Η συζήτηση για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης της περιόδου 2028 – 2034 έχει μετατραπεί σε νευραλγικό πεδίο αντιπαράθεσης και στρατηγικών ζυμώσεων, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιχειρεί ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στις αντιστάσεις των κρατών μελών.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Politico, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα βρεθεί αντιμέτωπη με τελεσίγραφο υπό τη μορφή επιστολής από ηγετικά στελέχη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με το νέο ΠΔΠ.
Η επιστολή θεωρείται “τελεσίγραφο”, καθώς οι σοσιαλιστές αλλά και μέρος του ΕΛΚ προειδοποίησαν πως αν δεν υπάρξουν παραχωρήσεις από την Επιτροπή – ειδικά σε θέμα κοινωνικών κονδυλίων και διαφάνειας – είναι αναπόφευκτη η πολιτική απόρριψη της πρότασης στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε τον Οκτώβριο τη θέση του, απορρίπτοντας περικοπές συνολικού ύψους 1,3 δισεκατομμυρίου ευρώ που πρότεινε το Συμβούλιο και ζητώντας επιπλέον χρηματοδότηση για προγράμματα όπως το Horizon Europe για την έρευνα, την ενεργειακή και μεταφορική υποδομή που στηρίζει τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανταγωνιστικότητα, καθώς και την ενίσχυση της αμυντικής ετοιμότητας της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές τόνισαν την ανάγκη για στήριξη στους νέους αγρότες, την πολιτική γειτονίας και την ανθρωπιστική βοήθεια, ιδιαίτερα σε μια περίοδο γεωπολιτικής αβεβαιότητας και αυξανόμενων δυσκολιών σε παγκόσμια κλίμακα.
Η πρόταση-μαμούθ των 2 τρισ. ευρώ
Με αφετηρία την πρόταση φον ντερ Λάιεν για έναν θαρραλέο, διευρυμένο προϋπολογισμό ύψους έως και 2 τρισ. ευρώ – τον μεγαλύτερο στην ιστορία της ΕΕ – η Επιτροπή στοχεύει σε διεύρυνση των δαπανών για την αντιμετώπιση κρίσεων, την ενεργειακή αυτονομία, την άμυνα, αλλά και για την στήριξη της συνοχής και της καινοτομίας.
Το σχέδιο προβλέπει αύξηση του μεριδίου του προϋπολογισμού στους τομείς ανταγωνιστικότητας, αγροτικής πολιτικής και περιφερειακής ανάπτυξης, αλλά και εισαγωγή νέων πόρων, όπως οι συζητούμενοι φόροι στον καπνό και εναλλακτικά προϊόντα νικοτίνης.
Αντιδράσεις και εσωτερική πίεση
Η πρόταση αντιμετώπισε εσωκομματικές και διακυβερνητικές αντιδράσεις. Κράτη μέλη με αυστηρή δημοσιονομική πολιτική, όπως η Φινλανδία, Αυστρία και Ολλανδία, θεωρούν το ύψος του προϋπολογισμού υπερβολικό και ζητούν σημαντικές περικοπές. Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) να αυτονομείται και να εκφράζει διαφωνίες με τον κεντρικό σχεδιασμό της Επιτροπής, εναντιώνεται σε περαιτέρω ενοποίηση κονδυλίων και συγκέντρωση της διαχείρισης στα χέρια των κυβερνήσεων, με τα λεγόμενα “εθνικά σχέδια” που θα κληθούν να υποβάλουν στην Κομισιόν – υποβαθμίζοντας έτσι το ρόλο της Ευρωβουλής.
Η κ. φον ντερ Λάιεν υποχρεώθηκε να κάνει παραχωρήσεις, διατηρώντας το βάρος της πολιτικής συνοχής και της στήριξης στις φτωχότερες περιοχές, ως αντίδοτο στις αντιδράσεις τόσο των Επιτρόπων όσο και των εθνικών κυβερνήσεων, χωρίς όμως να εγκαταλείψει το στόχο μεταρρύθμισης του πλαισίου διαχείρισης του προϋπολογισμού.
Ο ενοποιημένος χαρακτήρας του ταμείου για αγροτική ανάπτυξη και συνοχή έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε εθνικό και ευρωκοινοβουλευτικό επίπεδο, με παραδοσιακούς ωφελημένους (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) και αγροτικές ενώσεις να εκφράζουν ανησυχίες για μειώσεις έως και 30% στους προϋπολογισμούς εξαιτίας του πληθωρισμού, αλλά και για απώλεια διαφάνειας και ελέγχου.
Δομή και Κατανομή του νέου ΠΔΠ (2028 – 2034)
Σχεδόν το μισό του ποσού (περίπου €865 δισ.) κατευθύνεται σε ένα ενοποιημένο ταμείο «Εθνικών και Περιφερειακών Εταιρικών Σχεδίων», όπου συνενώνονται η Κοινή Αγροτική Πολιτική (CAP), τα ταμεία συνοχής, η αλιεία, η κοινωνική πολιτική και η μετανάστευση. Το μοντέλο αυτό αντικαθιστά δεκάδες μικρότερα χρηματοδοτικά εργαλεία με μία ενιαία πλατφόρμα ανά κράτος, ώστε – κατά το σχέδιο – να διευκολυνθούν οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις σε περιφερειακό επίπεδο.
