Δεκάδες σοροί ανδρών βρίσκονται παρατεταγμένες σε σειρά, στο πεζοδρόμιο μιας πλατείας στις παρυφές του Ρίο ντε Τζανέιρο. Πολλοί ήταν γυμνοί μέχρι τα εσώρουχά τους, είπαν οι κάτοικοι, ώστε οι συγγενείς να μπορούν να τους αναγνωρίσουν πιο εύκολα. Άλλοι ήταν τυλιγμένοι με σεντόνια, προστατευμένοι από τα πλήθη και τις κάμερες δημοσιογράφων και περαστικών.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, δεκάδες πτώματα ανασύρθηκαν από μια κοντινή δασώδη περιοχή, αυξάνοντας απότομα τον αριθμό των νεκρών μιας μεγάλης αστυνομικής επιχείρησης που στόχευε συμμορίες ναρκωτικών και αποκαλύπτοντας την έκταση της βίας που είχε τρομοκρατήσει αυτή την περιοχή χαμηλού εισοδήματος λίγες ώρες νωρίτερα, προκαλώντας σοκ και αποτροπιασμό σε ολόκληρη τη Βραζιλία.
Οι εθελοντές είχαν ανασύρει 50 έως 60 πτώματα κατά τη διάρκεια της νύχτας, δήλωσε ο Ρενέ Σίλβα, ηγέτης της κοινότητας από μια γειτονιά όπου έλαβαν χώρα οι επιδρομές. «Μητέρες, σύζυγοι, παιδιά ήταν εκεί, κλαίγοντας» δήλωσε στους New York Times
Δεν είναι ακόμη σαφές πόσοι ακριβώς άνθρωποι σκοτώθηκαν στην πιο αιματηρή καταστολή του οργανωμένου εγκλήματος στην βίαιη ιστορία του Ρίο, με τις συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και συμμοριών. Οι πρώτες εκτιμήσεις από το γραφείο του δημόσιου συνηγόρου της πολιτείας ανέφεραν ότι ο αριθμός των νεκρών ανέρχεται σε 132 άτομα, ανάμεσά τους και τέσσερις αστυνομικοί.
Η αστυνομία της πολιτείας δήλωσε ότι οι επιδρομές με στόχο τη συμμορία ναρκωτικών Comando Vermelho είχαν σχεδιαστεί εξαντλητικά για περισσότερο από δύο μήνες, με στόχο να οδηγήσουν τους υπόπτους σε μια δασώδη πλαγιά όπου μια μονάδα ειδικών επιχειρήσεων περίμενε σε ενέδρα. Η επιχείρηση βρισκόταν σε εξέλιξη για πάνω από ένα χρόνο, σύμφωνα με την κυβέρνηση, και συμμετείχαν σε αυτή περισσότεροι από 2.500 στρατιωτικοί και πολιτικοί αστυνομικοί.
Τι είναι η «Κόκκινη Διοίκηση»
Η Comando Vermelho είναι η παλαιότερη ενεργή εγκληματική οργάνωση της Βραζιλίας, σύμφωνα με το think tank InSight Crime. Το όνομά της, που στα πορτογαλικά σημαίνει «Κόκκινη Διοίκηση», είναι μια αναφορά στην προέλευσή της ως αριστερή οργάνωση κρατουμένων που σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας που κυβέρνησε τη Βραζιλία μέχρι το 1985. Η ομάδα ξεκίνησε σε μια φυλακή του Ρίο ντε Τζανέιρο τη δεκαετία του 1970 ως μέσο αυτοπροστασίας των κρατουμένων και εμπνεύστηκε από αριστερούς αντάρτες.
«Οι άθλιες συνθήκες στη φυλακή Candido Mendes, στο νησί Ilha Grande στην πολιτεία του Ρίο ντε Τζανέιρο, ώθησαν τους κρατούμενους να ενωθούν για να επιβιώσουν μέσα στο σύστημα», γράφει το think tank στο προφίλ του για την ομάδα. Τη δεκαετία του 1980, η ομάδα ενεπλάκη στην παραγωγή και εμπορία κοκαΐνης, αλλά διατήρησε επίσης έναν κοινωνικό ρόλο στις περιθωριοποιημένες κοινότητες στην πιο τουριστική πόλη της χώρας. Οι εγκληματικές της δραστηριότητες περιλαμβάνουν εμπορία ναρκωτικών, όπλων, εκβιασμούς για προστασία, τοκογλυφία και πολέμους εναντίον άλλων εγκληματικών οργανώσεων στην περιοχή.
Έκτοτε έχει μετατραπεί σε μια τεράστια, διεθνή εγκληματική ομάδα, που εμπλέκεται σε εμπορία ναρκωτικών και εκβιασμούς. Μέχρι το τέλος του 2024, σύμφωνα με το Associated Press, η ομάδα έλεγχε τους μισούς δήμους στην περιοχή του Αμαζονίου, από το ένα τέταρτο του προηγούμενου έτους.
«Η αυξημένη θνησιμότητα της επιχείρησης ήταν αναμενόμενη αλλά όχι επιθυμητή», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ο Βίκτορ Σάντος, επικεφαλής ασφαλείας της πολιτείας του Ρίο. Διαβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει καμία σχέση μεταξύ της βίας και των παγκόσμιων εκδηλώσεων που θα φιλοξενήσει το Ρίο στο πλαίσιο της COP30, της 30ης διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα που θα πραγματοποιηθεί στο Μπελέμ της Βραζιλίας από τις 10 έως τις 21 Νοεμβρίου 2025. Παράλληλα θα διεξαχθεί παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής C40 των δημάρχων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ενώ θα απονεμηθεί και το βραβείου Earthshot του Βρετανού πρίγκιπα Γουίλιαμ που απονέμεται κάθε χρόνο σε πέντε έργα για τις περιβαλλοντικές τους καινοτομίες.
