Ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, Ιμπραήμ Καλίν και ο άνθρωπος στον οποίο ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει επιλέξει να παραδώσει τη σκυτάλη, έπαιξε βασικό ρόλο στις συνομιλίες για τη Γάζα. Γνωστός για τους δεσμούς του με Ισραηλινούς αξιωματούχους, στοχεύει στην ανοικοδόμηση των σχέσεων, ακόμη και στην επιστροφή Ισραηλινών τουριστών στην Τουρκία.
Πριν από έναν και πλέον χρόνο, ο Τούρκος πρόεδρος έκανε μια δήλωση που συγκέντρωσε την παγκόσμια προσοχή τόσο στους κύκλους των μυστικών υπηρεσιών όσο και στους διπλωματικούς κύκλους. Στο Ισραήλ, λίγοι εξεπλάγησαν όταν ο Ερντογάν ανακοίνωσε με δραματικό τρόπο ότι ο στενότερος σύμβουλός του, Ιμπραήμ Καλίν, θα ήταν ο διάδοχός του.
Η σχέση τους χρονολογείται πολλά χρόνια πίσω, όταν ο Ερντογάν αναζητούσε «σοβαρά σκεπτόμενες» προσωπικότητες από τον ακαδημαϊκό χώρο για να ενταχθούν στον στενό του κύκλο. Έλαβε θερμές συστάσεις για τον «δρα Καλίν, τον ήσυχο μελετητή» και σύντομα τον έφερε στο προεδρικό γραφείο. Για εννέα χρόνια, ο Καλίν διετέλεσε εκπρόσωπος του Ερντογάν, αν και ανώτεροι Ισραηλινοί αξιωματούχοι που τον γνωρίζουν λένε ότι ήταν πολύ περισσότερο από αυτό. Ο Ερντογάν τον εμπιστεύεται απόλυτα - είναι, λένε, «η σκιά του προέδρου».
Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ πρόσθεσε την Τουρκία στην ομάδα που διαπραγματεύεται την κατάπαυση του πυρός και τη συμφωνία ομήρων στη Γάζα στο Σαρμ ελ-Σέιχ, ήταν η πρώτη φορά που η Άγκυρα παρευρέθηκε ως ισότιμη δίπλα σε μεσολαβητές από την Αίγυπτο, το Κατάρ και τις ΗΠΑ. Την Τουρκία εκπροσώπησε ο Καλίν, ο οποίος έχει υπηρετήσει για δύο χρόνια ως επικεφαλής του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών (MIT).
Έχει επαφές και με τις δύο πλευρές
Ο Καλίν γνωρίζει καλά τον επικεφαλής της Μοσάντ, Ντέιβιντ Μπαρνέα, τον πρώην επικεφαλής της Σιν Μπετ, Ρόνεν Μπαρ, και τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, Τζάτσι Χανέγκμπι. Διατήρησε επίσης επαφή με την Ιρίτ Λίλιαν, πρώην πρέσβειρα του Ισραήλ στην Τουρκία, την οποία προσκάλεσε για συζητήσεις σε ευρύτερα διπλωματικά φόρουμ. «Άκουσε πραγματικά τις εκτιμήσεις της ισραηλινής πλευράς», δήλωσε ένας Ισραηλινός αξιωματούχος.
Σε αντίθεση με τον Ερντογάν, ο οποίος συχνά επιτίθεται στο Ισραήλ, ο Καλίν βλέπει την κατάσταση με πολύ μεγαλύτερη λεπτότητα. Επανέλαβε δημόσια την κριτική του προέδρου του ότι το Ισραήλ «έχει προκαλέσει μεγάλα βάσανα στους κατοίκους της Γάζας», αλλά κατ' ιδίαν, λένε πηγές, η δεινή θέση των Ισραηλινών ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς τον συγκίνησε πραγματικά.
Ο Καλίν αναγνωρίζει το Ισραήλ ως κράτος και ως επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, διατηρεί σιωπηλά επαγγελματικούς δεσμούς με τους Ισραηλινούς ομολόγους του. Ένα μικρό παράδειγμα είναι ότι την περασμένη εβδομάδα στο Σαρμ ελ-Σέιχ, ο υποστράτηγος Νιτζάν Αλόν, επικεφαλής της Διεύθυνσης Ομήρων και Αγνοουμένων των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, πλησίασε τον Καλίν και τον αγκάλιασε.
