Το Ισραήλ δηλώνει ότι είναι αποφασισμένο να καταστρέψει τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν στο πλαίσιο της στρατιωτικής του εκστρατείας, αλλά ότι επιθυμεί επίσης να αποφύγει οποιαδήποτε πυρηνική καταστροφή σε μια περιοχή που φιλοξενεί δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους και παράγει μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πετρελαίου.
Σύμφωνα με το Reuters, ο φόβος για μια καταστροφή εξαπλώθηκε στον Κόλπο την Πέμπτη, όταν ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωσε ότι είχε χτυπήσει μια εγκατάσταση στο Μπουσέρ, στην ακτή του Κόλπου, όπου βρίσκεται ο μοναδικός πυρηνικός σταθμός του Ιράν.
Τι έχει χτυπήσει μέχρι στιγμής το Ισραήλ;
Το Ισραήλ ανακοίνωσε επιθέσεις σε πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Νατάνζ, την Ισφαχάν, το Αράκ και την ίδια την Τεχεράνη.
Το Ισραήλ δηλώνει ότι στόχος του είναι να εμποδίσει το Ιράν να κατασκευάσει ατομική βόμβα.
Από την άλλη το Ιράν αρνείται ότι επιδιώκει κάτι τέτοιο.
Ο διεθνής πυρηνικός οργανισμός IAEA ανέφερε ζημιές στο εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάνζ, στο πυρηνικό συγκρότημα στην Ισφαχάν, συμπεριλαμβανομένης της μονάδας μετατροπής ουρανίου, και στις εγκαταστάσεις παραγωγής φυγοκέντρων στο Καράτζ και την Τεχεράνη.
Το Ισραήλ δήλωσε την Τετάρτη ότι είχε στοχεύσει το Αράκ, επίσης γνωστό ως Χοντάμπ, όπου βρίσκεται ένας ημιτελής ερευνητικός αντιδραστήρας βαρέος νερού, ένας τύπος αντιδραστήρα που μπορεί εύκολα να παράγει πλουτώνιο, το οποίο, όπως και το εμπλουτισμένο ουράνιο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του πυρήνα μιας ατομικής βόμβας.
Η ΔΟΑΕ δήλωσε ότι είχε πληροφορίες ότι ο ερευνητικός αντιδραστήρας βαρέος νερού στο Χοντάμπ είχε χτυπηθεί, αλλά ότι δεν ήταν σε λειτουργία και δεν αναφέρθηκαν ραδιολογικές επιπτώσεις.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
Ο Πίτερ Μπριάντ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ στην Αγγλία, ειδικός στην επιστήμη της ακτινοπροστασίας και την πολιτική για την πυρηνική ενέργεια, δήλωσε ότι δεν ανησυχεί ιδιαίτερα για τους κινδύνους από τις πτώσεις ραδιενεργών σωματιδίων από τις επιθέσεις μέχρι στιγμής.
Σημείωσε ότι η εγκατάσταση στο Αράκ δεν ήταν σε λειτουργία, ενώ η εγκατάσταση στο Νατάνζ ήταν υπόγεια και δεν αναφέρθηκε καμία διαρροή ακτινοβολίας.
«Το ζήτημα είναι ο έλεγχος του τι συνέβη μέσα σε αυτή την εγκατάσταση, αλλά οι πυρηνικές εγκαταστάσεις έχουν σχεδιαστεί για αυτό», είπε.
«Το ουράνιο είναι επικίνδυνο μόνο αν εισπνευστεί ή καταποθεί ή εισέλθει στον οργανισμό σε χαμηλά επίπεδα εμπλουτισμού», είπε.
Η Ντάρια Ντολζικόβα, ανώτερη ερευνήτρια στο ινστιτούτο RUSI του Λονδίνου, δήλωσε ότι οι επιθέσεις σε εγκαταστάσεις στο αρχικό στάδιο του κύκλου του πυρηνικού καυσίμου – τα στάδια όπου το ουράνιο προετοιμάζεται για χρήση σε έναν αντιδραστήρα – ενέχουν κυρίως χημικούς και όχι ραδιολογικούς κινδύνους.
Στις εγκαταστάσεις εμπλουτισμού, το UF6, ή εξαφθοριούχο ουράνιο, είναι το ανησυχητικό στοιχείο.
«Όταν το UF6 αλληλεπιδρά με τον υδρατμό στον αέρα, παράγει επιβλαβείς χημικές ουσίες», είπε.
Ο βαθμός διασποράς οποιουδήποτε υλικού εξαρτάται από παράγοντες όπως οι καιρικές συνθήκες, πρόσθεσε.
