Ένας νέος παίκτης έχει εισέλθει στο Κέρας της Αφρικής. Στις 24 Ιουλίου, η Ταϊβάν υπέγραψε συμφωνία θαλάσσιας ασφάλειας με τη Σομαλιλάνδη, ένα αυτοανακηρυχθέν κράτος που δεν αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα από την απόσχισή του από τη Σομαλία το 1991 - αλλά ένα κράτος που προσελκύει ολοένα και περισσότερο στρατηγικές συνεργασίες από συμμαχικές χώρες των ΗΠΑ.
Ενώ η συμφωνία μπορεί να φαίνεται ασήμαντη, έχει σημαντικό γεωπολιτικό βάρος: ανοίγει ένα νέο μέτωπο στον μακροχρόνιο πόλεμο της Ουάσιγκτον για να περιορίσει την παγκόσμια άνοδο του Πεκίνου.
Οι φιλοδοξίες της Ταϊβάν στη Σομαλιλάνδη εκτείνονται πολύ πέρα από τους διμερείς δεσμούς. Σύμφωνα με το δικό της πλαίσιο, η συμφωνία στοχεύει στην οικοδόμηση μιας « μη κόκκινης ακτής » με στόχο την αντιμετώπιση της επιρροής της Κίνας κατά μήκος της Ερυθράς Θάλασσας, του Κόλπου του Άντεν και του Πορθμού Μπαμπ αλ-Μαντάμπ.
Εδώ είναι το σημείο όπου το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία και η κυβέρνηση της Υεμένης στη Σαναά, η οποία είναι σύμμαχη με την Ανσαράλα, τέμνονται τόσο σε συγκρούσεις όσο και στο εμπόριο, μετατρέποντας τη Σομαλιλάνδη σε κεντρικό κόμβο στον ανταγωνισμό Δυτικής Ασίας-Ανατολικής Αφρικής μεταξύ Ευρασιατικής πολυπολικότητας και Ατλαντικής ηγεμονίας.
Προκεχωρημένο φυλάκιο της Ταϊβάν στην Ερυθρά Θάλασσα
Το διπλωματικό άνοιγμα της Ταϊβάν προς τη Σομαλιλάνδη χρονολογείται από το 2020, όταν άνοιξε γραφείο αντιπροσωπείας στην πρωτεύουσα, Χαργκέισα. Η κίνηση αυτή προκάλεσε την οργή του Πεκίνου, το οποίο την καταδίκασε ως παραβίαση της αρχής της «Μίας Κίνας». Σε απάντηση, η Ταϊπέι και η Χαργκέισα άρχισαν να εμβαθύνουν τους δεσμούς τους μέσω διαδοχικών συμφωνιών , που κορυφώθηκαν με το πρόσφατο σύμφωνο ασφαλείας.
Η τρέχουσα συμφωνία καλύπτει τρία επίπεδα συνεργασίας. Πρώτον, επικεντρώνεται στην ασφάλεια στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων κοινών εκπαιδευτικών ασκήσεων, συντονισμού έρευνας και διάσωσης και ανταλλαγής τεχνικής εμπειρογνωμοσύνης. Δεύτερον, ασχολείται με την ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας μέσω της συνεργασίας στην εκμετάλλευση της αλιείας, τη βιώσιμη διαχείριση των παράκτιων περιοχών και τη θαλάσσια εφοδιαστική. Τέλος, περιλαμβάνει μεταφορά τεχνολογίας και ανάπτυξη ικανοτήτων, όπως η παροχή συστημάτων επιτήρησης, εξοπλισμού για την ακτοφυλακή και τεχνικής υποστήριξης από την Ταϊβάν.
