Η μετάβαση από την πρώτη φάση εκεχειρίας στη Γάζα στη δεύτερη ήταν αναμενόμενο ότι θα ήταν το πιο δύσκολο στάδιο του λεγόμενου «ειρηνευτικού σχεδίου» του Ντόναλντ Τραμπ, καθώς πρέπει να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα του αφοπλισμού της Χαμάς και των υπόλοιπων παλαιστινιακών οργανώσεων, της διακυβέρνησης του θύλακα, αλλά και της σύνθεσης, του ρόλου και της φύσης της διεθνούς δύναμης που αναμένεται να αναπτυχθεί στην περιοχή.
Το σχέδιο 20 σημείων του αμερικανού προέδρου, παρά την πανηγυρική αποδοχή από τη διεθνή κοινότητα, δεν ορίζει με σαφήνεια το πώς θα πραγματοποιηθούν τα παραπάνω με αποτέλεσμα η κάθε πλευρά να τα ερμηνεύει κατά το δοκούν.
Προς το παρόν οι ΗΠΑ έχουν συγκρατήσει το Ισραήλ από το να ξεκινήσει εκ νέου τις επιθέσεις στη Γάζα, αν και το Τελ Αβίβ παραβιάζει συστηματικά τους όρους της κατάπαυσης πυρός εμποδίζοντας την κρίσιμη ανθρωπιστική βοήθεια να εισέλθει στον θύλακα.
Οι δημόσιες επιπλήξεις της κυβέρνησης Τραμπ στο Ισραήλ την περασμένη εβδομάδα δείχνουν ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να κάνουν το σχέδιο να περπατήσει και αφήνουν στα αραβικά καθεστώτα τον ρόλο πειθάρχησης των Παλαιστινίων σε μία συμφωνία που δεν τους εξασφαλίζει ανεξάρτητη κρατική οντότητα.
Νέα δύναμη κατοχής;
Αλλά η εμπλοκή των αραβικών καθεστώτων στα παλαιστινιακά θέματα ελλοχεύει κινδύνους για τη δική τους σταθερότητα καθώς δεν θέλουν να εμφανιστούν ως νέες δυνάμεις κατοχής στη Γάζα.
Η Αίγυπτος έχει λόγους να είναι ευχαριστημένη, μιας και το σχέδιο Τραμπ βασίζεται στην πρόταση που το Κάιρο κατέθεσε τον Φεβρουάριο, και για πολλούς είναι η χώρα που πρέπει να ηγηθεί της διεθνούς δύναμης που θα στρατοπεδεύσει στη Γάζα.
Μετά από συνομιλίες στις οποίες ηγήθηκε ο αρχηγός των αιγυπτιακών μυστικών υπηρεσιών Χασάν Ρασάντ, την Πέμπτη, οι παλαιστινιακές παρατάξεις, με επικεφαλής τη Φατάχ και τη Χαμάς, συμφώνησαν να μεταβιβάσουν τον έλεγχο της Λωρίδας σε μια επιτροπή τεχνοκρατών που αποτελείται από κατοίκους της Γάζας.
Την είδηση επιβεβαίωσε και το ηγετικό στέλεχος της Χαμάς, Χαλίλ Αλ Χάγια, που συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις σε συνέντευξή του στο Al Jazeera. Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η επιτροπή αυτή θα είναι προσωρινή και θα πρέπει να οδηγήσει σε εκλογές και στο σχηματισμό μιας παλαιστινιακής κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
Για το ζήτημα του αφοπλισμού ο εκπρόσωπος της Χαμάς επεσήμανε ότι η οργάνωση θα παραδώσει τα όπλα στο πλαίσιο εγκαθίδρυσης ενός παλαιστινιακού κράτους.
Η κοινή στάση των Παλαιστινίων
Σε προηγούμενη ανακοίνωσή της η Φατάχ, που είναι η κύρια πολιτική δύναμη της Παλαιστινιακής Αρχής, μίλησε επίσης για παλαιστινιακή διακυβέρνηση της Γάζας αλλά υπό την αιγίδα της ΠΑ που κυβερνά στη Δυτική Όχθη.
