Μια νέα τακτική επιθέσεων εντός της Ουκρανίαςτην οποία οργανώνουν Ρώσοι αξιωματικοί των μυστικών υπηρεσιών χρησιμοποιώντας ντόπιους πρώην νεοσύλλεκτους βρίσκεται σε εξέλιξη από την περασμένη άνοιξη, σύμφωνα με την υπηρεσία ασφαλείας της χώρας SBU.
Όπως αποκαλύπτει η βρετανική ιστοσελίδα Guardian και σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο εκπρόσωπος της SBU, Άρτεμ Ντεχτιαρένκο η εκστρατεία αυτή δολιοφθοράς της Ρωσίας εντός της Ουκρανίας περιελαμβάνει εμπρηστικές επιθέσεις σε στρατιωτικά οχήματα, γραφεία στρατολόγησης και ταχυδρομεία. Στο στόχαστρο βρίσκονται κυρίως οι δυτικές ουκρανικές περιοχές, μακριά από το μέτωπο.
Μέχρι στιγμής, έχουν σημειωθεί περισσότερες από δώδεκα επιθέσεις στις οποίες ο δράστης τραυματίστηκε ή σκοτώθηκε, σύμφωνα με πηγή των ουκρανικών αρχών επιβολής του νόμου.
Συγκεκριμένα, προσφέρονται χρήματα μέσω Telegram από τους «επιμελητές» σε Ουκρανούς, συχνά εφήβους, για να πραγματοποιήσουν τις επιθέσεις, χρησιμοποιώντας διάφορους τρόπους είτε για να δελεάσουν τους νεοσύλλεκτους είτε να τους εκφοβίσουν και να τους παγιδεύσουν.
Οι δράστες θα πρέπει στη συνέχεια να τραβήξουν ένα βίντεο στα τηλέφωνά τους με αυτό που τους έχει ανατεθεί να κάνουν και να το στείλουν ως απόδειξη ότι η πράξη έχει γίνει. Τα βίντεο θα έβρισκαν αναπόφευκτα τον δρόμο τους σε φιλικά προς τη Ρωσία κανάλια Telegram, ως υποτιθέμενη απόδειξη δυσαρέσκειας στο εσωτερικό της Ουκρανίας, πυροδοτώντας πραγματικές κοινωνικές εντάσεις για ζητήματα όπως η υποχρεωτική στράτευση που έχουν φουντώσει κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ρωσίας στη χώρα.
Αυτές οι επιθέσεις αποτελούν μέρος ενός μυστικού σκιώδους πολέμου, που μαίνεται παράλληλα με τη σύγκρουση στην πρώτη γραμμή. Η Ρωσία πραγματοποιεί επίσης εμπρηστικές επιθέσεις και επιθέσεις δολιοφθοράς σε ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με πολλές δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών, ενώ πιστεύεται ότι οι ουκρανικές υπηρεσίες βρίσκονται πίσω από μια σειρά εμπρηστικών επιθέσεων σε γραφεία στρατολόγησης στη Ρωσία στην αρχή του πολέμου.
Στο τέλος του 2024, η Ρωσία προφανώς αποφάσισε να προχωρήσει σε μια σημαντική κλιμάκωση, μεταβαίνοντας από απλές εμπρηστικές επιθέσεις στην Ουκρανία σε βομβιστικές επιθέσεις που θυμίζουν περισσότερο τις τακτικές τρομοκρατικών ομάδων. «Ξεκίνησαν τη μαζική στρατολόγηση Ουκρανών που τους έβαζαν να τοποθετήσουν βόμβες: σε αυτοκίνητα, κοντά σε γραφεία στρατολόγησης, κοντά σε αστυνομικά τμήματα και ούτω καθεξής», δήλωσε ο Ντεχτιαρένκο.
Αυτή η αφήγηση της νέας εκστρατείας βομβαρδισμών της Ρωσίας στην Ουκρανία βασίζεται σε συνεντεύξεις στις φυλακές με δράστες, οι οποίοι βρίσκονται επί του παρόντος υπό κράτηση και αναμένουν να δικαστούν. Τα ονόματά τους δεν είναι τα πραγματικά. Βασίζεται επίσης από πρόσβαση σε υλικό σχετικό με την υπόθεση και σε συνεντεύξεις με αρκετούς πράκτορες της SBU που έχουν εργαστεί σε παρόμοιες υποθέσεις.
