Στις 28 Σεπτεμβρίου, το κυβερνών φιλοευρωπαϊκό Κόμμα Δράσης και Αλληλεγγύης (PAS) στη Μολδαβία αναδείχθηκε νικητής στις γενικές εκλογές. Όχι μόνο νίκησε το φιλικό προς τη Ρωσία Πατριωτικό Εκλογικό Μπλοκ (PEB), αλλά επιβεβαίωσε και μια νέα γεωπολιτική τάση.
Σε όλη την μετασοβιετική Ευρασία, η Ρωσία χάνει έδαφος εν μέσω της συνεχιζόμενης ρωσικής επιθετικότητας κατά της Ουκρανίας. Παραδόξως, η Μόσχα ξεκίνησε την μεγάλης κλίμακας εισβολή στη γειτονική της χώρα το 2022 για να διεκδικήσει την πρωτοκαθεδρία έναντι αυτού που αποκαλεί «εγγύς εξωτερικό». Πάνω από τρία χρόνια αργότερα, είναι οδυνηρά προφανές ότι η στρατηγική έχει αποτύχει.
Χώρες και ηγέτες, είτε δημοκράτες είτε αυταρχικοί ηγέτες της παλιάς σχολής, απομακρύνονται από τη Μόσχα.
Στη Μολδαβία, το εξαιρετικό αποτέλεσμα για το PAS διέψευσε τις προβλέψεις για μια αμφίρροπη αναμέτρηση. Κατά την περίοδο πριν από τις εκλογές, οι φιλορωσικές δυνάμεις υπό την αιγίδα του PEB φάνηκαν να έχουν δυναμική. Η κοινωνία ήταν διχασμένη και η οικονομική αβεβαιότητα επηρέαζε τη Μολδαβία. Ωστόσο, η κατάσταση άλλαξε στα τέλη του καλοκαιριού, με παλιές εντάσεις μεταξύ των κομμάτων εντός του PEB να επανεμφανίζονται.
Οι συντονισμένες ρωσικές προσπάθειες να επηρεάσουν τις εκλογές μέσω ενημερωτικών προγραμμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – που παρουσίαζαν το PAS ως μαριονέτα της Δύσης που απειλεί να σύρει τη χώρα σε πόλεμο εναντίον της Ρωσίας και εκμεταλλεύονταν τους φόβους για οικονομική ύφεση και προσάρτηση από τη Ρουμανία – απέτυχαν.
Η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή έλαβε λόγο να απαγορεύσει δύο εμφανώς φιλορωσικά κόμματα λόγω ισχυρισμών για παράνομη χρηματοδότηση. Η κυβέρνηση εξασφάλισε επίσης την έκδοση από την Ελλάδα του φυγά ολιγάρχη Βλαντιμίρ Πλαχότνιουκ, ο οποίος κατηγορείται ότι έπαιξε βασικό ρόλο στην κλοπή 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από μολδαβικές τράπεζες.
Το δράμα ενεργοποίησε τη μολδαβική διασπορά στη Δύση, η οποία είναι ένθερμος υποστηρικτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως αποτέλεσμα, το PEB και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης τα πήγαν καλά μόνο στα προπύργιά τους στην περιοχή Γκαγκαούζ της βόρειας Μολδαβίας και στην Υπερδνειστερία. Το PAS έχασε σχεδόν το 3% των ψήφων του σε σύγκριση με το 2021, αλλά παρόλα αυτά βγήκε πρώτο με 50,2% έναντι 24,4% για το PEB.
Αν η Ρωσία είχε αποφύγει να παρέμβει, οι φιλο-μοσχοβίτικες δυνάμεις πιθανότατα θα είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να αμφισβητήσουν το PAS. Η αντιπολίτευση έχασε την ευκαιρία να κάνει τις εκλογές με θέμα την οικονομία και την χρηστή διακυβέρνηση. Τη στιγμή που η αντιπαράθεση έγινε με θέμα την ΕΕ εναντίον της Ρωσίας, το PAS είχε πλεονέκτημα.