Η ακτογραμμή μήκους 850 χιλιομέτρων της Σομαλιλάνδης κατά μήκος του Κόλπου του Άντεν της παρέχει στρατηγική πρόσβαση σε μία από τις πιο ζωτικές ναυτιλιακές οδούς στον κόσμο. Για τον σύμμαχο των ΗΠΑ, την Ταϊβάν, προσφέρει τόσο γεωπολιτική μόχλευση όσο και συμβολική ανυπακοή στο Πεκίνο. Αλλά για την Κίνα, η συμφωνία αποτελεί πρόκληση. Παράλληλα με τη Σομαλία , το Πεκίνο απέρριψε κατηγορηματικά τη συμφωνία, αποκαλώντας την παραβίαση της κυριαρχίας και απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα.
«Η ενέργεια της περιφερειακής αρχής της Σομαλιλάνδης παραβίασε κατάφωρα την αρχή της «μίας Κίνας» και έβλαψε την κυριαρχία, την ενότητα και την εδαφική ακεραιότητα της Κίνας», δήλωσε η κινεζική πρεσβεία στη Σομαλία, προσθέτοντας «Η κινεζική πλευρά αντιτίθεται κατηγορηματικά σε αυτή την ενέργεια».
Η παρουσία της Κίνας στο Κέρας της Αφρικής βασίζεται στη στρατιωτική βάση της στο Τζιμπουτί (την πρώτη της εγκατάσταση στο εξωτερικό), μέσω της οποίας παρακολουθεί και ασφαλίζει τους ναυτιλιακούς διαδρόμους της Πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (BRI). Η βάση προσφέρει στο Πεκίνο ένα ορμητήριο για οικονομική και στρατιωτική προβολή στην Ερυθρά Θάλασσα και την Ανατολική Αφρική. Επίσης, τοποθετεί τις κινεζικές δυνάμεις κοντά σε αμερικανικές βάσεις, εντείνοντας έναν αγώνα επιρροής σε ολόκληρη την περιοχή.
Το στοίχημα της Σομαλιλάνδης στην Ταϊπέι είναι αναμφίβολα μια τολμηρή κίνηση. Ελλείψει επίσημης αναγνώρισης, η Χαργκέισα αξιοποιεί αυτή τη συμμαχία για να ενισχύσει τη διεθνή της σημασία και να συρθεί στην τροχιά της Ουάσιγκτον. Η κίνηση αυτή είναι εμβληματική μιας ευρύτερης περιφερειακής τάσης στην οποία μη αναγνωρισμένοι ή περιθωριακοί παράγοντες απορροφώνται από την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στρατηγική ανάσχεσης κατά της Κίνας στον Παγκόσμιο Νότο.
Πολιτική μεσολάβησης και στρατηγικές περιορισμού
Ενώ οι ΗΠΑ έχουν παραμείνει δημόσια σιωπηλές σχετικά με τη ναυτιλιακή συμφωνία, η εμπλοκή τους είναι εμφανής. Ο πρόεδρος της Ταϊβάν, Λάι Τσινγκ-τε, κατά τη συνάντησή του με αντιπροσωπεία της Σομαλιλάνδης, δήλωσε ότι η διμερής συνεργασία θα μπορούσε να «ενισχυθεί στο μέλλον», «συνεργαζόμενος με χώρες με παρόμοιο τρόπο σκέψης, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες». Τον Ιανουάριο του 2025, η Ειδική Επιτροπή του Κογκρέσου των ΗΠΑ για την Κίνα προέτρεψε ρητά το Υπουργείο Εξωτερικών να ιδρύσει γραφείο αντιπροσωπείας στη Σομαλιλάνδη για να αντιμετωπίσει το Πεκίνο.
Δεν πρόκειται μόνο για την Ταϊβάν ή ακόμα και για τη Σομαλιλάνδη. Το Κέρας της Αφρικής έχει γίνει ρήγμα στην ευρύτερη αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας, με την ασφάλεια στη θάλασσα να χρησιμεύει ως πρόσχημα για προβολή. Η κινεζική στρατιωτική βάση του Τζιμπουτί θεωρείται στην Ουάσιγκτον ως άμεση πρόκληση για τα αμερικανικά συμφέροντα, ιδίως στην επιτήρηση των ροών όπλων, στην παρακολούθηση της δραστηριότητας αντίστασης στην Υεμένη και στον περιορισμό της αυξανόμενης ναυτικής εμβέλειας της Σαναά .
