Από την οργανωμένη αντεπίθεση απέναντι στον αυταρχισμό του Ντόναλντ Τραμπ, τα αμερικανικά πανεπιστήμια – προς μεγάλη απογοήτευση πολλών φοιτητών τους – άρχισαν να… κλίνουν προς τα δεξιά, μήπως και καταφέρουν να γλιτώσουν από την οργή του αλλοπρόσαλλου Αμερικανού ηγέτη.
Αξίζει να θυμηθεί κανείς πως το 2018, ένα εκπαιδευτικό νοσοκομείο του Χάρβαρντ κατέβασε 30 πορτρέτα διακεκριμένων γιατρών και ερευνητών που συνδέονται με το νοσοκομείο. Τα πορτραίτα ενίσχυαν την αντίληψη ότι «οι λευκοί άνδρες έχουν το πάνω χέρι», δήλωσε ένας καθηγητής Ιατρικής στη Boston Globe, και υποβιβάστηκαν σε λιγότερο προβεβλημένους χώρους του νοσοκομείου.
Ορισμένοι φοιτητές και καθηγητές χαιρέτισαν την απόφαση ή αδιαφόρησαν. Άλλοι ήταν αμήχανοι. Είδαν την αφαίρεση των πορτραίτων ως το παρορμητικό αντανακλαστικό ενός πανεπιστημίου του οποίου η πολιτική ατμόσφαιρα, ήδη φιλελεύθερη, φαινόταν να γέρνει συνεχώς πιο αριστερά.
Από τα αριστερά στα δεξιά
Στα χρόνια που ακολούθησαν, όμως, μια σειρά από σφοδρούς πολιτικούς ανέμους – τα κινήματα #MeToo και Black Lives Matter, η επέκταση των προγραμμάτων ποικιλομορφίας, ισότητας και ένταξης, ο πόλεμος του Ισραήλ στην Γάζα – έπληξαν το Χάρβαρντ, και κάθε θύελλα φαινόταν να ενισχύει την επιρροή του προοδευτισμού στην πανεπιστημιούπολη.
Το Χάρβαρντ άρχισε να ζητά από τους αιτούντες ακαδημαϊκές θέσεις εργασίας να καταθέσουν δηλώσεις που περιγράφουν τη δέσμευσή τους για «ποικιλομορφία, ισότητα και ένταξη» στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι αντίπαλοι επέκριναν τις δηλώσεις ως πολιτικές δοκιμασίες.
«Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, στο Χάρβαρντ και σε άλλα ελίτ πανεπιστήμια, υπήρξε ένα είδος ιδεολογικής εντατικοποίησης προς μία κατεύθυνση», δήλωσε ο Τζέφρι Φλάιερ, πρώην κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ και γνωστός επικριτής αυτού που περιγράφει ως αριστερή συμμόρφωση στον ακαδημαϊκό χώρο. Αυτή η ιδεολογική εντατικοποίηση είναι πιο έντονη στους τομείς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, είπε, όπου «είναι μια αρκετά κυρίαρχη πραγματικότητα».
Ωστόσο, τώρα – με μερικά χρόνια απόστασης από την ιδεολογική αναταραχή που ξεκίνησε γύρω στο 2011, την οποία ορισμένοι επικριτές και παρατηρητές ονόμασαν «το μεγάλο ξύπνημα» – η κατάσταση μοιάζει πολύ διαφορετική.
Η επίθεση Τραμπ στα πανεπιστήμια «στρίμωξε» και το Χάρβαρντ
Η κυβέρνηση Τραμπ διεξάγει μια άνευ προηγουμένου εκστρατεία πίεσης στο Χάρβαρντ, με την αιτιολογία ότι κάνει διακρίσεις εις βάρος των λευκών και ανέχεται τον αντισημιτισμό. Η ομοσπονδιακή χρηματοδότηση του πανεπιστημίου τίθεται υπό αμφισβήτηση, όπως και η ικανότητά του να εγγράφει ξένους φοιτητές και να λαμβάνει βασικές αποφάσεις σχετικά με τη διοίκησή του.
