Ισχυρούς πολιτικούς και κοινωνικούς κραδασμούς προκαλεί στη Χιλή η νίκη του ακροδεξιού υποψηφίου Χοσέ Αντόνιο Καστ στις προεδρικές εκλογές, εξέλιξη που σηματοδοτεί μια βαθιά στροφή του πολιτικού τοπίου της χώρας προς τα δεξιά και επαναφέρει στη δημόσια συζήτηση τα τραύματα της δικτατορικής περιόδου του Αουγκούστο Πινοσέτ. Η εκλογική επικράτηση του Καστ καταγράφεται ως αποτέλεσμα έντονης κοινωνικής πόλωσης, φόβου για την εγκληματικότητα και κόπωσης μεγάλων τμημάτων του εκλογικού σώματος από τις αλλεπάλληλες πολιτικές κρίσεις των τελευταίων ετών.
Ο νέος πρόεδρος, γνωστός για τις σκληρές του θέσεις σε ζητήματα ασφάλειας, μετανάστευσης και κοινωνικών δικαιωμάτων, έχει επανειλημμένα εκφράσει τη θετική του στάση απέναντι στην κληρονομιά της στρατιωτικής δικτατορίας, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και διεθνώς. Δηλώσεις του στο παρελθόν, στις οποίες έχει αμφισβητήσει την έκταση των εγκλημάτων της περιόδου Πινοσέτ ή έχει υποβαθμίσει τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επανέρχονται στο προσκήνιο και ενισχύουν τους φόβους για οπισθοδρόμηση σε θεμελιώδεις δημοκρατικές κατακτήσεις.
Η προεκλογική εκστρατεία του Καστ στηρίχθηκε σε ένα αφήγημα «νόμου και τάξης», με κεντρικούς άξονες την ενίσχυση των δυνάμεων ασφαλείας, την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής και τον περιορισμό κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων που θεσπίστηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Παράλληλα, έχει ταχθεί ανοιχτά ενάντια στις προσπάθειες συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που στόχευαν στην υπέρβαση του θεσμικού πλαισίου της μεταδικτατορικής περιόδου, το οποίο πολλοί στη Χιλή θεωρούν άρρηκτα συνδεδεμένο με την εποχή Πινοσέτ.
Στους δρόμους του Σαντιάγο και άλλων μεγάλων πόλεων καταγράφηκαν ήδη οι πρώτες αντιδράσεις, με συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις πολιτών που εκφράζουν ανησυχία για το μέλλον της δημοκρατίας, των κοινωνικών δικαιωμάτων και των ελευθεριών. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων προειδοποιούν ότι η εκλογή Καστ ενδέχεται να οδηγήσει σε αναθεώρηση πολιτικών που αφορούν τη μνήμη των θυμάτων της δικτατορίας, τη δικαστική διερεύνηση εγκλημάτων του παρελθόντος και την προστασία μειονοτήτων.
Την ίδια στιγμή, οι υποστηρικτές του νέου προέδρου μιλούν για «επιστροφή στη σταθερότητα» και για ανάγκη ισχυρής διακυβέρνησης απέναντι στην κοινωνική ανασφάλεια και την οικονομική αβεβαιότητα. Ο ίδιος ο Καστ, στις πρώτες του δηλώσεις μετά τη νίκη, επιχείρησε να εμφανιστεί ως πρόεδρος «όλων των Χιλιανών», υποσχόμενος τάξη, ανάπτυξη και αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς.
Ωστόσο, για ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, η εκλογή του συνιστά μια ιστορική οπισθοδρόμηση. Τα «φαντάσματα» της στρατιωτικής δικτατορίας, που σημάδεψε τη Χιλή με χιλιάδες νεκρούς, εξαφανισμένους και βασανισμένους, επιστρέφουν στο δημόσιο λόγο, υπενθυμίζοντας ότι η σύγκρουση γύρω από τη συλλογική μνήμη, τη δημοκρατία και τα κοινωνικά δικαιώματα παραμένει ανοιχτή.
Το επόμενο διάστημα αναμένεται κρίσιμο, καθώς η νέα κυβέρνηση θα κληθεί να αποδείξει αν η άνοδος της ακροδεξιάς θα μεταφραστεί σε θεσμικές και πολιτικές ανατροπές ή αν θα συναντήσει ισχυρά κοινωνικά και πολιτικά αναχώματα σε μια χώρα που εξακολουθεί να παλεύει με το παρελθόν της.