Όπως παρατηρεί ο αναλυτής της Σομαλιλάνδης, Αμπντικαντίρ Τζάμα, στο Horn Diplomat , η συμμαχία Ταϊβάν-Σομαλιλάνδης είναι ένας γεωπολιτικός ελιγμός που εντάσσεται σε μια ευρύτερη διαμάχη ΗΠΑ-Κίνας. Η διατύπωσή της ως «μοντέλο» για την εμπλοκή των ΗΠΑ στην περιοχή σηματοδοτεί την πρόθεση της Ουάσιγκτον να σφυρηλατήσει σχέσεις δι' αντιπροσώπων αντί για άμεση παρουσία.
«Η στρατηγική της Σομαλιλάνδης είναι να αξιοποιήσει τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων ως οδό προς την αναγνώριση. Αναγνωρίζει ότι η επίσημη αναγνώριση από τις μεγάλες δυνάμεις είναι απίθανη στο εγγύς μέλλον λόγω της προσήλωσης της διεθνούς κοινότητας σε μια πολιτική «Μίας Σομαλίας» και του σεβασμού προς την Αφρικανική Ένωση.»
Για την Ταϊβάν, η συμφωνία Somliland αποτελεί «ακρογωνιαίο λίθο της προληπτικής και δυναμικής εξωτερικής πολιτικής του Προέδρου Lai Ching-te». Αντιμέτωπη με μια αδιάκοπη εκστρατεία διπλωματικού στραγγαλισμού από το Πεκίνο, η οποία την έχει αφήσει με μόνο μια χούφτα επίσημων συμμάχων, η Ταϊπέι έχει αναπτύξει μια επιθετική στρατηγική «διπλωματίας μη αναγνώρισης».
Αυτή η εξέλιξη ευθυγραμμίζεται με τις μετεκλογικές δηλώσεις του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ που υποδεικνύουν την πρόθεση της κυβέρνησής του να αναγνωρίσει τη Σομαλιλάνδη, μια κίνηση που οι στενοί σύμβουλοί του χαρακτήρισαν ως πλεονεκτική για τις επιχειρήσεις πληροφοριών των ΗΠΑ στην περιοχή. Αυτές περιλαμβάνουν την παρακολούθηση της ναυτικής δραστηριότητας που συνδέεται με την Ανσαράλα, τη ροή όπλων μέσω του Μπαμπ αλ-Μαντάμπ και την κινεζική εφοδιαστική.
"Αντίβαρα"
Οι χούθι έχουν γίνει ένας αποφασιστικός παράγοντας σε αυτή την αναδυόμενη αναμέτρηση. Ως η μόνη δύναμη που αμφισβητεί άμεσα την στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ και τα ισραηλινά συμφέροντα στην Ερυθρά Θάλασσα, η κυβέρνηση υπό την ηγεσία της Ανσαράλα έχει επιβληθεί τόσο ως κυρίαρχη αρχή, όσο και ως έμμεσο στρατηγικό αντίβαρο ευθυγραμμισμένο με τα συμφέροντα του Πεκίνου. Το Πεκίνο έχει μέχρι στιγμής αποφύγει μια ανοιχτή αντίδραση στη συμφωνία Ταϊβάν-Σομαλιλάνδης, αλλά οι μελλοντικές κινήσεις μπορεί κάλλιστα να περιλαμβάνουν υποστήριξη για αντίμετρα που διοχετεύονται μέσω της Σαναά ή άλλων συμμαχικών εταίρων.
