Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έτυχε βασιλικής υποδοχής στην Ιαπωνία σήμερα, Δευτέρα, στο τελευταίο σκέλος της πενθήμερης περιοδείας στην Ασία, το οποίο ελπίζει να ολοκληρώσει με συμφωνία για εκεχειρία στον εμπορικό πόλεμο με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.
Ο Τραμπ, πραγματοποιώντας το μεγαλύτερο ταξίδι του στο εξωτερικό μετά την ανάληψη των καθηκόντων του τον Ιανουάριο, ανακοίνωσε σειρά συμφωνιών για το εμπόριο και τα κρίσιμα ορυκτά με τέσσερα έθνη της Νοτιοανατολικής Ασίας κατά τη διάρκεια της πρώτης στάσης στη Μαλαισία και πρόκειται να συναντηθεί με τον Σι στη Νότια Κορέα την Πέμπτη.
Οι διαπραγματευτές από τις δύο κορυφαίες οικονομίες του κόσμου κατέληξαν σε πλαίσιο για συμφωνία με σκοπό την αναστολή των αυστηρών αμερικανικών δασμών και των κινεζικών ελέγχων στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, δήλωσαν χθες, Αμερικανοί αξιωματούχοι. Η είδηση έστειλε τις ασιατικές μετοχές σε ιστορικά υψηλά.
«Εχω μεγάλο σεβασμό για τον πρόεδρο Σι και νομίζω ότι θα καταλήξουμε σε συμφωνία», δήλωσε ο Τραμπ σε δημοσιογράφους στο Air Force One πριν προσγειωθεί στην ιαπωνική πρωτεύουσα Τόκιο.
Φορώντας χρυσή γραβάτα και μπλε κοστούμι, ο Τραμπ έκανε μερικές γροθιές προτού επιβιβαστεί στο ελικόπτερό για γραφική νυχτερινή περιήγηση στο Τόκιο, με αρκετούς από τους πύργους του φωτισμένους με τα κόκκινα, άσπρα και μπλε χρώματα της αμερικανικής σημαίας.
Συνάντηση με τον αυτοκράτορα
Αργότερα επιβιβάστηκε στη λιμουζίνα του και κατευθύνθηκε με μακρά αυτοκινητοπομπή προς το Αυτοκρατορικό Παλάτι, όπου πόζαρε για φωτογραφίες με τον Ιάπωνα αυτοκράτορα Ναρουχίτο.
Κατά την τριήμερη επίσκεψή του στην Ιαπωνία, ο Αμερικανός πρόεδρος θα έχει συνομιλίες με τη νεοεκλεγείσα πρωθυπουργό Σανάε Τακαΐτσι.
Ο Τραμπ έχει ήδη εξασφαλίσει δέσμευση για επενδύσεις 550 δισ. δολ. από την Ιαπωνία σε αντάλλαγμα για την αναστολή των δασμών. Ωστόσο η Τακαΐτσι ελπίζει να εντυπωσιάσει περαιτέρω τον Τραμπ με υποσχέσεις για αγορά αμερικανικών φορτηγών, σόγιας και φυσικού αερίου.
Η Τακαΐτσι, η οποία έγινε η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Ιαπωνίας την περασμένη εβδομάδα, είπε στον Τραμπ ότι η ενίσχυση της συμμαχίας των χωρών τους αποτελεί την «κορυφαία προτεραιότητά» της στην πρώτη τους τηλεφωνική επικοινωνία το Σάββατο.
Χιλιάδες αστυνομικοί είχαν αναπτυχθεί σε όλη την ιαπωνική πρωτεύουσα για την άφιξη του Τραμπ, μετά τη σύλληψη άνδρα οπλισμένου με μαχαίρι έξω από την πρεσβεία των ΗΠΑ την Παρασκευή και προγραμματισμένη διαμαρτυρία κατά του Αμερικανού προέδρου.
Εμπόριο και ασφάλεια στην ατζέντα
Ο υπουργός Εμπορίου Χάουαρντ Λάτνικ των ΗΠΑ και ο Ιάπωνας ομόλογός του Ριοσέι Ακαζάβα, αρχιτέκτονες της συμφωνίας για τους δασμούς που συμφωνήθηκε τον Ιούλιο, πρόκειται να έχουν γεύμα εργασίας.
Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ συνάντησε τη νέα ομόλογό του Σατσούκι Καταγιάμα για πρώτη φορά.
Η Καταγιάμα, δήλωσε αμέσως μετά πως η συζήτηση δεν αφορούσε άμεσα τη νομισματική πολιτική της Τράπεζας της Ιαπωνίας.
