Θυμηθείτε, το Ιράν δεν μπορεί να έχει πυρηνικά όπλα. Πολύ απλό. Δεν χρειάζεται να εμβαθύνουμε πολύ σε αυτό. Απλώς δεν μπορούν να έχουν πυρηνικά όπλα».
- Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, μιλώντας σε δημοσιογράφους, 17 Ιουνίου 2025
«Οι ηγέτες του Ιράν θα πρέπει να καταλάβουν ότι δεν έχω πολιτική ανάσχεσης. Έχω μια πολιτική παρεμπόδισης του Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα».
- Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, μιλώντας στην Αμερικανοϊσραηλινή Επιτροπή Δημοσίων Υποθέσεων, 4 Μαρτίου 2012
«Πιστεύω ότι θέλουν να έχουν την ικανότητα, τη γνώση, για να κατασκευάσουν πυρηνικά όπλα. Και ξέρω ότι είναι προς το συμφέρον του κόσμου να τους εμποδίσουμε να το κάνουν».
- Πρόεδρος Τζορτζ Μπους, σχόλια σε δημοσιογράφους, 17 Οκτωβρίου 2007
Από τότε που το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2002, οι Αμερικανοί πρόεδροι δήλωσαν ότι είναι αποφασισμένοι να εμποδίσουν το Ιράν να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Το Ιράν είναι μέλος της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT) από το 1970, η οποία δεσμεύει τα έθνη που δεν διαθέτουν πυρηνικά όπλα να μην αποκτούν πυρηνικά όπλα και συμφωνεί σε τακτικές διεθνείς επιθεωρήσεις. Αλλά ο Σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παχλεβί, πριν ανατραπεί στην επανάσταση του 1979, επίσης ενοχλήθηκε από τις προσπάθειες των ΗΠΑ να περιορίσουν τις πυρηνικές του φιλοδοξίες. Αμερικανοί αξιωματούχοι υποψιάζονταν ότι ήθελε μια βόμβα. Μόλις πέντε χρόνια μετά την πτώση του, η Ισλαμική Δημοκρατία ξεκίνησε μια μυστική προσπάθεια να παράγει το σχάσιμο υλικό που απαιτείται τόσο για την τροφοδοσία πυρηνικών σταθμών όσο και για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Η αποκάλυψη του προγράμματος του Ιράν οδήγησε σε ένα μακρύ παιχνίδι διαπραγματεύσεων και επιθεωρήσεων τύπου «γάτας με ποντίκι», που κορυφώθηκε με μια διεθνή συμφωνία του 2015, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, στην οποία απαγορεύτηκε οριστικά στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Το Ιράν συμφώνησε επίσης να υπόκειται σε ορισμένους περιορισμούς και πρόσθετη παρακολούθηση επ' αόριστον. Όπως πολλές πολύπλοκες διαπραγματεύσεις, η συμφωνία επικρίθηκε ως ανεπαρκής (ειδικά από το Ισραήλ). Το 2018, ο Τραμπ απέσυρε τις Ηνωμένες Πολιτείες από αυτήν, και ισχυρίστηκε ότι θα διαπραγματευόταν μια καλύτερη.
Δεν το έκανε ποτέ, και να 'μαστε εδώ - με τον Τραμπ το Σάββατο να διατάζει τις αμερικανικές δυνάμεις να βομβαρδίσουν τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, συμμετέχοντας ουσιαστικά στην επίθεση του Ισραήλ σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις και σε επιστήμονες.
Αλλά αυτό το μάθημα ιστορίας δεν αφορά το πρόγραμμα του Ιράν. Αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ισραήλ - και το πώς και η Ιερουσαλήμ εξαπάτησε Αμερικανούς αξιωματούχους για τις προθέσεις της. Αν το Ιράν ακολούθησε «ένα εγχειρίδιο πυρηνικής εξαπάτησης», αυτό γράφτηκε από το Ισραήλ.
Από το 2021, πιστεύεται ότι το Ισραήλ διαθέτει 90 πυρηνικές κεφαλές για παράδοση με αεροσκάφη, βαλλιστικούς πυραύλους ξηράς και πιθανώς πυραύλους κρουζ θαλάσσιας βάσης, σύμφωνα με εκτίμηση ερευνητών της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων.