Η Κίνα δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει επίσημα τη Σαναά, αλλά έχει διατηρήσει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με την ηγεσία της Ανσάραλα, φιλοξενώντας μια αντιπροσωπεία της Ανσάραλα ήδη από το 2016 και διερευνώντας περιορισμένους τρόπους συντονισμού. Αυτή η πράξη εξισορρόπησης επιτρέπει στο Πεκίνο να διαφυλάξει τους ναυτιλιακούς του διαδρόμους χωρίς να συγκρουστεί ανοιχτά με τους περιφερειακούς εταίρους της Ουάσιγκτον, ωστόσο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας στροφής προς την αναγνώριση σε περίπτωση που ενταθεί η πίεση των ΗΠΑ.
Για την Ουάσινγκτον, η συμφωνία αποτελεί μια ακόμη προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν μη αναγνωρισμένες οντότητες και αμφισβητούμενες ζώνες ως εργαλεία για την υπονόμευση της κινεζικής και πολυπολικής επιρροής. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση ενέχει κινδύνους. Ο Κόλπος του Άντεν είναι ήδη ένα πυριτιδαποθήκη και αυτές οι νέες ευθυγραμμίσεις θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν περιφερειακές αντιδράσεις που ξεφεύγουν από τον έλεγχο των ΗΠΑ.
Άξονας ΗΠΑ-Ισραήλ-ΗΑΕ
Η Ταϊβάν δεν είναι ο μόνος παράγοντας που συνδέεται με τις ΗΠΑ και ενσωματώνεται στη Σομαλιλάνδη. Τα ΗΑΕ , μακροχρόνιος υποστηρικτής των αρχών της Χαργκέισα, μεσολαβούν σε μια στρατιωτική συμφωνία για την παραχώρηση στο Τελ Αβίβ μιας βάσης στη Σομαλιλάνδη με αντάλλαγμα την επίσημη αναγνώριση. Η κίνηση αυτή επιδιώκει να υπερκεράσει τη Σαναά εξασφαλίζοντας ένα προπύργιο απέναντι από τις δυτικές ακτές της Υεμένης, κοντά στο σημείο διέλευσης της Ερυθράς Θάλασσας.
Το Ισραήλ, το οποίο ήδη λειτουργεί μια κοινή εγκατάσταση πληροφοριών με τα ΗΑΕ στο νησί Σοκότρα της Υεμένης , σχεδιάζει τώρα η βάση του στη Σομαλιλάνδη να βρίσκεται παράλληλα με την παρουσία της Ταϊβάν υπό την ίδια ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, η αυξανόμενη παρουσία του Άμπου Ντάμπι αποσκοπεί επίσης στην αντιμετώπιση των στρατιωτικών φιλοδοξιών ασφαλείας της Τουρκίας στη Σομαλία, με την οποία έχει επανειλημμένα συγκρουστεί.
Αυτό που προκύπτει είναι ένα πυκνό πλέγμα ευθυγραμμίσεων: ένα μπλοκ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που περιλαμβάνει την Ταϊβάν, το Ισραήλ, τα ΗΑΕ και τη Σομαλιλάνδη, τοποθετημένο ενάντια σε κινεζικά, τουρκικά και υποστηριζόμενα από την Ανσάραχ συμφέροντα. Η Σομαλιλάνδη, κάποτε περιφερειακός παράγοντας, έχει γίνει πεδίο σκηνικού για αντιπαράθεση δι' αντιπροσώπων, με το μη αναγνωρισμένο καθεστώς της να αξιοποιείται για να αναδιαμορφώσει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή.
Οι συνέπειες θα επεκταθούν πολύ πέρα από το Κέρας της Αφρικής. Με την Ταϊβάν να λειτουργεί ως σφήνα στην Ερυθρά Θάλασσα και αντιστασιακούς παράγοντες όπως η Σαναά να διατηρούν θαλάσσιες γραμμές ενάντια στη δυτική καταπάτηση, η συμφωνία Ταϊβάν-Σομαλιλάνδης μπορεί κάλλιστα να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας νέας φάσης πολυπολικής αναδιάταξης, μιας φάσης που θα συνδέει τις ακτές της Αφρικής με την καρδιά του μετώπου αντίστασης της Δυτικής Ασίας.