«Πιστεύω ότι ο υπουργός Οικονομικών είχε συνομιλίες με τον Διοικητή της Τράπεζας της Ιαπωνίας (Καζούο) Ουέντα στις συνεδριάσεις του ΔΝΤ» νωρίτερα αυτόν τον μήνα, δήλωσε η Καταγιάμα στους δημοσιογράφους μετά το πρώτο της τετ α τετ με τον Μπέσεντ στο Τόκιο.
Η Τακαΐτσι ήταν στενός σύμμαχος του δολοφονημένου Ιάπωνα πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε, ο οποίος είχε εξαιρετικές σχέσεις με τον Τραμπ.
«Είναι υπέροχη… θα τη δούμε πολύ σύντομα. Είναι πολύ φιλική», δήλωσε ο Τραμπ στους δημοσιογράφους το Σάββατο μετά την τηλεφωνική τους επικοινωνία. «Ηταν μια πολύ, πολύ στενή σύμμαχος και φίλη του πρωθυπουργού Αμπε, ο οποίος ξέρετε ότι ήταν ένας από τους αγαπημένους μου», πρόσθεσε.
Οι δυο τους πρόκειται να συναντηθούν στο Παλάτι Ακασάκα, στον ίδιο χώρο που ο Τραμπ συνάντησε τον Αμπε πριν από έξι χρόνια, όπου τον Αμερικανό πρόεδρο θα υποδεχτεί τιμητική στρατιωτική φρουρά.
Εκτός από τις δεσμεύσεις για επενδύσεις, η Τακαΐτσι αναμένεται να καθησυχάσει τον Τραμπ ότι το Τόκιο είναι πρόθυμο να κάνει περισσότερα για την ασφάλεια, αφού διαβεβαίωσε τους βουλευτές την Παρασκευή ότι θα επιταχύνει το μεγαλύτερο αμυντικό πρόγραμμα που έχει εκπονήσει ποτέ η Ιαπωνία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Ιαπωνία φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αμερικανικών δυνάμεων στο εξωτερικό και ο Τραμπ έχει εκφράσει στο παρελθόν δυσαρέσκεια ότι το Τόκιο δεν δαπανά αρκετά για την υπεράσπιση των νησιών του από μια ολοένα και πιο δυναμική Κίνα.
Συμφωνίες χαμηλού ρίσκου
Η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο παρουσίασαν στη Μαλαισία έναν κατάλογο μέτρων που στόχο έχουν την αποκλιμάκωση της έντασης, δίνοντας πολιτικά «δώρα» και στις δύο πλευρές.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι «νιώθει καλά» για μια επικείμενη συμφωνία, μετά την ανακοίνωση μιας σειράς πρωτοβουλιών που περιλαμβάνουν την επανέναρξη των κινεζικών εισαγωγών αμερικανικής σόγιας – με σαφή στόχευση στις πολιτείες-κλειδιά των Ρεπουμπλικανών – και την απομάκρυνση της απειλής για 100% δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές.
Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, το Πεκίνο θα «παγώσει» για έναν χρόνο την εφαρμογή των αυστηρότερων ελέγχων στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, διατηρώντας τη ροή των κρίσιμων μαγνητών που χρειάζεται η αμερικανική βιομηχανία.
Οι δύο πλευρές κατέληξαν επίσης σε προκαταρκτική συμφωνία για την αντιμετώπιση της διακίνησης της φαιντανύλης – ενός θέματος με έντονη πολιτική φόρτιση στις ΗΠΑ – και οριστικοποίησαν, σύμφωνα με τον Μπέσεντ, τη συμφωνία για το TikTok, ανοίγοντας τον δρόμο για πώληση των αμερικανικών δραστηριοτήτων της πλατφόρμας σε αμερικανικά συμφέροντα.
Οι αγορές αντέδρασαν με ανακούφιση: ο παγκόσμιος δείκτης MSCI βρέθηκε στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών, ενώ τα futures των αμερικανικών δεικτών κινήθηκαν ανοδικά. Ωστόσο, οι αναλυτές προειδοποιούν ότι είναι μία «ειρήνη» τεχνικού χαρακτήρα, με βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, αφού τα βαθύτερα σημεία τριβής παραμένουν άθικτα.
Τα αγκάθια της στρατηγικής αντιπαράθεσης
Η πραγματική δοκιμασία αφορά τις διαφωνίες για τις κρατικές επιδοτήσεις, τον τεχνολογικό ανταγωνισμό και την εθνική ασφάλεια — τρία πεδία όπου τα οικονομικά και πολιτικά μοντέλα των δύο χωρών συγκρούονται θεμελιωδώς.