Οι Ρώσοι στρατολογούν δίκτυα Ουκρανών, πιστεύει η SBU, με ένα άτομο να κατασκευάζει τη βόμβα και να την αφήνει σε ένα συμφωνημένο σημείο. Κάποιος άλλος στη συνέχεια την παραλαμβάνει, χωρίς να γνωρίζει τι είναι. Οι Ρώσοι επιμελητές μπορούν έτσι να πτραγματοποιήσουν εκρήξεις βαθιά μέσα στην Ουκρανία, χωρίς να χρειάζεται να πατήσουν το πόδι τους στη χώρα.
Η SBU αναφέρει ότι έχει συλλάβει περισσότερα από 700 άτομα από τις αρχές του 2024 για δολιοφθορά, εμπρησμό ή τρομοκρατία. Πολλοί είναι άνεργοι ή χρειάζονται χρήματα για να θρέψουν τον εθισμό τους, αλλά περίπου το ένα τέταρτο αυτών είναι έφηβοι, με το νεότερο μέχρι σήμερα να είναι ένα 11χρονο κορίτσι από την περιοχή της Οδησσού.
«Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πράκτορες όχι μόνο τοποθετούν τη βόμβα, αλλά ασυνείδητα εκτελούν τον ρόλο του βομβιστή αυτοκτονίας. Οι Ρώσοι ανατινάζουν τους δικούς τους πράκτορες, κάτι που γίνεται κοινή πρακτική», δήλωσε ο Ντεχτιαρένκο.
Το δημοσίευμα της Guardian αναφέρει ως παράδειγμα την περίπτωση του 19χρονου Όλεχ. Ήταν άνεργος και είχε άμεση ανάγκη από χρήματα. «Καθόμουν σπίτι και ως επί το πλείστον δεν έκανα τίποτα», έτσι περιέγραψε τα τελευταία τρία χρόνια, από τότε που τελείωσε το σχολείο. Το 2024, έγινε πατέρας και τώρα είχε ένα μωρό να συντηρήσει. Έτσι, πέρασε πολύ χρόνο σε διάφορα κανάλια Telegram με θέμα «εργασία στην Ουκρανία», προσπαθώντας να βγάλει γρήγορα χρήματα. Σε ένα από αυτά εντόπισε μια ανάρτηση ενός άνδρα ονόματι Άντον.
«Μου είπε ότι είχε να μου προσφέρει εύκολες δουλειές και πληρωμή σε δολάρια. Όταν επικοινώνησα μαζί του, μου είπε να τραβήξω φωτογραφίες από το δικαστήριο, το γραφείο στρατολόγησης, το αστυνομικό τμήμα [στην πόλη μου]. Με πλήρωσε 50 δολάρια σε ένα κρυπτο-πορτοφόλι», θυμήθηκε ο Όλεχ. Η πληρωμή έγινε σε USDT, ένα σταθερό κρυπτονόμισμα.
Οι Ρώσοι επιμελητές συνήθως ζητούν στην αρχή απλές εργασίες, λένε αξιωματικοί της SBU. Η λήψη φωτογραφιών ευαίσθητων χώρων είναι ένα συνηθισμένο αίτημα, ενώ η εκτύπωση και η ανάρτηση μερικών αντιγράφων ανατρεπτικών φυλλαδίων είναι ένα άλλο. Στη συνέχεια, μόλις στρατολογηθεί ο νεοσύλλεκτος, ανεβάζουν τον πήχη.
«Μερικές φορές χρησιμοποιούν απειλές, μερικές φορές είναι φιλικοί και ενθαρρυντικοί. Εξαρτάται από το ποιος επιμελείται τον πράκτορα. Χρησιμοποιούν διαφορετικούς ψυχολογικούς χειρισμούς σε διαφορετικά άτομα», δήλωσε ο Ντεχτιαρένκο.
Συχνά, οι επιμελητές χρησιμοποιούν νεανική αργκό για να δώσουν την εντύπωση ότι ο νεοσύλλεκτος μιλάει με κάποιον της ηλικίας του. Μερικές φορές φλερτάρουν με τους νεοσύλλεκτους ή τους προσφέρουν ηθική υποστήριξη για δύσκολες οικογενειακές καταστάσεις. Συνήθως δεν αποκαλύπτονται ως Ρώσοι. Μπορεί να ισχυρίζονται ότι είναι Ουκρανοί που έχουν «κουραστεί από τον πόλεμο» και θέλουν να δείξουν ότι υπάρχει αντίθεση σε αυτόν.
Εάν ο νεοσύλλεκτος αποδειχθεί απρόθυμος, ο επιμελητής μπορεί να αποκαλύψει τη ρωσική σύνδεση και να τον εκβιάσει για να τον πιέσει για περαιτέρω δράση, απειλώντας να στείλει αποδεικτικά στοιχεία προηγούμενης συνεργασίας στην SBU.