Το κόμμα θα μπορούσε να διεκδικήσει τα εύσημα για την προσέγγιση της Μολδαβίας στην ένταξη, έχοντας εξασφαλίσει την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών τον Ιούνιο του 2024 - μια μάλλον δημοφιλής κίνηση. Σχεδόν τα δύο τρίτα των Μολδαβών τάσσονται υπέρ της ένταξης στην ΕΕ, κάτι που δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου του ρόλου που διαδραματίζει ως ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της χώρας και ο κύριος προορισμός για τις εξαγωγές της. Ο φιλοευρωπαϊκός προσανατολισμός του πληθυσμού είναι μη αναστρέψιμος και ακόμη και αν το PEB αναλάβει την εξουσία, είναι απίθανο να αλλάξει δραματικά πορεία.
Η απομάκρυνση από τη Ρωσία είναι ορατή και στον Νότιο Καύκασο. Η Αρμενία, η οποία ιστορικά εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τη στρατηγική και οικονομική βοήθεια της Μόσχας, έχει αναπροσανατολιστεί προς τα δυτικά. Η Μόσχα απέτυχε παταγωδώς να υποστηρίξει τον σύμμαχό της, καθώς το Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε τον πλήρη έλεγχο της αμφισβητούμενης περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 2022.
Η ήττα δημιούργησε χώρο για τον Πρόεδρο της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν να συνεργαστεί πραγματικά τόσο με το Αζερμπαϊτζάν όσο και με την Τουρκία. Επί του παρόντος, μια συνθήκη ειρήνης μεταξύ Μπακού και Ερεβάν βρίσκεται στα σκαριά, καθώς ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ ανυπομονεί να την δει να έχει ολοκληρωθεί, ώστε να διεκδικήσει τα εύσημα.
Τον Φεβρουάριο του 2024, η Αρμενία ανέστειλε τη συμμετοχή της στον Οργανισμό Συλλογικής Συνθήκης για την Ασφάλεια, ο οποίος κυριαρχείται από τη Ρωσία. Επίσης, εμβάθυνε τη συνεργασία της με τη Γαλλία στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας.
Από την πλευρά του, το Αζερμπαϊτζάν έχει εντείνει τις εντάσεις με τη Ρωσία δύο φορές τα τελευταία χρόνια - το 2024 λόγω της κατάρριψης ενός επιβατικού αεροσκάφους πάνω από την Κασπία Θάλασσα και αυτό το καλοκαίρι λόγω των συλλήψεων Αζέρων υπηκόων στη ρωσική πόλη Αικατερινούπολη, η οποία κλιμακώθηκε σε μια μεγάλη κρίση .
Η Ρωσία συνήθιζε να προβάλλει περιφερειακή επιρροή ως διαιτητής μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Τώρα κατάφερε με κάποιο τρόπο να αποξενώσει και τις δύο χώρες, ενώ η Τουρκία και οι ΗΠΑ έχουν παρέμβει για να καλύψουν το κενό.
Στον Νότιο Καύκασο, μόνο η Γεωργία φαίνεται να κλίνει προς τη Μόσχα. Αλλά αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι το κυβερνών κόμμα Γεωργιανό Όνειρο και ο άτυπος ηγέτης του, ο δισεκατομμυριούχος Μπιτζίνα Ιβανισβίλι, έχουν συγκρουστεί με την ΕΕ λόγω της κλίσης τους προς τον αυταρχισμό. Ωστόσο, η Γεωργία δεν έχει εγκαταλείψει την ΕΕ. Απλώς έχει απορρίψει τα αιτήματά της για εκδημοκρατισμό, τα οποία υπό την επιρροή του Τραμπ έχουν ούτως ή άλλως μειωθεί σε αξία. Αντί να συνδεθεί πλήρως με τη Ρωσία, η Τιφλίδα προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και, φυσικά, την Κίνα.Διαφήμιση
Η «πολυδιανυσματική προσέγγιση» είναι από καιρό δημοφιλής και στην Κεντρική Ασία. Εκεί, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επίσης θέσει τις κυβερνήσεις σε εγρήγορση για τη ρωσική εισβολή και τους έχει δώσει ένα επιπλέον κίνητρο να στραφούν στην Κίνα ως αντίβαρο.
Το Πεκίνο διευρύνει το οικονομικό του αποτύπωμα στην περιοχή. Είναι ο κορυφαίος επενδυτής στην Κεντρική Ασία και το μερίδιό του στο συνολικό εμπόριο των πέντε χωρών της Κεντρικής Ασίας έχει αυξηθεί από 17,7% το 2020 σε 24,1% το 2024, με το Τουρκμενιστάν (55%) και το Κιργιστάν (35%) να προηγούνται.