Οι κάτοικοι της γειτονιάς Penha στο Ρίο συγκέντρωσαν δεκάδες πτώματα από το γύρω δάσος κατά τη διάρκεια της νύχτας και έβαλαν σε σειρά περισσότερα από 70 πτώματα στη μέση ενός κεντρικού δρόμου.«Θέλω απλώς να πάρω τον γιο μου από εδώ και να τον θάψω», είπε η Τάουα Μπρίτο, μητέρα ενός από τους νεκρούς, περιτριγυρισμένη από ανθρώπους που θρηνούν και περαστικούς εκατέρωθεν της μακράς σειράς από πτώματα.
Ένα καραβάνι μοτοσικλετών ξεκίνησε από τη γειτονιά το απόγευμα για να διαμαρτυρηθεί για την αστυνομική βία έξω από το μέγαρο του κυβερνήτη, όπου συγκεντρώθηκαν διαδηλωτές κυματίζοντας βραζιλιάνικες σημαίες. Η πιο φονική αστυνομική επιδρομή στην πόλη πριν από την Τρίτη σημειώθηκε το 2021 και άφησε πίσω 28 νεκρούς στη γειτονιά Jacarezinho. Το 1992, 111 κρατούμενοι σκοτώθηκαν όταν η αστυνομία του Σάο Πάολο εισέβαλε στις φυλακές Carandiru για να καταστείλει μια εξέγερση.
Δεμένα άκρα και πυροβολισμοί στο πρόσωπο: Ο ΟHE ζητά έρευνα
Αξιωματούχοι του ΟΗΕ και ειδικοί ασφαλείας επέκριναν τα θύματα της στρατιωτικού τύπου επιχείρησης. Το γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε ότι οι δολοφονίες εντείνουν μια τάση εξαιρετικά θανατηφόρων αστυνομικών επιδρομών στις περιθωριοποιημένες κοινότητες της Βραζιλίας.«Υπενθυμίζουμε στις αρχές τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ζητούμε άμεσες και αποτελεσματικές έρευνες», αναφέρει η υπηρεσία σε ανακοίνωσή της.
Συγγενείς των πεσόντων περιέγραψαν στοιχεία για συνοπτικές εκτελέσεις, όπως δεμένα άκρα, τραύματα από μαχαίρι και πυροβολισμούς στο πρόσωπο και τον λαιμό. «Αρκετές οικογένειες ανέφεραν σημάδια βασανιστηρίων στα σώματα των θυμάτων», δήλωσε ο Γκιγιέρμε Πιμεντέλ, δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εργάζεται με οικογένειες των νεκρών στο αστυνομικό νεκροτομείο του Ρίο.
Ο κυβερνήτης του Ρίο, Κλαούντιο Κάστρο, δήλωσε ότι ήταν βέβαιος ότι όσοι σκοτώθηκαν στην επιχείρηση ήταν εγκληματίες που πυροβολούσαν από το δάσος. «Δεν νομίζω ότι κάποιος θα περπατούσε στο δάσος την ημέρα της σύγκρουσης», δήλωσε στους δημοσιογράφους, χαρακτηρίζοντας τις επιδρομές μια προσπάθεια καταπολέμησης της «ναρκοτρομοκρατίας».«Τα μόνα πραγματικά θύματα ήταν οι αστυνομικοί», είπε.
Η κυβέρνηση της πολιτείας του Ρίο δήλωσε ότι η επιχείρηση ήταν η μεγαλύτερη που έχει γίνει ποτέ με στόχο τη συμμορία Comando Vermelho, η οποία ελέγχει το εμπόριο ναρκωτικών σε αρκετές φαβέλες - φτωχούς και πυκνοκατοικημένους οικισμούς που διασχίζουν το λοφώδες παραθαλάσσιο έδαφος της πόλης.
Η αστυνομία δήλωσε ότι συνέλαβε 113 υπόπτους στην επιχείρηση και κατέσχεσε 118 πυροβόλα όπλα. Ο πρόεδρος Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα εξεπλάγη όταν έμαθε ότι η αστυνομία του Ρίο είχε εξαπολύσει μια «εξαιρετικά αιματηρή, βίαιη» επιχείρηση χωρίς να ειδοποιήσει ή να εμπλέξει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, δήλωσε στους δημοσιογράφους ο υπουργός Δικαιοσύνης Ρικάρντο Λεβαντόφσκι.
Ο υπουργός δήλωσε ότι θα συναντηθεί με τον κυβερνήτη του Ρίο και θα μπορούσε να αυξήσει τον αριθμό των ομοσπονδιακών αξιωματούχων ασφαλείας εκεί. Ο Λούλα, ο οποίος επέστρεψε στην Μπραζίλια αργά την Τρίτη από ένα ταξίδι στη Μαλαισία, συναντήθηκε με τον αντιπρόεδρο Τζεράλντο Άλκμιν και μέλη του υπουργικού συμβουλίου την Τετάρτη για να συζητήσουν το θέμα, ανέφερε το γραφείο του.