Η αφετηρία
Ο Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν, ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, αποφάσισε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ότι το Ισραήλ χρειαζόταν ένα πυρηνικό όπλο ως ασφαλιστήριο συμβόλαιο έναντι των Αράβων γειτόνων του. Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, το Ισραήλ απέκτησε κρυφά την τεχνολογία και τα υλικά για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, παραπλανώντας συχνά την κυβέρνηση των ΗΠΑ (και άλλες κυβερνήσεις) σχετικά με τις προθέσεις του.
Μετά την κρίση του Σουέζ του 1956, που πυροδοτήθηκε από το κλείσιμο της διώρυγας του Σουέζ από την Αίγυπτο, Γάλλοι αξιωματούχοι ένιωσαν ένα «αίσθημα χρέους» προς το Ισραήλ επειδή δεν εκπλήρωσαν τις δεσμεύσεις τους στην άστοχη περιπέτεια, σύμφωνα με την Εβραϊκή Εικονική Βιβλιοθήκη, μια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια. Λειτουργώντας μυστικά, η Γαλλία βοήθησε το Ισραήλ να κατασκευάσει τον αντιδραστήρα Ντιμόνα στην έρημο Νεγκέβ, με τα σχέδια για ένα εργοστάσιο χημικής επανεπεξεργασίας βαθιά στο έδαφος να μην έχουν αποτυπωθεί εγγράφως.
Όταν Γάλλοι αξιωματούχοι άρχισαν να έχουν δεύτερες σκέψεις για το έργο και πίεσαν το Ισραήλ να σταματήσει τις εργασίες, το Ισραήλ πρότεινε έναν συμβιβασμό: Η Γαλλία θα βοηθούσε στην ολοκλήρωση του έργου και δεν θα επέμενε σε διεθνείς επιθεωρήσεις, με αντάλλαγμα τις διαβεβαιώσεις των Ισραηλινών ότι δεν είχαν καμία πρόθεση να κατασκευάσουν πυρηνικά όπλα.
Εν τω μεταξύ, η Νορβηγία προμήθευσε βαρύ ύδωρ, το οποίο βοηθά στον έλεγχο των πυρηνικών αντιδράσεων, αφού έλαβε διαβεβαιώσεις ότι οι προθέσεις του Ισραήλ ήταν ειρηνικές.
Η συγκάλυψη
Όταν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες ανακάλυψαν τη μυστική εγκατάσταση βαθιά στην έρημο στα τέλη της δεκαετίας του 1950, Ισραηλινοί αξιωματούχοι είπαν ψέματα στην αμερικανική πρεσβεία και είπαν ότι ήταν απλώς ένα κλωστοϋφαντουργικό εργοστάσιο. Όταν αυτό αποδείχθηκε ψευδές, Ισραηλινοί αξιωματούχοι προσέφεραν μια άλλη εξήγηση: Ήταν καθαρά μια μεταλλουργική ερευνητική εγκατάσταση που δεν περιείχε το εργοστάσιο χημικής επανεπεξεργασίας που απαιτείται για την παραγωγή πυρηνικών όπλων.
Τον Δεκέμβριο του 1960, ο Μπεν Γκουριόν αποκάλυψε την εγκατάσταση σε μια ομιλία του στην Κνεσέτ, λέγοντας ότι ο αντιδραστήρας των 24 μεγαβάτ στη Ντιμόνα δεν θα ολοκληρωνόταν μέχρι να περάσουν τέσσερα χρόνια. Όπως είπε, «προοριζόταν αποκλειστικά» για ειρηνικούς σκοπούς.
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι, ανησυχώντας για την πιθανή επέκταση των πυρηνικών όπλων, πίεσε τους Ισραηλινούς αξιωματούχους για τακτικές επιθεωρήσεις της Ντιμόνα. Μια ομάδα του 1961 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τοποθεσία δεν διέθετε τις απαραίτητες εγκαταστάσεις - όπως η επανεπεξεργασία πλουτωνίου - που απαιτούνταν για ένα πρόγραμμα όπλων. Ωστόσο, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ήθελαν τακτικές επιθεωρήσεις, ώστε να μπορούν να διαβεβαιώσουν τα αραβικά έθνη, ειδικά την Αίγυπτο, ότι το Ισραήλ δεν είχε μυστικό πρόγραμμα για την κατασκευή βόμβας.