Η χρηματοδότηση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας αυξάνεται θεαματικά στα €410–450 δισ., με τεράστιες επιμέρους αυξήσεις σε:
- Έρευνα και καινοτομία (Horizon Europe), με άνοδος περίπου € 175 δισ.
- Αμυντική βιομηχανία και στρατηγικές τεχνολογίες, με € 131 δισ.
- Ενέργεια, με € 67 δις. (πενταπλάσιο από το σημερινό επίπεδο)
- Ψηφιοποίηση, με € 55 δισ.
Το σχέδιο προβλέπει ειδικά κονδύλια για την υποστήριξη της Ουκρανίας (€ 100 δισ.), τη διαχείριση κρίσεων (€ 400 δισ. σε ευέλικτο ταμείο με δυνατότητα ανάληψης δανείων σε έκτακτα γεγονότα), τον πολιτισμό, την εκπαίδευση και την κινητικότητα (€ 50 δισ.), και την εξωτερική δράση και διεύρυνση (€ 200 δισ.).
Ειδική πρόβλεψη γίνεται για ενίσχυση του Erasmus+ κατά 50% για την κινητικότητα νέων και φοιτητών, φτάνοντας τα € 39.3 δισ..
Τέλος, διατηρείται η δυνατότητα «παγώματος» κονδυλίων σε κράτη που παραβιάζουν το κράτος δικαίου ή τα θεμελιώδη δικαιώματα, ως μηχανισμός δημοκρατικής αιρεσιμότητας.
Τα προβλεπόμενα έσοδα
Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων που προβλέπει ο νέος επταετής προϋπολογισμός (2028 – 2034) της ΕΕ προέρχεται από τις εθνικές συνεισφορές των κρατών μελών, με σημαντική ενίσχυση από νέους ευρωπαϊκούς φόρους και εισφορές που αντικατοπτρίζουν τις δημοσιονομικές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες της Ένωσης.
Αναλυτικά, τα προβλεπόμενα έσοδα προέρχονται, ως εξής:
Εθνικές συνεισφορές (βάσει ΑΕΠ): € 1260 δις
Νέοι ευρωπαϊκοί φόροι (π.χ. ψηφιακός φόρος, φόρος CO2): € 330 δισ.
Τελωνειακοί δασμοί: € 145 δις.
Έσοδα από καπνό/νικοτίνη: € 80 δις.
Έσοδα από δημοπρασίες εκπομπών ρύπων (ETS): € 155 δις.
Λοιπά έσοδα (τόκοι, πρόστιμα, κλπ): 30 δισ. ευρώ
Καινοτομίες που προωθεί η Κομισιόν
Η νέα δομή μειώνει τον αριθμό των ευρωπαϊκών προγραμμάτων από 52 σε μόλις 16, με έμφαση στην ευελιξία και τη δυνατότητα άμεσης δημοσιονομικής δράσης σε εποχές κρίσης.
Προτείνεται η ίδρυση του «Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανταγωνιστικότητας» (ECF), συγχωνεύοντας 12 προγράμματα σε έναν ενιαίο πυλώνα με τέσσερις μεγάλες προτεραιότητες: Πράσινη μετάβαση-αποβιομηχανοποίηση, Υγεία-Βιοοικονομία, Ψηφιακή πρωτοπορία και Άμυνα-Διάστημα.
Το νέο πολυετές πλαίσιο χρηματοδότησης ανεβάζει το ποσοστό του ΑΕΠ της ΕΕ που κατευθύνεται σε ευρωπαϊκές δαπάνες από 1.1% στο 1.26%, αύξηση που προκαλεί αντιδράσεις από «σκληρούς» δημοσιονομικά εταίρους.
Το σχέδιο της Κομισιόν δεν είναι δεδομένο αυτή την ώρα, καθώς αντιμετωπίζει αμφισβήτηση από εταίρους που διαβλέπουν κίνδυνο υπερχρέωσης και διοικητικής δυσλειτουργίας.
Οι διαπραγματεύσεις που εκκινούν μέχρι το τέλος του έτους αναμένονται σκληρές. Η Κομισιόν, στο πρόσωπο της φον ντερ Λάιεν, καλείται να μεσολαβήσει ανάμεσα σε διακεκαυμένες ζώνες πολιτικής και οικονομικής αντιπαλότητας, με τον προϋπολογισμό να καθορίζει τις δυνατότητες της Ένωσης για τις μελλοντικές κρίσεις, την στρατηγική αυτονομία και την οικονομική ανάκαμψη.
Χωρίς, φυσικά, να υπάρχει βεβαιότητα για την εκτέλεσή του δίχως σημαντικές αλλαγές, αν ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχιστεί επί μακρόν και η ΕΕ συνεχίσει την αδιάκοπη χρηματοδότηση του Κιέβου.
Πηγή: ertnews.gr