Στην ανακοίνωσή της αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «η ασφάλεια στη Γάζα αποτελεί ευθύνη των επίσημων παλαιστινιακών δυνάμεων ασφαλείας και ότι οποιαδήποτε πιθανή διεθνής παρουσία θα πρέπει να περιορίζεται στα σύνορα, όχι εντός της ίδιας της Λωρίδας της Γάζας, με σαφή και καθορισμένη εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που δεν παραβιάζει την παλαιστινιακή κυριαρχία ή τον ρόλο των νόμιμων θεσμών της.
Το ζήτημα των όπλων πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω ενός ολοκληρωμένου εθνικού πλαισίου που διασφαλίζει την ύπαρξη μίας εξοπλισμένης νόμιμης αρχής και άρα την ενότητα, την εσωτερική σταθερότητα και την ανθεκτικότητα απέναντι στο Ισραήλ που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε πρόσχημα για να διαιωνίσει την επιθετικότητα ή να εμβαθύνει τη διαίρεση».
Η μη αναφορά στον αφοπλισμό των παλαιστινιακών οργανώσεων, όπως και η μη αναφορά στη Χαμάς δείχνει, σύμφωνα με αναλυτές, ότι υπάρχει κοινή αντίληψη μεταξύ των παλαιστινιακών οργανώσεων για το πώς θα πρέπει να διαμορφωθεί η κατάσταση στη Γάζα, τουλάχιστον στα βασικά.
Το γεγονός ακόμα ότι στην ανακοίνωση περιγράφεται ο ρόλος της διεθνούς δύναμης στη Γάζα, δίνει καταρχάς τη νομιμοποίηση στα αραβικά κράτη να αναπτύξουν δυνάμεις στον παλαιστινιακό θύλακα αλλά την ίδια στιγμή προσπαθεί να οριοθετήσει τον ρόλο και τη δράση τους.
Το κατά πόσο οι παλαιστινιακές δυνάμεις θα παραμείνουν ενωμένες στο πεδίο όταν και αν αρχίσει να λειτουργεί η επιτροπή τεχνοκρατών δεν είναι δεδομένο καθώς υπάρχουν βαθιές πολιτικές διαιρέσεις, ενώ είναι σαφές και ρητά διατυπωμένο ότι τα αραβικά κράτη θα επιθυμούσαν τη διοίκηση να αναλάβει η Παλαιστινιακή Αρχή.
Η Χαμάς παραμένει την επόμενη μέρα στη Γάζα
Ωστόσο φαίνεται πως η Χαμάς δεν χάνει τον ρόλο της την επόμενη μέρα καθώς η περιβόητη επιτροπή διακυβέρνησης αντλεί τη νομιμοποίησή της και από την ίδια την οργάνωση, που σε κάθε περίπτωση μεταθέτει τον αφοπλισμό της στο απώτερο μέλλον.
Η Αίγυπτος θέλει να διασφαλίσει ότι η απόφασή της να αναπτύξει στρατιωτική δύναμη στη Γάζα δεν θα τη βάλει σε περιπέτειες με απρόβλεπτες συνέπειες.
Η πιθανή σύγκρουση με ισραηλινές δυνάμεις, η αντιπαράθεση με ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις ή ακόμα και η ρετσινιά ότι κάνει τη δουλειά των ΗΠΑ και του Ισραήλ στη Γάζα είναι προκλήσεις που πολύ πιθανόν κληθεί να αντιμετωπίσει ρισκάροντας μέχρι και τη βιωσιμότητα του καθεστώτος του Καΐρου.
Προς το παρόν μαζί με τις παλαιστινιακές παρατάξεις η Αίγυπτος προσπαθεί να εντάξει την ανάπτυξη της διεθνούς δύναμης – που ακόμα κανείς δεν γνωρίζει ποιοι θα συμμετάσχουν και με ποιον τρόπο – στο πλαίσιο μιας απόφασης του ΣΑ του ΟΗΕ.