Η Ουάσιγκτον επιμένει πως οι έλεγχοι στις εξαγωγές μικροτσίπ και προηγμένων τεχνολογιών είναι αναγκαίοι για να περιοριστούν οι στρατιωτικές φιλοδοξίες της Κίνας.
Το Πεκίνο, από την πλευρά του, αξιοποιεί την κυριαρχία του στις σπάνιες γαίες – παράγει σχεδόν το 70% της παγκόσμιας παραγωγής – ως μοχλό πίεσης απέναντι στους αμερικανικούς περιορισμούς.
Αν και οι δύο πλευρές φαίνεται να συμφώνησαν σε προσωρινή αναστολή των αμοιβαίων μέτρων, η ουσία του ζητήματος –ποιος ελέγχει τα κρίσιμα στρατηγικά υλικά της νέας βιομηχανικής εποχής– παραμένει ανοιχτή.
Συνάντηση με τον Σι την Πέμπτη
Ο Ντόναλντ Τραμπ θα μεταβεί στη συνέχεια στη Νότια Κορέα για τη σύνοδο της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας – Ειρηνικού (APEC), στο περιθώριο της οποίας αναμένεται να έχει κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, με στόχο την επίτευξη εμπορικής συμφωνίας μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου.
Από τον «πόλεμο των δασμών» στην αναμέτρηση μοντέλων
Οι νέες συνομιλίες έρχονται σχεδόν οκτώ χρόνια μετά την πρώτη φάση του εμπορικού πολέμου, όταν ο Τραμπ επέβαλε τους υψηλότερους δασμούς από τη δεκαετία του ’30.
Παρά τις διαδοχικές ανακωχές, οι αμερικανικοί περιορισμοί στις κινεζικές επενδύσεις και οι αντίμετροι κινεζικοί φραγμοί στις εξαγωγές τεχνολογίας διατηρούν τη διμερή σχέση σε κατάσταση «ελεγχόμενης έντασης».
Την ίδια ώρα, η Κίνα δείχνει αποφασισμένη να χαράξει πορεία οικονομικής αυτάρκειας. Το νέο αναπτυξιακό σχέδιο που παρουσίασε το Πεκίνο δίνει έμφαση στη βιομηχανία, την τεχνολογική αυτάρκεια και τη μείωση της εξάρτησης από τη δυτική κατανάλωση — μια απάντηση στις αμερικανικές πιέσεις για «επανεξισορρόπηση» της κινεζικής οικονομίας μέσω τόνωσης της εγχώριας ζήτησης.
Η κίνηση αυτή ερμηνεύεται στην Ουάσιγκτον ως σαφής άρνηση συμμόρφωσης με την αμερικανική ατζέντα «rebalancing», αποδεικνύοντας ότι η αντιπαράθεση έχει περάσει από το επίπεδο του εμπορίου σε αυτό της γεωοικονομικής ταυτότητας.
Ο αντίκτυπος
Η προοπτική ανακωχής ΗΠΑ–Κίνας καθησυχάζει προσωρινά τις αγορές, όμως οι συνέπειες των τελευταίων ετών παραμένουν ορατές. Οι αλυσίδες εφοδιασμού έχουν ήδη μετασχηματιστεί, με το κεφάλαιο να μετακινείται από την Κίνα προς το Βιετνάμ, την Ινδονησία και το Μεξικό.
Η Ευρώπη, εγκλωβισμένη ανάμεσα στους δύο πόλους, βλέπει την ένταση να επηρεάζει την πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες –ιδίως στις σπάνιες γαίες– και να εντείνει τη συζήτηση για «στρατηγική αυτονομία».
Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας και αυτοκινητοβιομηχανίας βρίσκονται αντιμέτωπες με την αυξανόμενη μεταβλητότητα στις τιμές των μετάλλων και τον κίνδυνο διπλής εξάρτησης: από την κινεζική παραγωγή και από τις αμερικανικές κυρώσεις.
Για τις παγκόσμιες αγορές, το βασικό μήνυμα είναι ότι η «αποσύνδεση» (decoupling) δεν ανατρέπεται εύκολα. Η φαινομενική πρόοδος στις συνομιλίες ΗΠΑ–Κίνας μπορεί να σηματοδοτεί ένα διάλειμμα στη ρητορική σύγκρουση, όχι όμως το τέλος του οικονομικού ανταγωνισμού που διαμορφώνει τη νέα γεωοικονομική τάξη.