«Αφού οι άνθρωποι εκτελέσουν την πρώτη εργασία, τότε είναι και οι υπεύθυνοι γι αυτή», δήλωσε ο Ντεχτιαρένκο.
Σε μια περίπτωση, κακόβουλο λογισμικό στάλθηκε στο κινητό τηλέφωνο μιας έφηβης νεοσύλλεκτης και ο επιμελητής απείλησε να δημοσιεύσει προσωπικές φωτογραφίες και βίντεο που είχαν χακαριστεί από το τηλέφωνο αν το κορίτσι δεν συνέχιζε να συνεργάζεται. Λίγο αφότου ο Όλεχ τράβηξε τις φωτογραφίες, ο Άντον του πρόσφερε μια νέα αποστολή: να κάψει ένα κτίριο στην πόλη του. Ο Όλεχ δεν ήθελε να το κάνει αυτό. Είπε στον άντρα ότι δεν ήταν τρομοκράτης. Όταν όμως ο Άντον επέμεινε, ο Όλεχ μπλόκαρε τον λογαριασμό του. Αλλά η ανταλλαγή έμεινε στο μυαλό του Όλεχ, επειδή χρειαζόταν πραγματικά χρήματα. Έτσι, όταν ένας άλλος άντρας, που ισχυρίστηκε ότι ονομαζόταν Αλεξάντερ, επικοινώνησε μαζί του μέσω Telegram λίγες εβδομάδες αργότερα και του πρότεινε την πιθανότητα να κερδίσει 1.000 δολάρια χωρίς να χρειαστεί να κάψει τίποτα, μπήκε στον πειρασμό.
Ο Όλεχ ανησυχούσε μήπως κάνει τη δουλειά μόνος του, γι' αυτό κάλεσε τον παλιό του συμμαθητή, τον Σερχί, και του πρότεινε να κάνουν τη δουλειά μαζί. Προσφέρθηκε να μοιραστεί τα 1.000 δολάρια.
Ο Όλεχ είπε στην κοπέλα του ότι θα έλειπε για μερικές μέρες για να βγάλει κάποια χρήματα για εκείνη και το παιδί τους. Ο Αλεξάντερ, ο επιμελητής του Telegram, του έστειλε περίπου 200 δολάρια προκαταβολικά για τα έξοδα, πάλι σε κρυπτονομίσματα, και αγόρασε εισιτήρια για ένα λεωφορείο από την περιοχή Σούμι προς το Ρίβνε. Η διαδρομή κράτησε όλη μέρα. Ο Όλεχ και ο Σεργκέι έφτασαν στο Ρίβνε αργά το βράδυ. Ο Αλεξάντερ είπε στον Όλεχ ότι έπρεπε να βρει ένα φθηνό ξενοδοχείο για τη νύχτα και να περιμένει οδηγίες.
Το επόμενο πρωί, ο Αλεξάντερ έστειλε στον Όλεχ μια πινέζα τοποθεσίας – έναν συνεταιρισμό γκαράζ στα περίχωρα της πόλης. «Είπε ότι το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να πάρουμε ένα σακίδιο από εκεί με λίγη μπογιά μέσα», είπε ο Σεργί. Το δίδυμο ξεκίνησε, λίγο νευρικό. Όταν έφτασαν στο σημείο, ο Όλεχ κάλεσε την επαφή του στο Telegram, η οποία τον καθοδήγησε τηλεφωνικά. Τελικά βρήκε ένα μαύρο σακίδιο και μια λευκή πλαστική σακούλα. Τα πήρε και τα δύο, όπως του έδωσαν οδηγίες. Τους είπαν να μην ανοίξουν τις σακούλες και να κατευθυνθούν στην επόμενη τοποθεσία που θα τους έδιναν μέσω Telegram. Η τοποθεσία που τους δόθηκε ήταν ένα τοπικό αστυνομικό τμήμα. Στη συνέχεια του ζήτησε να τον καλέσει.
Ο Αλεξάντερ του είχε πει ότι το δοχείο περιείχε μπογιά η οποία θα εκτοξευόταν στους τοίχους του αστυνομικού τμήματος μόλις κάποιος άνοιγε την σακούλα και με αυτόν τον τρόπο θα έστελναν ένα αντικαθεστωτικό μήνυμα για τη ματαιότητα του πολέμου. Ο Όλεχ κάλεσε ένα ταξί και το ζευγάρι κατευθύνθηκε προς την πόλη. Συμφώνησαν ότι θα χωρίζονταν πριν φτάσουν στο αστυνομικό τμήμα. Ο Όλεχ θα ήταν σε επικοινωνία με τον Αλεξάντερ για πού θα έπρεπε να αφήσει την τσάντα, ενώ ο Σερχί θα παρακολουθούσε για να διαβεβαιώνει ότι δεν τους παρακολουθούσαν και θα έλεγε στον φίλο του αν εντόπιζε κάτι ύποπτο.