«Δεν είναι αντι-Ισραηλινός», δήλωσε μια ανώτερη πηγή των μυστικών υπηρεσιών. «Είναι οξυδερκής, με αρχές, διανοούμενος - και άνθρωπος με ασυνήθιστα χόμπι».
Μεταξύ αυτών είναι το παίξιμο του μπαγλαμά, ενός επτάχορδου τουρκικού λαούτου. Ο Καλίν συχνά ανεβάζει βίντεο όπου παίζει και τραγουδάει λαϊκά τραγούδια - μια εικόνα αδιανόητη για έναν αρχηγό της Μοσάντ ή της Σιν Μπετ στην Ισραηλινή κυβέρνηση. Ένα άλλο πάθος είναι η φωτογραφία της φύσης: τοπία και άγρια ζωή, ποτέ άνθρωποι.
Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων συνομιλιών στο Σαρμ ελ-Σέιχ, το γραφείο του Ερντογάν στην Άγκυρα κάλεσε τον Καλίν τέσσερις φορές για ενημερώσεις σχετικά με τις διαπραγματεύσεις. Ο Ερντογάν χαρακτήρισε την εκεχειρία ως «πολύ εύθραυστη», ενώ ο Καλίν τόνισε: «Θα είμαστε στη Γάζα για να διασφαλίσουμε ότι η συμφωνία θα τηρηθεί». Ανακοίνωσε επίσης ότι η Τουρκία σχεδιάζει να στείλει εκατοντάδες εργαζόμενους στη Γάζα για να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση.
Θέλει να αποκαταστήσει τις σχέσεις με το Ισραήλ
Ο Καλίν, σύμφωνα με άτομα του περιβάλλοντός του, ελπίζει να αποκαταστήσει σταδιακά και προσεκτικά τις σχέσεις με το Ισραήλ. Η Turkish Airlines έχει υπαινιχθεί σχέδια για ττην επανέναρξη των πτήσεων προς το Ισραήλ, ζητώντας χρονοθυρίδες απογείωσης και προσγείωσης στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν. Μέχρι πριν από δύο χρόνια, πραγματοποιούνταν 14 πτήσεις την ημέρα μεταξύ των δύο χωρών, αλλά ο τουρισμός σταμάτησε εν μέσω εντάσεων. «Θέλει να σπάσει τον πάγο», δήλωσε μια πηγή κοντά στον Καλίν, «να στείλει Τούρκο πρέσβη στο Τελ Αβίβ, να καλωσορίσει Ισραηλινό απεσταλμένο στην Άγκυρα, να επανεκκινήσει τις πτήσεις, να αναβιώσει τον τουρισμό και να ενισχύσει την εμπορική και γεωργική συνεργασία».
Ο Καλίν είναι 54 ετών, παντρεμένος και έχει τρία παιδιά. Τα προφίλ των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών τον περιγράφουν ως «έναν διανοούμενο, κάπως εκκεντρικό, με πνευματικές τάσεις - θρησκευόμενο αλλά ανεκτικό, που σέβεται τις άλλες θρησκείες». Ο Ερντογάν τον διόρισε επικεφαλής της ομάδας που επιβλέπει τις διαπραγματεύσεις για τη Γάζα και την επόμενη φάση της διπλωματίας, ενώ ανέθεσε στον υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν το εξίσου ευαίσθητο χαρτοφυλάκιο για τη Συρία.
Από την οπτική γωνία του Ισραήλ, το κύριο πλεονέκτημα του Καλίν έγκειται στην άμεση επαφή του με την ηγεσία της Χαμάς στο Κατάρ και σε ορισμένα πρόσωπα εντός της Γάζας - διασυνδέσεις που τον βοήθησαν να φτάσει σε εκείνους που κρατούσαν Ισραηλινούς ομήρους. Τέτοια άμεση επικοινωνία δεν υπήρχε πριν από την απόφαση του Τραμπ να φέρει την Τουρκία στις συνομιλίες.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι αναγνωρίζουν σιωπηλά ότι τις τελευταίες ημέρες, η Άγκυρα έχει ασκήσει σημαντική πίεση στην ηγεσία της Χαμάς. Σε μια από τις τελευταίες τους συνομιλίες, ο Ερντογάν προέτρεψε τον Καλίν: «Μην φύγετε από το Σαρμ μέχρι να πετύχετε συμφωνία». Ο Καλίν αργότερα ενημέρωσε τον προϊστάμενό του: «Θα μείνουμε μέχρι να σηκωθεί λευκός καπνός».
