Η δολοφονία του Κερκ στις Ηνωμένες Πολιτείες και η τεράστια διαδήλωση της Reform UK του Νάιτζελ Φάρατζ στο Λονδίνο δείχνουν το ίδιο πράγμα: Η πολιτική πυξίδα του δυτικού κόσμου μετακινείται δεξιότερα. Δεν πρόκειται για μια «στιγμιαία απόκλιση», ούτε για μια «παροδική έξαρση». Είναι μια διαρθρωτική μεταβολή, που διατρέχει τις κοινωνίες, από την Ουάσιγκτον μέχρι το Βερολίνο και από το Παρίσι μέχρι τη Βουδαπέστη.
Στις ΗΠΑ, ο Τραμπ επέστρεψε στην προεδρία με την υπόσχεση σκληρής αντιμετώπισης της μετανάστευσης και αποκατάστασης της «ασφάλειας»… Μια ατζέντα, που καθρεφτίζεται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στη Βρετανία, ο Φάρατζ επιχειρεί να μετατρέψει το μονοθεματικό Brexit σε συνολική πολιτική πρόταση, με αιχμή την αίσθηση πολλών Βρετανών, ότι το πολιτικό κατεστημένο αγνοεί τις ανησυχίες τους. Στη Γερμανία, το AfD έχει παγιωθεί στη δεύτερη θέση πανεθνικά, στη Γαλλία το κόμμα της Μαρίν Λεπέν παραμένει πρώτη δύναμη, ενώ ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία κυβερνά επί χρόνια χωρίς αντίπαλο.
Και δεν είναι μόνο οι χώρες με πιο έντονες κοινωνικές ανισότητες ή με μεταναστευτικές πιέσεις που βιώνουν αυτή τη μετατόπιση. Ακόμη και ο πλούσιος ευρωπαϊκός Βορράς βλέπει την ίδια τάση. Στη Νορβηγία, στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2025, το υπερσυντηρητικό Προοδευτικό Κόμμα σημείωσε τη μεγαλύτερη εκλογική του επίδοση, σχεδόν διπλασιάζοντας τα ποσοστά του, ενώ στη Σουηδία οι Sweden Democrats έχουν καθιερωθεί ως βασικός εταίρος στη δεξιά συμμαχία. Παρόμοιες τάσεις εμφανίζονται και στη Φινλανδία, όπου το Finns Party καταγράφει διακυμάνσεις, αλλά παραμένει ισχυρή πολιτική δύναμη, ενώ στην Αυστρία το FPÖ διεκδικεί εκ νέου πρωταγωνιστικό ρόλο και στην Ολλανδία η νίκη του Γκερτ Βίλντερς έδειξε ότι η ριζοσπαστική δεξιά μπορεί να ανατρέψει παραδοσιακούς συσχετισμούς. Στη Σλοβακία και σε άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, κόμματα με παρόμοια ατζέντα έχουν καταφέρει να μπουν σε κυβερνητικούς συνασπισμούς. Η εικόνα αυτή δείχνει, ότι η άνοδος της δεξιάς δεν περιορίζεται σε περιφέρειες κρίσης, αλλά εκτείνεται και σε εύπορες κοινωνίες με ισχυρό κράτος πρόνοιας.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Η οικονομία είναι ο πρώτος παράγοντας. Η ακρίβεια, η ενεργειακή κρίση και η διάβρωση της μεσαίας τάξης δημιούργησαν μια βαθιά αίσθηση αδικίας. Αναλύσεις του Chatham House και του Bruegel δείχνουν ότι ο «οικονομικός πόνος» στις περιφέρειες που επλήγησαν από την παγκοσμιοποίηση τροφοδοτεί την τιμωρητική ψήφο. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η μετανάστευση και η ασφάλεια: Η πλειοψηφία των Ευρωπαίων θεωρεί τις ροές ανεξέλεγκτες και τις κυβερνήσεις ανίκανες να τις διαχειριστούν. Η Carnegie Europe έχει επισημάνει ότι η ριζοσπαστική δεξιά μεταφράζει αυτή την ανησυχία σε πολιτικό κεφάλαιο, υποσχόμενη «έλεγχο των συνόρων» και «πρώτα οι δικοί μας».