Η συνομιλία μεταξύ τους στο Telegram, την οποία είδε η Guardian, δείχνει ότι ο Σέρχι ήταν βαθιά ανήσυχος. «Έχω ξαναδεί την ίδια BMW και την ίδια γυναίκα», έγραψε, υποψιαζόμενος ότι τους παρακολουθούσαν. «Ας ελπίσουμε ότι όλα θα πάνε καλά», έγραψε ο Όλεχ.
Ο Αλεξάντερ κάλεσε τον Όλεχ και του είπε να ανοίξει την άσπρη πλαστική σακούλα και να βγάλει το κουτί που θα έβρισκε μέσα. Στη συνέχεια, έπρεπε να περπατήσει κρατώντας το προς την είσοδο του αστυνομικού τμήματος.
Ο Όλεχ το έκανε, αλλά υποψιάστηκε και άνοιξε το κουτί για να ελέγξει το περιεχόμενο. Ξαφνιάστηκε όταν είδε κάτι που έμοιαζε πολύ με βόμβα. Πανικοβλημένος, αποφάσισε να σπεύσει στον πλησιέστερο αστυνομικό και ανακοίνωσε ότι φοβόταν ότι μετέφερε εκρηκτικά. Ακριβώς τη στιγμή που το έκανε αυτό, πράκτορες της SBU όρμησαν πάνω στον Όλεχ και τον Σερχί, αρπάζοντας τα πακέτα και αναγκάζοντας τους δύο άνδρες να πέσουν στο έδαφος.
Μια ομάδα της SBU παρακολουθούσε τον Όλεχ και τον Σερχί από τότε που βρήκαν τη βόμβα, σύμφωνα με έναν πράκτορα που εμπλέκεται στην υπόθεση. Ο πράκτορας περιέγραψε υποστήριξε ότι το μαύρο σακίδιο περιείχε έναν αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό, γεμάτο με βίδες και καρφιά, ενώ η μικρότερη τσάντα περιείχε ένα λευκό κουτί που περιείχε έναν λιγότερο ισχυρό εκρηκτικό μηχανισμό. Αυτό το κουτί είχε μια μικρή τρύπα, με ένα κινητό με κάμερα που μετέδιδε γεωγραφική τοποθεσία και εικόνες του περιβάλλοντος χώρου στον Αλεξάντερ, ο οποίος μιλούσε επίσης με τον Όλεχ μέσω Telegram. Μπορούσε να παρακολουθεί βίντεο με την τοποθεσία του Όλεχ σε πραγματικό χρόνο και να τον κατευθύνει σε ένα κατάλληλο σημείο γεμάτο με κόσμο. Στη συνέχεια, καθώς ο Όλεχ περίμενε την εντολή να αφαιρέσει το υποτιθέμενο δοχείο μπογιάς από την τσάντα, ο επιμελητής πυροδότησε και τις δύο συσκευές, καλώντας τα τηλέφωνα που ήταν συνδεδεμένα σε αυτές.
Αν είχε συμβεί αυτό, ο Όλεχ πιθανότατα θα ήταν νεκρός. Η είσοδος του αστυνομικού τμήματος ήταν γεμάτη με αστυνομικούς που έρχονταν και έφευγαν, και επισκέπτες που περίμεναν στην ουρά για να λάβουν άδειες εισόδου στο κτίριο, επομένως πολλοί περισσότεροι πιθανότατα να είχαν
Όσον αφορά την πραγματική ταυτότητα του Αλεξάντερ, η SBU δεν είναι βέβαιη, αν και είναι βέβαιη στην εκτίμηση ότι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, εκπροσώπησε τις ρωσικές υπηρεσίες.
Η SBU δεν έχει ακόμη βρει το άτομο που κατασκεύασε τις βόμβες που παρέλαβαν ο Όλεχ και ο Σεργκέι, αν και η υπόθεση είναι ότι έγινε από έναν άλλο Ουκρανό έφηβο που στρατολόγησε ο Αλεξάντερ.
Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η στρατολόγηση εφήβων για τέτοιες εργασίες, η SBU ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης στα ουκρανικά σχολεία, για να προειδοποιήσει τα παιδιά για τους κινδύνους της αποδοχής προσφορών για να βγάλουν χρήματα από αγνώστους στο Telegram.