαρός εξηγεί πώς δουλεύει το σύστημα. Λέει ότι εργάζεται σε ένα επαρχιακό νοσοκομείο και, προκειμένου να αποφύγει την απόλυση, είναι αναγκασμένος όχι μόνο να συμμετάσχει στη συγκέντρωση του Βελιγραδίου, αλλά και να ψηφίσει το κυβερνών κόμμα SNS στις εκλογές της Κυριακής. «Είναι καταστροφικό αυτό που συμβαίνει, αλλά δεν έχω άλλη επιλογή», υποστηρίζει.
«Εκτός ατζέντας» η ένταξη στην ΕΕ
Οι δημοσκοπήσεις βλέπουν το SNS στην πρώτη θέση με προβάδισμα που δεν προμηνύει εντυπωσιακή νίκη, αλλά μάλλον θα είναι αρκετό για τη συνέχιση του σημερινού κυβερνητικού συνασπισμού. Στη δεύτερη θέση αναμένεται να βρεθεί η φιλο-ευρωπαϊκή πλατφόρμα της ενωμένης αντιπολίτευσης «Σερβία κατά της βίας». Η ονομασία δεν είναι τυχαία. Πρόκειται για μία πολιτική παράταξη που ιδρύθηκε τον Μάιο του 2023, στον απόηχο μαζικών διαδηλώσεων και δύο τραγικών δολοφονικών επιθέσεων. Η μία έγινε σε σχολείο του Βελιγραδίου με δράστη έναν 14χρονο και απολογισμό δέκα νεκρούς. Τώρα η αντιπολίτευση κατηγορεί τον Βούτσιτς ότι υποδαυλίζει και ο ίδιος μία κουλτούρα βίας και ατιμωρησίας, όχι μόνο γιατί καθυβρίζει τους πολιτικούς αντιπάλους του, αλλά και γιατί ανέχεται την προβολή ανεκδιήγητων «προγραμμάτων ριάλιτι» στη σερβική τηλεόραση.
Όπως τονίζει ο πολιτικός επιστήμων Σρνταν Τσβίγιτς, η καταπολέμηση της βίας και η κατάχρηση εξουσίας παραμένουν κυρίαρχα θέματα στην προεκλογική ατζέντα μέχρι την τελευταία στιγμή. Αντιθέτως, με την ευρωπαϊκή προοπτική της Σερβίας ουδείς ασχολείται πλέον, ακόμη και η αντιπολίτευση αποφεύγει να θίξει το ζήτημα. «Κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία» λέει ο Τσβίγιτς. «Όλα τα μέσα ενημέρωσης, που είναι πιστά στο καθεστώς, επιδίδονται σε αντιδυτική προπαγάνδα. Τί θα κέρδιζε η αντιπολίτευση, αν την καθύβριζαν και γι αυτό το θέμα, μαζί με όλα τα υπόλοιπα;»
Νέες κόντρες για το Κόσοβο
Το Κόσοβο είναι ένας ακόμη λόγος, για τον οποίο η ΕΕ δεν συγκεντρώνει υψηλά ποσοστά δημοφιλίας. Βρυξέλλες και Βερολίνο απαιτούν μία «ντε φάκτο» διεθνή αναγνώριση, κάτι που αρνείται η Σερβία. Η αποκαλούμενη «συμφωνία των Βρυξελλών» θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν πρώτο συμβιβασμό, με το Βελιγράδι να αναγνωρίζει τα κρατικά έγγραφα του Κοσόβου επιτρέποντας την ένταξη του στον ΟΗΕ και την Πρίστινα να εγκρίνει τη δημιουργία ενός συνδέσμου σερβικών δήμων και κοινοτήτων στο έδαφος του Κοσόβου.
Τα υπερσυντηρητικά και εθνικιστικά κόμματα της Σερβίας, που αθροιστικά λογίζονται ως η τρίτη πολιτική δύναμη της χώρας, κάνουν προεκλογικό αγώνα αποκλειστικά με το συγκεκριμένο θέμα. Κατηγορούν τον Βούτσιτς ότι ουσιαστικά έχει «παραδώσει» το Κόσοβο, υποχωρώντας απέναντι στις απαιτήσεις της Δύσης.
Στη διεθνή σκακιέρα πάντως, εκτιμά ο ιστορικός Στέφαν Ραντόικοβιτς, ο Βούτσιτς κινδυνεύει περισσότερο από τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Κατά πρώτον, γιατί αυξάνονται διαρκώς οι τιμές της ενέργειας, με αποτέλεσμα η Σερβία να έχει σήμερα ένα από τα υψηλότερα ποσοστά πληθωρισμού σε όλη την Ευρώπη, κάτι που ασφαλώς επισκιάζει το αφήγημα του Βούτσιτς για τα «οικονομικά επιτεύγματα» της χώρας. Κατά δεύτερον, με δεδομένα τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία, ΕΕ και ΗΠΑ θέλουν αν μη τι άλλο να διατηρήσουν υπό έλεγχο την κατάσταση στην Ευρώπη και γι αυτόν τον λόγο πιέζουν τη Σερβία να αποδεχθεί έναν οριστικό συμβιβασμό με το Κόσοβο.
Πρωτοβουλία για τη Δημοκρατία
Σε γενικές γραμμές ο προεκλογικός αγώνας στο Βελιγράδι ολοκληρώθηκε σε μάλλον χαμηλούς τόνους. Ίσως αυτό οφείλεται στο ότι μόνο το κυβερνών κόμμα SNS διαθέτει χρήματα για τηλεοπτική διαφήμιση. Αίσθηση προκάλεσε όμως μία γραπτή αναφορά με την ονομασία «ProGlas», την οποία στηρίζουν δεκάδες διανοούμενοι, καλλιτέχνες, αλλά και αστέρες του αθλητισμού, καλώντας τους Σέρβους πολίτες να προσέλθουν στις κάλπες, αλλά όχι για να ψηφίσουν τον Βούτσιτς. Όπως εξηγεί ένας από τους υπογράφοντες, ο καθηγητής Βλάντιτσα Τσβέτκοβιτς, «στη Σερβία δεν υπάρχει σοβαρό κράτος. Μας λείπουν η Δημοκρατία, η Δικαιοσύνη και η Ισότητα. Και μόνο με την ψήφο μας μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση…»
Περίπου 170.000 πολίτες έχουν ήδη εκφράσει την υποστήριξή τους στην πρωτοβουλία ProGlas. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η αντιπολίτευση μπορεί να κερδίσει την πρωτιά στο Βελιγράδι. Εάν συμβεί αυτό, οι επικριτές του Βούτσιτς θα το γιορτάσουν ως μία τεράστια νίκη. Άλλωστε πολλοί δεν ξεχνούν τις τελευταίες ημέρες του άλλοτε πανίσχυρου Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο οποίος το 1996 έχασε το Βελιγράδι και άλλες μεγάλες πόλεις της Σερβίας, πριν αναγκαστεί να παραιτηθεί το 2000, υπό την πίεση μαζικών διαδηλώσεων. Ούτε ξεχνούν ότι ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς ήταν ο τελευταίος υπουργός Εσωτερικών στο καθεστώς Μιλόσεβιτς.