Τρίτον, η «πράσινη κόπωση». Οι ανισομερείς επιβαρύνσεις του Green Deal στους αγρότες και στα νοικοκυριά τροφοδοτούν αντίδραση, που πολιτικοποιείται ως αντι-πράσινη ρητορική, συνδέοντας το «έθνος» με την αντίσταση στις «ελίτ των Βρυξελλών».
Τέταρτον, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η γενικότερη γεωπολιτική αστάθεια. Η κόπωση από τις συνεχείς κρίσεις ενισχύει δυνάμεις που υπόσχονται λιγότερες δεσμεύσεις και περισσότερη «εθνική κυριαρχία».
Ένα άλλο ζήτημα, που δεν πρέπει να υποτιμηθεί, είναι το πώς ονομάζουμε αυτές τις δυνάμεις. Ο χαρακτηρισμός «ακροδεξιά» χρησιμοποιείται συχνά από την κεντροαριστερά και μερίδα των μέσων ενημέρωσης ως ταμπέλα απαξίωσης. Όμως πολλές από αυτές τις πολιτικές δυνάμεις δεν αυτοπροσδιορίζονται έτσι και αρκετοί αναλυτές προτιμούν όρους όπως «ριζοσπαστική δεξιά», «λαϊκή δεξιά» ή «νέα δεξιά». Οι όροι αυτοί αποτυπώνουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την πραγματικότητα: Κόμματα που λειτουργούν εντός των δημοκρατικών θεσμών, αλλά αμφισβητούν το κυρίαρχο αφήγημα για τη μετανάστευση, την εθνική κυριαρχία ή τις πολιτικές ταυτότητας. Το να βαφτίζονται συλλήβδην «ακροδεξιά» είναι συχνά ένας τρόπος να παρακαμφθεί η ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση και να αποφευχθεί η αναζήτηση απαντήσεων στα πραγματικά προβλήματα που θέτουν οι κοινωνίες.
Όλα αυτά δείχνουν, ότι η άνοδος των συντηρητικών και ριζοσπαστικών κομμάτων δεν είναι ένα… «παράσιτο» στο πολιτικό σύστημα… Είναι το αποτέλεσμα μιας κρίσης αντιπροσώπευσης. Το να κολλά κανείς την ταμπέλα της «Ακροδεξιάς» σε κάθε κίνημα που αμφισβητεί το κατεστημένο είναι ο εύκολος δρόμος. Δεν είναι όμως ο αποτελεσματικός. Όσο το πολιτικό κέντρο αποφεύγει να δώσει απαντήσεις σε πραγματικά προβλήματα -ακρίβεια, μετανάστευση, αίσθηση αδικίας- τόσο θα χάνει έδαφος.
Η Ευρώπη λοιπόν γέρνει δεξιά, όχι επειδή οι λαοί έγιναν ξαφνικά… «εχθροί της δημοκρατίας», αλλά επειδή οι κοινωνίες αισθάνονται ότι μένουν αβοήθητες από τις κάθε είδους ελίτ. Αν οι παραδοσιακές δυνάμεις συνεχίσουν να απαντούν με ηθικολογικά κλισέ και επικοινωνιακές καταγγελίες, η τάση αυτή δεν θα ανακοπεί, θα ενισχυθεί!
Οι αντιδράσεις από την δολοφονία του Κερκ στις ΗΠΑ και η μαζική διαδήλωση της Reform UK δείχνουν κάτι: Οι κοινωνίες δεν αντέχουν άλλα «παρηγορητικά λόγια». Ζητούν λύσεις. Και αν δεν τις πάρουν από το κέντρο, θα τις αναζητήσουν αλλού, όσο κι αν αυτό τρομάζει την σημερινή καθεστηκυία τάξη..!
ΠΗΓΗ: tomanifesto.gr