Το διπλωματικό αρχείο, που αποκτήθηκε από το Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο George Washington, δείχνει ότι το Ισραήλ ανέβαλε ή καθυστερούσε πρόσθετες επιθεωρήσεις μέχρι που ο Κένεντι έστειλε ένα σαφές μήνυμα τον Ιούλιο του 1963 στον νέο Ισραηλινό πρωθυπουργό, τον Λέβι Εσκόλ.
Η δέσμευση των ΗΠΑ προς το Ισραήλ «θα μπορούσε να τεθεί σε σοβαρό κίνδυνο αν θεωρηθεί ότι δεν είμαστε σε θέση να λάβουμε αξιόπιστες πληροφορίες για ένα θέμα τόσο ζωτικής σημασίας για την ειρήνη όσο το ζήτημα της προσπάθειας του Ισραήλ στον πυρηνικό τομέα», έγραψε ο Κένεντι, προσθέτοντας ότι οι Αμερικανοί επιστήμονες θα πρέπει να έχουν απεριόριστη πρόσβαση σε όλες τις εγκαταστάσεις στο συγκρότημα της Ντιμόνα.
Ένα μήνα αργότερα, ο Εσκόλ απάντησε, υπογραμμίζοντας τις ειρηνικές χρήσεις του εργοστασίου. Το 1964, μια ομάδα επιθεώρησης των ΗΠΑ επιβεβαίωσε ότι δεν υπήρχε δυνατότητα κατασκευής όπλων.
Αλλά οι επιθεωρητές λειτουργούσαν με μια εσφαλμένη υπόθεση - ότι το Ισραήλ δεν είχε εργοστάσιο επανεπεξεργασίας πλουτωνίου. Στην πραγματικότητα, ένα είχε κατασκευαστεί κάτω από τον αντιδραστήρα. Οι Ισραηλινοί είχαν χτίσει ψεύτικους τοίχους γύρω από τους ανελκυστήρες που οδηγούσαν σε αυτό.
Το βιβλίο του Σέιμουρ Χερς του 1991 με τίτλο «Η Επιλογή του Σαμψών» περιέγραφε λεπτομερώς το σχέδιο: «Ένα ψεύτικο δωμάτιο ελέγχου κατασκευάστηκε στη Ντιμόνα, με ψεύτικους πίνακες ελέγχου και συσκευές μέτρησης που λειτουργούσαν από υπολογιστή και φαινόταν να μετρούν τη θερμική ισχύ ενός αντιδραστήρα είκοσι τεσσάρων μεγαβάτ (όπως ισχυριζόταν το Ισραήλ ότι ήταν η Ντιμόνα) σε πλήρη λειτουργία. Υπήρξαν εκτεταμένες συνεδρίες εξάσκησης στο ψεύτικο δωμάτιο ελέγχου, καθώς οι Ισραηλινοί τεχνικοί προσπαθούσαν να αποφύγουν τυχόν λάθη όταν έφτασαν οι Αμερικανοί. Ο στόχος ήταν να πειστούν οι επιθεωρητές ότι δεν υπήρχε ή ήταν δυνατό να γίνει καμία εγκατάσταση χημικής επανεπεξεργασίας».
Η συμφωνία Νίξον-Μέιρ
Μέχρι το 1968, η CIA ήταν πεπεισμένη ότι το Ισραήλ είχε πυρηνικά όπλα - ακριβώς τη στιγμή που ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων και η συνθήκη είχε σχεδιαστεί για να αποτρέψει την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων άνοιξε για υπογραφή από τα μέλη των Ηνωμένων Εθνών. Αμερικανοί αξιωματούχοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν πολύ αργά για να γυρίσουν πίσω στον χρόνο και να αναγκάσουν το Ισραήλ να εγκαταλείψει την πυρηνική του ικανότητα.
