Στις 3 Δεκεμβρίου 1912, σημειώθηκε η ελληνική νίκη στη Ναυμαχία της Έλλης, όπου ο Ελληνικός Στόλος καταναυμάχησε τον αντίστοιχο της Οθωμανικής Τουρκίας και έθεσε τις βάσεις για την πλήρη κυριαρχία του στο Αιγαίο.
Δύο ήταν οι κρίσιμοι και καθοριστικής σημασίας παράγοντες που οδήγησαν τον Ελληνικό Στόλο στη νίκη στην πρώτη από τις δύο ναυμαχίες που έκριναν τον κατά θάλασσα αγώνα στο Αιγαίο:
Πρώτο, η προσωπικότητα του Έλληνα Στόλαρχου, νεοπροαχθέντα στο βαθμό του Υποναυάρχου λίγο πριν τον απόπλου του Ελληνικού Στόλου από τον Φαληρικό όρμο για τη Λήμνο, Υδραίου, Αρβανίτικης καταγωγής, Παύλου Κουντουριώτη.
Δεύτερο, η ισχύς του νεότευκτου τότε «ευδρόμου», «θωρακισμένου καταδρομικού» στην πραγματικότητα, που όμως έμεινε στην Ελληνική ιστορία και στη συνείδηση του Ελληνικού λαού ως «θωρηκτό», του «Γ. ΑΒΕΡΩΦ», που έλαβε την ονομασία του προς τιμήν του Εθνικού Ευεργέτου Γεωργίου Αβέρωφ, ο οποίος κατέβαλε το μεγαλύτερο τμήμα του ποσού της αγοράς του. Το πλοίο που έγινε θρύλος σε ολόκληρο τον Ελληνισμό και το οποίο το πλήρωμά του και όλος ο κόσμος το έλεγε χαϊδευτικά «ο Μπάρμπα-Γιώργος»!
Ας δούμε τελείως συνοπτικώς, πως είχε η τακτική κατάσταση ως τότε στη διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου (Οκτώβριος 1912 – Μάϊος 1913).
Από την έναρξή του, στις 5 Οκτωβρίου 1912, ο Ελληνικός Στρατός μετά τις επιτυχίες στο Σαραντάπορο και στα Γιαννιτσά, στις 26 Οκτωβρίου απελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη, πόλη στρατηγικής σημασίας για τον έλεγχο της κοιλάδας του Αξιού και της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας. Σε παράλληλο χρόνο, άλλο τμήμα του Ελληνικού Στρατού διεξήγαγε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Οθωμανών Τούρκων στην Ήπειρο, έχοντας σημειώσει επίσης σημαντική πρόοδο, όπου είχε απελευθερωθεί σχεδόν το σύνολο της περιοχής αυτής, εκτός από την πρωτεύουσα Ιωάννινα, που είχαν παραμείνει ως μοναδικό σημείο αντιστάσεως χάρη στη φύη και θέση ισχυρά περιοχή του Μπιζανίου, που είχε ενισχυεθεί και με πλήθος οχυρωματικών έργων που είχαν κατασκευάσει οι Τούρκοι υπό την επίβλεψη Γερμανών Μηχανικών, τα οποία έπεσαν τελικώς το Φεβρουάριο του 1913.
Την ίδια εποχή, σημαντικό ρόλο στις ως τότε σημαντικές ελληνικές επιτυχίες είχε διαδραματίσει και το Πολεμικό Ναυτικό (τότε «Βασιλικό Ναυτικό»). Την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνος, η Ελλάδα διέθετε ένα μικρό αριθμητικά στόλο, αποτελούμε από πλοία περιορισμένων επιχειρησιακών δυνατοτήτων και παλαιάς – κατά το πλείστον – ηλικίας, γεγονός που καθιστούσε μονόδρομο την ενίσχυση του Στόλου της αν ήθελε να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στο Αιγαίο.
Με αυτό το σκεπτικό, την περίοδο 1908-1909, πραγματοποιήθηκε η αγορά οκτώ αντιτορπιλικών από το Ηνωμένο Βασίλειο και την τότε Γερμανική Αυτοκρατορία, στα οποία προστέθηκε και εύδρομο «Γ. ΑΒΕΡΩΦ», μετέπειτα ναυαρχίδα του Ελληνικού Στόλου.
Στις 5 Οκτωβρίου 1912, όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Ελληνικός Στόλος υπό τον Υποναύαρχο Π. Κουντουριώτη - απέπλευσε εν μέσω έντονου ενθουσιασμού από τον Πειραιά προς τη Λήμνο. Η Λήμνος αποτελούσε στρατηγική προτεραιότητα για τον Κουντουριώτη λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της εγγύτητάς της με τα Στενά των Δαρδανελίων. Μέχρι το απόγευμα της 8ης Οκτωβρίου το νησί είχε περιέλθει εξ ολοκλήρου στα χέρια των ελληνικών δυνάμεων χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, ενώ τις επόμενες ημέρες πραγματοποιήθηκε η απελευθέρωση σειράς νησιών και παραθαλάσσιων περιοχών της Μακεδονίας, πάντα από τον Ελληνικό Στόλο και αγήματα «πεζοναυτών» του.