Ο αξιωματούχος της Χαμάς, Χαλίλ αλ-Χάγια, ο οποίος εμφανίστηκε σε βίντεο αφού επέζησε από ισραηλινή επίθεση στο Κατάρ, δήλωσε ρητά: «Έλαβα διαβεβαιώσεις από τον Καλίν ότι ο πόλεμος έχει τελειώσει εντελώς». Όσοι βρίσκονται κοντά στον Καλίν προειδοποιούν, ωστόσο, ότι το Ισραήλ έχει «κακή φήμη» για την παραβίαση των συμφωνιών, ενώ παράλληλα προσφέρει «αβάσιμες δικαιολογίες».
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η τουρκική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Καλίν άσκησε πιέσεις ώστε ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου να προσκληθεί στην επερχόμενη «Σύνοδο Κορυφής για την Ειρήνη» στο Σαρμ ελ-Σέιχ, η οποία συμπίπτει με την απελευθέρωση των ομήρων. Γιατί; «Επειδή το Ισραήλ πρέπει να είναι παρόν όταν υπογράφονται τα επίσημα έγγραφα», δήλωσε μια πηγή. «Καμία δικαιολογία. Ο Νετανιάχου δεν πρέπει να αφεθεί να ξεγλιστρήσει»
Επιδιώκει την εμπλοκή
Η άμεση εμπλοκή της Τουρκίας στην κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, ένας ρόλος που η Άγκυρα επιδιώκει εδώ και καιρό, μπορεί να ενισχύσει τη διεθνή της θέση και να προωθήσει τους δεσμούς της με την Ουάσιγκτον και τον πρόεδρο Τραμπ, όμως σύμφωνα με αναλυτές είναι μια κίνηση υψηλού κινδύνου, καθώς η βασική απαίτηση της Χαμάς, που είναι η πλήρης αποχώρηση των Ισραηλινών από τη Γάζα μπορεί να μην πραγματοποιηθεί ή να προσκρούσει σε εμπόδια των Ισραηλινών.
Αναλυτές πιστεύουν ότι η συμμετοχή της Τουρκίας στις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός έδωσε πόντους για τον Ερντογάν τόσο στο εσωτερικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Το γεγονός ότι η Τουρκία έχει πλέον γίνει εμπλεκόμενο μέρος της σύγκρουσης είναι κάτι που ήθελε ο Τούρκος πρόεδρος, έτσι ώστε η χώρα του να παίξει ρόλο τοποτηρητή για την εφαρμογή της συμφωνίας.
Προστάτης του ισλαμικού κοινού
Πέρα όμως από την εμπλοκή της Τουρκίας στη διαδικασία ειρήνευσης στη Γάζα, η μετατροπή της Τουρκίας σε εμπλεκόμενο μέρος θα έδινε τη δυνατότητα στον Τούρκο πρόεδρο να βελτιώσει την εικόνα του στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, εμφανιζόμενος ως μια σημαντική ηγετική προσωπικότητα, που υπερασπίζεται το ισλαμικό και φιλοπαλαιστινιακό κοινό. Αυτή τη στιγμή ο Ερντογάν δείχνει καταρχάς να βρίσκεται στην πλευρά των κερδισμένων, αλλά αν τα πράγματα πάνε στραβά, θα αντιμετωπίσει κριτική από τους εγχώριους αντιπάλους του.
Σε κάθε περίπτωση, ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι μια σταθερή εκεχειρία θα μπορούσε να θέσει τις βάσεις και για καλύτερους ισραηλινο - τουρκικούς δεσμούς μακροπρόθεσμα. Ας μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία και το Ισραήλ αποκατέστησαν πλήρως τις διπλωματικές σχέσεις τους, το 2022 μετά από μια τετραετή διακοπή, αλλά η προσπάθεια κατέρρευσε μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου και τον πόλεμο στη Γάζα. Είναι χαρακτηριστικό ότι λίγες μέρες νωρίτερα, στις 19 Σεπτεμβρίου του 2023 Ερντογάν και Νετανιάχου είχαν συναντηθεί στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Με πληροφορίες από DW.com