Σε μια ιδιωτική κατ' ιδίαν συνάντηση στον Λευκό Οίκο στις 26 Σεπτεμβρίου 1969, ο τότε πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον και η Ισραηλινή πρωθυπουργός Γκόλντα Μέιρ κατέληξαν σε μια μυστική συμφωνία: το Ισραήλ δεν θα δοκίμαζε τα όπλα του ούτε θα αναγνώριζε ότι είχε, και σε αντάλλαγμα οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σταματούσαν τις επισκέψεις τους στη Ντιμόνα και θα σταματούσαν να πιέζουν το Ισραήλ να υπογράψει τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων. Ένα υπόμνημα από τον τότε σύμβουλο εθνικής ασφάλειας Χένρι Κίσινγκερ δείχνει ότι ο Νίξον πίεσε τη Μέιρ να μην επιδείξει στην περιοχή τα ισραηλινά πυρηνικά όπλα.
Το 1979, ένας αμερικανικός δορυφόρος (γνωστός ως Vela 6911) που σχεδιάστηκε για να παρακολουθεί τη συμμόρφωση με τη Συνθήκη για τη Μερική Απαγόρευση των Δοκιμών του 1963 εντόπισε μια πιθανή πυρηνική δοκιμή στα ανοικτά των ακτών της Νότιας Αφρικής. Ο τότε πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ και άλλοι Αμερικανοί αξιωματούχοι υποψιάζονταν ότι επρόκειτο για ισραηλινή δοκιμή, κάτι που αν ήταν αλήθεια θα παραβίαζε τη συμφωνία Νίξον-Μέιρ.
Ωστόσο, ο Λέοναρντ Βάις, βοηθός του Κογκρέσου εκείνη την εποχή, έγραψε το 2011 ότι τόσο οι κυβερνήσεις του Κάρτερ όσο και του Ρέιγκαν αγνόησαν ή υποβάθμισαν τις πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών που έδειχναν το Ισραήλ. «Το βάρος των αποδεικτικών στοιχείων ότι το συμβάν με το Vella ήταν μια ισραηλινή πυρηνική δοκιμή με τη βοήθεια της Νότιας Αφρικής φαίνεται συντριπτικό», δήλωσε ο Βάις, επικαλούμενος τις απόψεις κορυφαίων αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών και των επιστημόνων, καθώς και τις δημοσιευμένες σημειώσεις του Κάρτερ στο ημερολόγιό του. Αλλά το Ισραήλ δεν έχει ποτέ αναγνωρίσει επίσημα τη δοκιμή και άλλοι ειδικοί παραμένουν επιφυλακτικοί ως προς τα στοιχεία και ότι έλαβε χώρα μια τέτοια συγκάλυψη.
Συμπέρασμα
Το Ισραήλ παραπλάνησε ακόμη και τον ισχυρότερο υποστηρικτή του, τις Ηνωμένες Πολιτείες, σχετικά με τις πυρηνικές του φιλοδοξίες, πιστεύοντας ότι μια ατομική βόμβα θα ήταν μια ασφαλιστική πολιτική έναντι της συντριπτικής βίας των εχθρικών γειτόνων του. Οι ενέργειες του Ισραήλ δεν δικαιολογούν τις απάτες του Ιράν. Αλλά η αμερικανική αποτυχία να σταματήσει την προσπάθεια του Ισραήλ για βόμβες δείχνει πόσο δύσκολο είναι να κρατήσει το πυρηνικό τζίνι στο λυχνάρι - και η τελική αποδοχή των πυρηνικών αποθεμάτων του Ισραήλ από τις ΗΠΑ έχει προκαλέσει κατηγορίες για δύο μέτρα και σταθμά στη Μέση Ανατολή για περισσότερο από μισό αιώνα.
Στο μεταξύ, το Ιράν βρίσκεται σε μια δύσκολη γειτονιά, περικυκλωμένο από χώρες (Ρωσία, Ινδία, Πακιστάν και Ισραήλ) που διαθέτουν πυρηνικά όπλα. Όπως ακριβώς ο σάχης ήθελε «ασφαλιστήριο συμβόλαιο», έτσι προφανώς ήθελαν και οι μουλάδες που τον ανέτρεψαν. Στην πραγματικότητα, αν κάποια μέρα συμβεί αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η νέα ηγεσία του Ιράν δεν θα επιδιώξει πυρηνικά όπλα, ακόμη και αν καταστραφούν όλες οι σημερινές πυρηνικές εγκαταστάσεις στη χώρα.
Πηγή: The Washington Post , μέσω skai.gr