«Σε συνθήκες χαμηλών ανέμων, μεγάλο μέρος του υλικού αναμένεται να κατακαθίσει στην περιοχή της εγκατάστασης. Σε συνθήκες ισχυρών ανέμων, το υλικό θα μεταφερθεί μακρύτερα, αλλά είναι επίσης πιθανό να διασκορπιστεί σε μεγαλύτερη έκταση».
Ταυτόχρονα, ο κίνδυνος διασποράς είναι χαμηλότερος για τις υπόγειες εγκαταστάσεις.
Τι γίνεται με τους πυρηνικούς αντιδραστήρες;
Η μεγαλύτερη ανησυχία θα ήταν μια επίθεση στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Ιράν στο Μπουσέρ.
Ο Ρίτσαρντ Γουέκφορντ, επίτιμος καθηγητής επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, δήλωσε ότι ενώ η μόλυνση από επιθέσεις σε εγκαταστάσεις εμπλουτισμού θα ήταν «κυρίως χημικό πρόβλημα» για τις γύρω περιοχές, η εκτεταμένη ζημιά σε μεγάλους αντιδραστήρες ισχύος «είναι μια διαφορετική ιστορία».
Τα ραδιενεργά στοιχεία θα απελευθερωθούν είτε μέσω ενός νέφους πτητικών υλικών είτε στη θάλασσα, πρόσθεσε.
Ο Τζέιμς Άκτον, συνδιευθυντής του Προγράμματος Πυρηνικής Πολιτικής στο Carnegie Endowment for International Peace, δήλωσε ότι μια επίθεση στο Μπουσέρ «θα μπορούσε να προκαλέσει μια απόλυτη ραδιολογική καταστροφή», αλλά ότι οι επιθέσεις σε εγκαταστάσεις εμπλουτισμού «δεν είναι πιθανό να προκαλέσουν σημαντικές συνέπειες εκτός του χώρου».
«Η χημική μορφή του εξαφθοριούχου ουρανίου είναι τοξική… αλλά στην πραγματικότητα δεν τείνει να μεταφέρεται σε μεγάλες αποστάσεις και είναι σχεδόν αραίως ραδιενεργό. Μέχρι στιγμής, οι ραδιολογικές συνέπειες των επιθέσεων του Ισραήλ είναι σχεδόν μηδενικές», πρόσθεσε, δηλώνοντας την αντίθεσή του στην εκστρατεία του Ισραήλ.
Γιατί ανησυχούν ιδιαίτερα τα κράτη του Κόλπου;
Για τα κράτη του Κόλπου, ο αντίκτυπος οποιασδήποτε επίθεσης στο Μπουσέρ θα επιδεινωθεί από την πιθανή μόλυνση των υδάτων του Κόλπου, θέτοντας σε κίνδυνο μια κρίσιμη πηγή αφαλατωμένου πόσιμου νερού.
Στα ΗΑΕ, το αφαλατωμένο νερό αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 80% του πόσιμου νερού, ενώ το Μπαχρέιν έγινε πλήρως εξαρτημένο από το αφαλατωμένο νερό το 2016, με το 100% των υπόγειων υδάτων να προορίζεται για σχέδια έκτακτης ανάγκης, σύμφωνα με τις αρχές.
Το Κατάρ εξαρτάται 100% από το αφαλατωμένο νερό.
Στη Σαουδική Αραβία, μια πολύ μεγαλύτερη χώρα με μεγαλύτερα αποθέματα φυσικών υπόγειων υδάτων, περίπου το 50% της παροχής νερού προέρχονταν από αφαλατωμένο νερό το 2023, σύμφωνα με την Γενική Αρχή Στατιστικής.
Ενώ ορισμένες χώρες του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία, το Ομάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έχουν πρόσβαση σε περισσότερες από μία θάλασσες από τις οποίες μπορούν να αντλήσουν νερό, χώρες όπως το Κατάρ, το Μπαχρέιν και το Κουβέιτ είναι πυκνοκατοικημένες κατά μήκος της ακτής του Κόλπου και δεν έχουν άλλη ακτογραμμή.
«Εάν μια φυσική καταστροφή, μια πετρελαιοκηλίδα ή ακόμη και μια στοχευμένη επίθεση διακόψει τη λειτουργία ενός εργοστασίου αφαλάτωσης, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θα μπορούσαν να χάσουν την πρόσβαση σε γλυκό νερό σχεδόν αμέσως», δήλωσε ο Νιντάλ Χιλάλ, καθηγητής μηχανικής και διευθυντής του Κέντρου Έρευνας Νερού του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στο Αμπού Ντάμπι.
«Τα εργοστάσια αφαλάτωσης στις ακτές είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε περιφερειακούς κινδύνους, όπως πετρελαιοκηλίδες και πιθανή πυρηνική μόλυνση», πρόσθεσε.