Στις αρχές του 2025, η δημόσια διπλωματική αντιπαράθεση του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Τζ. Ντ. Βανς στο Οβάλ Γραφείο σηματοδότησε μια από τις πιο τεταμένες στιγμές στις σχέσεις Ουάσινγκτον–Κιέβου από την έναρξη του πολέμου. Παρότι έκτοτε οι διμερείς σχέσεις βελτιώθηκαν, η πορεία τους παραμένει ασταθής, με διαδοχικές φάσεις προσέγγισης και ψύχρανσης.
Η Ευρώπη αντέδρασε στο επεισόδιο επιχειρώντας να καλύψει το κενό αξιοπιστίας και να διασφαλίσει τη συνεχή αμερικανική εμπλοκή. Τον Μάρτιο, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσαν τη συγκρότηση ενός «συνασπισμού των προθύμων» 34 κρατών, με στόχο την ενίσχυση του ευρωπαϊκού ρόλου στη μεταπολεμική ασφάλεια της Ουκρανίας. Τον Σεπτέμβριο, ο Μακρόν προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, ανακοινώνοντας ότι 26 χώρες δεσμεύτηκαν να αναπτύξουν στρατεύματα στο πλαίσιο Πολυεθνικής Δύναμης «την επόμενη μέρα» από μια κατάπαυση του πυρός.
Ωστόσο, πίσω από τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, η πραγματική ισορροπία ισχύος παραμένει αμετάβλητη. Η συλλογική μνήμη της Ουκρανίας από το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994, το οποίο απέτυχε να αποτρέψει τη ρωσική εισβολή παρά τις τότε εγγυήσεις ασφαλείας, βαραίνει καθοριστικά τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ζελένσκι φέρεται διατεθειμένος να εγκαταλείψει την προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ. Η Ουάσινγκτον έχει ήδη προτείνει ένα τέτοιο πλαίσιο, ασκώντας ταυτόχρονα πίεση στο Κίεβο να αποδεχτεί τη συμφωνία, προειδοποιώντας ότι η αμερικανική δέσμευση «δεν θα παραμείνει στο τραπέζι επ’ αόριστον».
Σενάρια περιλαμβάνουν ακόμη και την παροχή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, όπως οι Tomahawk, που θα επέτρεπαν στην Ουκρανία να πλήξει στόχους βαθιά στο ρωσικό έδαφος. Παρότι μια τέτοια εξέλιξη θα αύξανε το κόστος για το Κρεμλίνο, δεν συνιστά από μόνη της εγγύηση ειρήνης.
Καθοριστικής σημασίας παραμένει το εάν οι εγγυήσεις των ΗΠΑ θα είναι νομικά δεσμευτικές. Σε αντίθεση με πολιτικές δεσμεύσεις ή εκτελεστικές πράξεις, μια συμφωνία επικυρωμένη από το Κογκρέσο θα τοποθετούσε την Ουκρανία σε καθεστώς συγκρίσιμο με αυτό χωρών όπως η Ιαπωνία ή η Νότια Κορέα. Ακόμη κι έτσι, όμως, το ρίσκο δεν εξαφανίζεται.
Το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ —στο οποίο παραπέμπει συχνά ο Ζελένσκι— δεν αποτελεί αυτόματη εγγύηση στρατιωτικής εμπλοκής και βασίζεται εξίσου στο πολιτικό «πνεύμα» της συμμαχίας. Επιπλέον, οι ΗΠΑ έχουν ιστορικά αποφύγει την άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία, περιορίζοντας τη στήριξή τους ώστε να μην προκληθεί γενικευμένη κλιμάκωση.
Τελικά, όσο ισχυρές κι αν εμφανίζονται οι δυτικές εγγυήσεις, η βιωσιμότητά τους θα εξαρτηθεί από έναν καθοριστικό παράγοντα: την ερμηνεία που θα τους δώσει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Σε έναν πόλεμο όπου «και ο αντίπαλος έχει δικαίωμα ψήφου», καμία συμφωνία δεν μπορεί να θεωρηθεί σταθερή χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις στρατηγικές επιδιώξεις της Μόσχας.
Με πληροφορίες από Politico