Αυτή ήταν η τακτική κατάσταση λίγο πριν την ναυμαχία της Έλλης!
Η ιστορική νίκη του Πολεμικού Ναυτικού κατά του Οθωμανικού, κρίθηκε στην έμπνευση και το ορμητικό πνεύμα συνοδευόμενο από τη βαθειά πίστη στη Νίκη και το Θεό, του Αρχηγού του Στόλου του Αιγαίου, Υποναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη!
Ο Κουντουριώτης εμφορούμενος από καθαρά επιθετικό πνεύμα και τακτική, ευθύς μετά τον απόπλου του Στόλου από το Φάληρο, κατευθύνθηκε και κατέλαβε, απελευθερώνοντάς την, τη Λήμνο, όπου έκανε βάση του τον φυσικό κόλπο του Μούδρου σε μία προσπάθεια να κλείσει στα Στενά του Ελλησπόντου τον Οθωμανικό Στόλο, ελέγχοντας ανά πάσα στιγμή τυχόν προσπάθεια εξόδου του, από τον μοναδικό τότε Ναύσταθμό του, εντός των Στενών, στη Θάλασσα του Μαρμαρά!
Στις 3 Δεκεμβρίου 1912, τα ελαφρά αντιτορπιλλικά που περιπολούσαν ακριβώς στην έξοδο των Στενών, διέκριναν καπνό από καπνοδόχους πλοίων, σημείο εμφανές ότι επίκειτο η έξοδος του Οθωμανικού Στόλου στο Αιγαίο. Αμέσως ενημερώθηκε ο Ναύαρχος Κουντουριώτης, ο οποίος επέβαινε στο θωρηκτό «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» και εξέδωσε το ακόλουθο – ιστορικό πλέον – σήμα του προς όλα τα πλοία του υπό τη διοίκησή του Ελληνικού Στόλου: «Με την δύναμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως και εν ονόματι του δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του γένους. Ναύαρχος Π. ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ».
Το «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ» ύψωσε στον κύριο ιστό του το διεθνές σήμα «Ζ» που δηλώνει στον υπόλοιπο σχηματισμό «κινήσεις μου ανεξάρτητες», αύξησε την ταχύτητα στους 20 κόμβους και όρμησε «ΜΕΘ’ΟΡΜΗΣ ΑΚΑΘΕΚΤΟΥ», όπως άλλωστε έλεγε και στο σήμα του, εναντίον του εξερχόμενου από τα Στενά Οθωμανικού στόλου, με συγκλίνουσα πορεία προς τον εχθρό.
Από την μεγάλη ταχύτητα του πλοίου, την ευστοχία πυρός του θρυλικού «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» και με το φόβο προσβολής των πλοίων τους, ο Οθωμανός Στόλαρχος τελών προφανώς σε κατάσταση πανικού, διέταξε την άμεση αναστροφή των σκαφών και την επάνοδό τους στην ασφάλεια των Στενών. Η ενέργειά του αυτή, όπως ήταν επόμενο, προκάλεσε την αστραπιαία πτώση του ηθικού των Οθωμανικών πληρωμάτων με ό,τι αυτό συνεπαγόταν.
Στη διάρκεια της ναυμαχίας της Έλλης, το «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» συνέχισε μόνο του να καταδιώκει τον εχθρικό στόλο προς τα Στενά, προσπαθώντας να απομονώσει το «ΜΕΣΟΥΔΙΕ», το οποίο εάν ακολουθούσε για μικρό χρονικό διάστημα ακόμη τη Βορειοανατολική πορεία του, θα εισερχόταν στο βεληνεκές των πυροβόλων του «Γ.ΑΒΕΡΩΦ», όμως ο κυβερνήτης του έστρεψε εγκαίρως προς τα ανατολικά και την ασφάλεια των Στενών, αποφεύγοντας την καταστροφή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την καταδίωξη του εχθρικού στόλου το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» εισήρθε στο βεληνεκές των Οθωμανικών επάκτιων πυροβολείων των Στενών, που άρχισαν συνεχή αλλά άστοχα πυρά. Η αστοχία του επάκτιου Οθωμανικού πυροβολικού ήταν αδικαιολόγητη, για δύο πρακτικούς αλλά και ουσιαστικούς λόγους: Πρώτο, γιατί έβαλαν από σταθερό έδαφος. Δεύτερο, γιατί είχαν τον ήλιο πίσω τους, από την Ανατολή, γεγονός που αφενός μεν φώτιζε τους δικούς τους στόχους, αφετέρου δε «τύφλωνε» τους πυροβολητές του «Γ.ΑΒΕΡΩΦ».
Με τις διαδοχικές νίκες του Ελληνικού Στόλου, στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου που θα ακολουθήσει στις αρχές Ιανουαρίου 1913, ο Οθωμανικός στόλος κλείνεται οριστικώς στα Δαρδανέλλια, από τα οποία δεν θα ξαναβγεί στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, θέτοντας έτσι τις βάσεις για την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο, την απελευθέρωση των από αιώνων ελληνικών νησιών του αλλά και την τελική νίκη των χριστιανικών δυνάμεων στον Α' Βαλκανικό Πόλεμο!