Πρόκειται για ένα σχέδιο που προσφέρει μεν νομιμοποίηση αλλά κρύβει παγίδες:
Πρέπει η διεθνής δύναμη να είναι μια «ειρηνευτική δύναμη», της οποίας ο μόνος ρόλος είναι να παρακολουθεί και να επιβλέπει την εφαρμογή της κατάπαυσης του πυρός και άλλων συμφωνιών;
Θα είναι μια «δύναμη επιβολής της ειρήνης» που θα λειτουργεί βάσει του Κεφαλαίου 7 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο παρέχει εξουσιοδότηση χρήσης στρατιωτικών μέσων για την επιβολή της ειρήνης;
Ή μια στρατιωτική δύναμη, σκοπός της οποίας είναι να βοηθά τις παλαιστινιακές αστυνομικές δυνάμεις να «σταθεροποιήσουν» την ασφάλεια της Λωρίδας της Γάζας;
Η Ιορδανία αποκλείει το να στείλει στρατεύματα
Οι ίδιες αμφιβολίες βασανίζουν και τον βασιλιά Αμπντάλα της Ιορδανίας που δηλώνει πρόθυμος να εκπαιδεύσει μαζί με την Αίγυπτο τις παλαιστινιακές δυνάμεις ασφαλείας:
«Ποια θα είναι η εντολή των δυνάμεων ασφαλείας εντός της Γάζας; Ελπίζουμε ότι θα πρόκειται για ειρηνευτική δύναμη, γιατί αν πρόκειται για δύναμη επιβολή ειρήνης, κανείς (σ.σ. από τους Άραβες) δεν θα θέλει να το αγγίξει», δήλωσε στο BBC.
«Διατήρηση της ειρήνης σημαίνει ότι βρίσκεσαι εκεί υποστηρίζοντας την παλαιστινιακή αστυνομική δύναμη, την οποία η Ιορδανία και η Αίγυπτος είναι πρόθυμες να εκπαιδεύσουν, αλλά αυτό απαιτεί χρόνο. Αν πάμε στη Γάζα για περιπολίες με όπλα, αυτή δεν είναι μια κατάσταση στην οποία θα ήθελε να εμπλακεί καμία χώρα».
Ο ίδιος ξεκαθάρισε ότι δεν θα στείλει ιορδανικές δυνάμεις στη Γάζα επειδή η χώρα του ήταν «πολύ κοντά πολιτικά» στην κατάσταση. Περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους της Ιορδανίας είναι παλαιστινιακής καταγωγής και, εδώ και δεκαετίες, η χώρα έχει φιλοξενήσει 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιους πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους σε προηγούμενους πολέμους του Ισραήλ.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα, στην Ιορδανία έγιναν πολλές φορές οργισμένες διαδηλώσεις που κατηγορούσαν την ηγεσία του κράτους ότι έχει εγκαταλείψει τους Παλαιστίνιους. Ο βασιλιάς Αμπντάλα θορυβημένος από την αναταραχή κήρυξε παράνομο το κόμμα της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας» που είχε καταφέρει να κερδίσει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο λόγω της φιλοπαλαιστινιακής του θέσης.
Το ανακάτεμα της τράπουλας και ο ρόλος της Τουρκίας
Τα αραβικά καθεστώτα ωστόσο, και ιδιαίτερα η Αίγυπτος φαίνεται όμως να λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τους πώς μπορεί να ανακατευτεί η τράπουλα στην περιοχή από την όλο και μεγαλύτερη εμπλοκή της Τουρκίας.
Μπορεί το Κάιρο μέχρι στιγμής να φιλοδοξούσε να εργαστεί μόνο ως βοηθητική δύναμη που θα λειτουργούσε παράλληλα με τις παλαιστινιακές δυνάμεις ασφαλείας και να συντονίζει τις επιχειρήσεις ανθρωπιστικής βοήθειας προετοιμάζοντας τον ρόλο του στην ανοικοδόμηση της Γάζας, φαίνεται όμως ότι αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να αφήσει άλλους να παίξουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Σύμφωνα με την ισραηλινή Haaretz η Αίγυπτος έχει αρχίσει να μετατοπίζεται καθώς συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να συμβιβαστεί με έναν συμβολικό ρόλο και να συμφωνεί με το Ισραήλ ότι η Τουρκία δεν πρέπει να στείλει στρατεύματα στην πολυεθνική δύναμη, από φόβο ότι μια τέτοια εμπλοκή θα μπορούσε να καταστήσει την Άγκυρα στρατιωτικό «κύριο» στη Γάζα και να περιθωριοποιήσει την Αίγυπτο.
Με πληροφορίες από Haaretz, Al Jazeera και BBC