Η Κίνα έχει επίσης εντείνει τη διπλωματία: Η εναρκτήρια σύνοδος κορυφής Κίνας-Κεντρικής Ασίας πραγματοποιήθηκε στο Ξιάν τον Μάιο του 2023. Η επακόλουθη σύνοδος κορυφής στην Αστάνα τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους οδήγησε στην υπογραφή μιας συνθήκης για «μόνιμη καλή γειτονία, φιλία και συνεργασία».
Το Πεκίνο επικεντρώθηκε επίσης σε έναν αυξημένο ρόλο στον τομέα της ασφάλειας, έναν παραδοσιακά προοριζόμενο για τη Ρωσία τομέα, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, της ασφάλειας των συνόρων και του διεθνικού εγκλήματος. Από την οπτική γωνία των περιφερειακών κρατών, αυτή η συνεργασία θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη στην αντιμετώπιση των εσωτερικών προκλήσεων. Η παλιά παροιμία ότι η Ρωσία παρέχει τη δύναμη και η Κίνα παρέχει τα χρήματα δεν είναι πλέον ακριβής.
Η Ρωσία προφανώς δεν είναι ευχαριστημένη, αλλά έχει βρεθεί στη γωνία, δεδομένης της εξάρτησής της από την Κίνα, η οποία έχει αυξηθεί εκθετικά ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία και των δυτικών κυρώσεων που ακολούθησαν. Η παρουσία του Πούτιν στην στρατιωτική παρέλαση στο Πεκίνο στις 3 Σεπτεμβρίου για τον εορτασμό της 80ής επετείου της νίκης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την ανάδειξη του ρόλου της Κίνας στη σύγκρουση είναι ένα ακόμη παράδειγμα του πόσο ασύμμετρη έχει γίνει η σχέση. Οι ηγέτες των πέντε χωρών της Κεντρικής Ασίας, καθώς και της Λευκορωσίας, ήταν επίσης παρόντες.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Κεντροασιάτες βρίσκονται πλέον εξ ολοκλήρου στην τσέπη της Κίνας. Όπως έχουν επισημάνει ερευνητές της περιφερειακής πολιτικής, ασκώντας κριτική στη δημοφιλή εικόνα του νέου «Μεγάλου Παιχνιδιού», εμπλέκονται πολλοί τοπικοί παράγοντες. Οι τοπικοί παράγοντες συμμετέχουν σε αυτό για τον εαυτό τους, εκμεταλλευόμενοι τους μεγάλους για να διεκδικήσουν την αυτονομία τους και να επωφεληθούν από αυτές τις ρυθμίσεις.
Η Ευρώπη αποτελεί επίσης μέρος αυτής της ιστορίας. Η ΕΕ αντιπροσωπεύει περίπου το 23% του συνολικού εμπορίου της Κεντρικής Ασίας. Οι εισαγωγές ευρωπαϊκών προϊόντων που αποστέλλονται στη συνέχεια στη Ρωσία για παράκαμψη των κυρώσεων εξηγούν σαφώς μέρος του κύκλου εργασιών, αλλά όχι το σύνολο. Η διπλωματία της ΕΕ επιταχύνεται επίσης. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πραγματοποίησε μια ευρέως δημοσιευμένη επίσκεψη στο Καζακστάν το 2024 για να συζητήσει, μεταξύ άλλων, τη συνεργασία στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας για μη στρατιωτικούς σκοπούς. Τον Απρίλιο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα παρευρέθηκαν στην πρώτη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Κεντρικής Ασίας στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν.
Η απόφαση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία έχει μακροχρόνιες συνέπειες: για την ίδια τη Ρωσία, για τις χώρες που βρίσκονταν προηγουμένως υπό την κυριαρχία της και για την Ευρώπη και την Κίνα. Μπορεί να γινόμαστε μάρτυρες του τέλους της ισχυρής ρωσικής κυριαρχίας στο «εγγύς εξωτερικό» της. Η ρωσική επιρροή δεν θα εξαφανιστεί στη Μολδαβία, τον Νότιο Καύκασο και την Κεντρική Ασία, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βρίσκεται σε απότομη παρακμή.