Η εκλογή του Κάρολ Ναβρότσκι στην προεδρία της Πολωνίας δεν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά έναν ακόμα κρίκο στην αλυσίδα της ενίσχυσης των ακροδεξιών και ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων στην Ευρώπη. Ο Ναβρότσκι, ιστορικός, καλλιέργησε προεκλογικά την εικόνα ενός «σκληρού πατριώτη», προβάλλοντας τη φυσική του δύναμη και τον εθνικιστικό του λόγο, ενώ ταυτόχρονα έταξε αποκατάσταση της «παραδοσιακής πολωνικής ταυτότητας» και αυστηρότερη στάση απέναντι στην Ε.Ε.
Ο χαρακτηρισμός του ως «νταής» ευρωσκεπτικιστής δεν είναι υπερβολικός. Το πρόγραμμά του περιλαμβάνει έντονη κριτική στις Βρυξέλλες, υποστήριξη της υπεροχής του εθνικού δικαίου έναντι του ευρωπαϊκού και αντίθεση σε προγράμματα ενίσχυσης της μετανάστευσης ή της πράσινης μετάβασης. Στο δημόσιο λόγο του, επανέρχονται συνθήματα, όπως «η Ευρώπη των εθνών» και η ανάγκη «απο-γραφειοκρατικοποίησης» της Ένωσης. Το εκλογικό του σώμα δεν περιορίζεται στην παραδοσιακή δεξιά, αλλά επεκτείνεται σε ευρύτερα στρώματα, που νιώθουν αποξενωμένα από τις πολιτικές ελίτ.
Ωστόσο, η ενίσχυση αυτών των δυνάμεων δεν είναι ανεξήγητη ούτε οφείλεται αποκλειστικά στον λαϊκισμό. Οι ευθύνες των πολιτικών ελίτ της Ευρώπης είναι θεμελιώδεις. Εδώ και χρόνια, οι θεσμοί της Ε.Ε. και κυβερνήσεις κρατών-μελών προωθούν πολιτικές, που συχνά αντιφάσκουν με την καθημερινότητα των πολιτών. Η φιλελεύθερη ρητορική για «ευημερία και ανάπτυξη» σκοντάφτει πάνω σε μια πραγματικότητα διαρκούς επισφάλειας, αβεβαιότητας και ανισότητας.
Η διαχείριση της μετανάστευσης υπήρξε αποσπασματική, με το βάρος να πέφτει δυσανάλογα σε χώρες της πρώτης γραμμής, χωρίς ουσιαστικό μηχανισμό αλληλεγγύης. Η πράσινη μετάβαση, παρότι οικολογικά αναγκαία, επιβλήθηκε χωρίς κοινωνική πρόνοια, δημιουργώντας αισθήματα αδικίας. Η γραφειοκρατία των Βρυξελλών συχνά εμφανίζεται αλαζονική και απρόσιτη.
Παράλληλα, η επιβολή λιτότητας, ειδικά στον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και οι αντιφατικές πολιτικές για την ενέργεια και την ακρίβεια, υπονόμευσαν την εμπιστοσύνη προς το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Σε αυτό το κενό αξιοπιστίας, μπήκαν οι νέοι «λαϊκοί ηγέτες»: Με απλές λέξεις, εθνικά σύμβολα και εύκολους εχθρούς, προσφέρουν στους πολίτες αυτό που στερήθηκαν από τις ελίτ: Την αίσθηση πως κάποιος «τους βλέπει» και «μιλά τη γλώσσα τους».
Η εκλογή του Ναβρότσκι έρχεται μετά από μια σειρά εκλογικών επιτυχιών Ευρωπαϊκών ακροδεξιών κομμάτων… Αποτέλεσμα; Να διαμορφώνεται μια ισχυρή πανευρωπαϊκή τάση αμφισβήτησης της Ε.Ε. ως πυλώνα φιλελεύθερης ολοκλήρωσης, ενίσχυσης του αυταρχικού εθνοκεντρικού λόγου και εχθρότητας στην πολυπολιτισμικότητα.
Η εκ νέου άνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ (ή έστω η ισχυρή του παρουσία στη διεθνή σκηνή) λειτουργεί ως πολιτικός καταλύτης για πολλές ευρωπαϊκές συντηρητικές δυνάμεις. Η ρητορική του Τραμπ για «εθνική κυριαρχία» και «αποδυνάμωση των παγκόσμιων θεσμών» βρίσκει απήχηση σε αυτούς που βλέπουν την Ε.Ε. ως απειλή στην εθνική τους αυτονομία. Επιπλέον, η όποια υποχώρηση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για την ευρωπαϊκή ήπειρο ωθεί χώρες, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, σε στρατηγική αναθεώρηση, αναζητώντας αυτόνομες πορείες ή ακόμα και νέες ισορροπίες ισχύος.
Όσον αφορά τη Ρωσία, η εικόνα είναι πιο σύνθετη. Ενώ η Πολωνία παραμένει ένα από τα πιο έντονα ρωσοφοβικά κράτη της Ε.Ε., αρκετά άλλα ακροδεξιά κόμματα, όπως το «AfD» και ο «Εθνικός Συναγερμός», έχουν ιστορικά δείξει ανοχή ή ακόμη και συμπάθεια προς τον αυταρχικό εθνικισμό του Πούτιν. Αν και ο Ναβρότσκι δύσκολα θα ακολουθήσει φιλορωσική πορεία, η γενική άνοδος των ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων μπορεί να αποδυναμώσει τη συνοχή της Ε.Ε. στο ουκρανικό ζήτημα και να ευνοήσει στρατηγικά τη Μόσχα.
Σε τελική ανάλυση, η εκλογή του Κάρολ Ναβρότσκι σηματοδοτεί την ενίσχυση ενός ευρωπαϊκού ρεύματος που δεν είναι πια περιθωριακό. Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια νέα περίοδο πολιτικής πόλωσης, όπου η σύγκρουση μεταξύ φιλελεύθερου ευρωπαϊσμού και εθνοκεντρικού συντηρητισμού εντείνεται. Το ερώτημα δεν είναι μόνο τι θα συμβεί στις επόμενες ευρωεκλογές… Είναι εάν η Ε.Ε. μπορεί να ανασυνταχθεί αυτοκριτικά, να ανακτήσει την κοινωνική της νομιμοποίηση και να διατηρήσει τη συνοχή και τη φιλελεύθερη της ταυτότητα σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα.
ΠΗΓΗ: tomanifesto.gr