Η άλωση της Τριπολιτσάς, της πρωτεύουσας της Πελοποννήσου, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, μόλις έξι μήνες μετά την έναρξη της Επαναστάσεως αποτελεί την πιο σημαντική ελληνική επιτυχία τον πρώτο, κρίσιμο, χρόνο του απελευθερωτικού αγώνα.
Οι Έλληνες με έχοντα το γενικό πρόσταγμα τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και αρχηγούς των διαφόρων τοπικών σωμάτων τους Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Δημήτριο Υψηλάντη, Γιατράκο και Αναγνωσταρά, καθώς και σημαντική βοήθεια Σώματος Φιλελλήνων υπό τον Βρετανό Τ. Γκόρντον, μετά από στενή και σκληρή πολιορκία 3,5 μηνών, καταλαμβάνουν την Τρίπολη, ή Τριπολιτσά στην τοπική ντοπιολαλιά.
Η Τρίπολη, γεωγραφικά τοποθετημένη στο κέντρο της Πελοποννήσου, αποτελούσε έναν κόμβο στρατηγικής σημασίας, καθώς και διοικητικό, οικονομικό και στρατιωτικό κέντρο ολόκληρης της Πελοποννήσου. Η πόλη προστατευόταν από ισχυρότατο, υψηλό, τείχος, με πολεμίστρες («ντάπιες») αλλά και θέσεις για πυροβόλα!
Το βράδυ της 22 προς 23 Σεπτεμβρίου 1821, ολιγομελής ομάδα αποφασισμένων Ελλήνων μαχητών, με επικεφαλής τον Παναγιώτη Κεφάλα, θα διενεργήσουν «καταδρομική ενέργεια», όπως θα λέγαμε σήμερα, και σκαρφαλώνουν στα τείχη, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τους Τούρκους υπερασπιστές της πόλεως, και ανοίγουν τις πύλες, ώστε να εισέλθουν οι υπόλοιποι Έλληνες μαχητές!
Ως προελέχθη, η Άλωση της Τριπολιτσάς αποτελεί σταθμό στη γενικότερη πορεία της Επαναστάσεως του 1821, καθώς εμψυχώνει και τονώνει με αυτοπεποίθηση το ηθικό των Ελλήνων επαναστατών, εδραιώνει τον αγώνα και την ελληνική κυριαρχία στην Πελοπόννησο, εφοδιάζει με χιλιάδες όπλα - λάφυρα τους επαναστάτες και κάνει γνωστή την Επανάσταση στο εξωτερικό!
Η κατάληψη της Τριπολιτσάς, και κατ’επέκταση η κυριαρχία των Ελλήνων στην Πελοπόννησο, αποτέλεσε – από στρατηγικής και στρατιωτικής πλευράς – καταλυτικό παράγοντα για την τελική έκβαση του αγώνα, μολονότι αυτή ήλθε μετά από πολλά χρόνια και αφού η Επανάσταση λίγο έλειψε να χαθεί, κυρίως όμως από ελληνικά λάθη και εμφύλιες διαμάχες. Και αυτό γιατί η Πελοπόννησος περιβαλλόταν από όλες τις πλευρές από θάλασσας εκτός της στενής λωρίδος ξηράς που ένωνε την Κόρινθο με την έναντι αυτής Στερεά Ελλάδα (Ρούμελη), ωσάν ένα «νησί», όπου στη θάλασσα κυριαρχούσε ο Ελληνικός Στόλος, εμποδίζοντας έτσι τους Τούρκους να αποστείλουν ενισχύσεις και εφόδια σε ορισμένα μόνο φρούρια που είχαν παραμείνει υπό τον τουρκικό έλεγχο, μέχρις ότου όμως και αυτά να πέσουν στα χέρια των Επαναστατών Ελλήνων!
Στην άλωση της Τριπολιτσάς διακρίθηκε όλως ιδιαιτέρως, ο Νικηταράς, όχι μόνον για την πανθομολογούμενη ανδρεία του, αλλά και για το ήθος που επέδειξε στις διαπραγματεύσεις με τους Τούρκους, καθώς και στο μοίρασμα των λαφύρων μεταξύ των Ελλήνων, που ακολούθησε, όπως παραδοσιακώς γινόταν τότε, την πτώση της πόλεως.
Όπως είναι γνωστό, μετά την πτώση της Τριπολιτσάς θα ακολουθήσουν εκτεταμένες σφαγές των Μουσουλμάνων κατοίκων της πόλεως, εκτός των Αλβανών, οι οποίοι ήλθαν σε ξεχωριστή συμφωνία («μπέσα») με τον Θ.Κολοκοτρώνη την οποία και τήρησαν, οπότε και αυτός με τη σειρά του τους επέτρεψε να αναχωρήσουν με ασφάλεια για την Ήπειρο μαζί με τις οικογένειές τους.
Η σφαγή των Μουσουλμάνων από τους Έλληνες μαχητές πραγματοποιήθηκε παρά το γεγονός ότι κάποιοι από τους ηγέτες τους, όπως οι Κολοκοτρώνης και Δ. Υψηλάντης, προσπάθησαν να τις αποτρέψουν. Χωρίς επιτυχία όμως.
Πολλοί είναι οι λόγοι γι’ αυτό. Η βιαιότητα και τα τότε ήθη του πολέμου, το σωρευμένο μίσος τεσσάρων αιώνων τουρκικής σκλαβιάς, οι προηγηθείσες σφαγές των Χριστιανών σε Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη, η εκδίκηση για τις προ μηνών τρομερές σφαγές των αδελφών τους Ελλήνων της Θεσσαλονίκης, της Νάουσας στην Αραπίτσα, της Βοστιτσας (Αιγίου), της Πάτρας, της Λευκωσίας και της Πάφου στη Κύπρο, η τρομοκράτηση των υπολοίπων Τούρκων της Πελοποννήσου, ώστε να μην αντισταθούν λειτουργώντας έτσι ως ένα είδος «παραδειγματισμού» αυτών, ακόμα και το γεγονός ότι οι Ελληνικές δυνάμεις ήταν δυνάμεις ατάκτων αρματωλών και κλεφτών, και όχι τακτικός στρατός με εδραιωμένη πειθαρχία, όλα αυτά σωρευτικά, αλλά και το καθένα ξεχωριστά, συνέτειναν ώστε η σφαγή των Μουσουλμάνων της πόλεως να είναι σχεδόν πλήρης!
Η σφαγή είχε αρνητικό αντίκτυπο για την Επανάσταση στο εξωτερικό, το γεγονός αυτό όμως δεν επηρέασε στο παραμικρό το τακτικό και στρατηγικό πλεονέκτημα των Ελλήνων, ως προελέχθη. Άλλωστε σε λίγους μήνες με την μεγαλύτερη σφαγή των Ελλήνων της Χίου ο αρνητικός αντίκτυπος της σφαγής της Τριπολιτσάς στο εξωτερικό εξαφανίστηκε!