Ενώ πολλοί καθηγητές και φοιτητές του Χάρβαρντ μπορεί να εξακολουθούν να πρόσκεινται στην Αριστερά, η δύναμη και η επιρροή τους μοιάζουν ωχρές σε σύγκριση με ό,τι συνέβαινε πριν από λίγο καιρό.
Η ειρωνεία της επίθεσης του Τραμπ είναι ότι το Χάρβαρντ και άλλα πανεπιστήμια – που επιθυμούν να κατευνάσουν τους επικριτές τους, οι οποίοι, τα τελευταία χρόνια, τα κατηγορούν για φιλελεύθερη προκατάληψη, ανοχή στον αντισημιτισμό και υπερβολική επιείκεια απέναντι στους ενοχλητικούς φοιτητικούς ακτιβιστές – ήδη επεδίωκαν μια ιδεολογική αναπροσαρμογή.
Ως αποτέλεσμα, αυτά τα πανεπιστήμια βρίσκονται τώρα σε μια παράδοξη κατάσταση: προσπαθούν να αντισταθούν στο σχέδιο ιδεολογικής υποταγής της κυβέρνησης Τραμπ, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουν αθόρυβα τις προσπάθειές τους να «λειάνουν» τις αριστερές τους άκρες.
Πώς η κυβέρνηση Τραμπ βασανίζει το θύμα του
Είναι ένας δύσκολος χορός και μπορεί να μην ικανοποιήσει τη δεξιά του Τραμπ. Το πρόβλημα είναι ότι «σε γενικές γραμμές, το Χάρβαρντ χρειάζεται την κυβέρνηση πολύ περισσότερο από ό,τι η κυβέρνηση χρειάζεται το Χάρβαρντ», δήλωσε στον βρετανικό Guardian ο πολιτικός επιστήμονας Χάρβεϊ Μάνσφιλντ, ο οποίος αποσύρθηκε από τη διδασκαλία πριν από δύο χρόνια και ο οποίος ήταν επί δεκαετίες ο πιο γνωστός συντηρητικός του Χάρβαρντ.
«Η κυβέρνηση Τραμπ», πρόσθεσε ο Μάνσφιλντ, «ήταν μάλλον δημιουργική στο να βρίσκει τρόπους να βασανίζει το θύμα της». Το Χάρβαρντ λαμβάνει περίπου 9 δισ. δολάρια σε ομοσπονδιακή χρηματοδότηση, που τώρα έχει «παγώσει» ή βρίσκεται υπό αναθεώρηση.
Σε αντίθεση με το Κολούμπια, το οποίο συνθηκολόγησε γρήγορα με τις απαιτήσεις της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης της αξίωσης να αναλάβει το πανεπιστήμιο τον έλεγχο ενός ακαδημαϊκού τμήματος από τη σχολή του, το Χάρβαρντ προσπάθησε να παραμείνει αμετακίνητο. Έχει μηνύσει την κυβέρνηση, υποστηρίζοντας ότι οι ενέργειες της κυβέρνησης Τραμπ απειλούν την ακαδημαϊκή ελευθερία και παραβιάζουν τις ομοσπονδιακές διαδικασίες.
Μεταξύ άλλων, η διοίκηση Τραμπ απαίτησε από το Χάρβαρντ να σταματήσει κάθε θετική δράση με βάση τη φυλή και το φύλο στις προσλήψεις και τις εισαγωγές, να λάβει μέτρα για να διαχωρίσει τους ξένους φοιτητές που είναι «εχθρικοί προς τις αμερικανικές αξίες», να «κλείσει» όλα τα προγράμματα DEI (Diversity, Equity and Inclusion – Διαφορετικότητα, Ισότητα και Ένταξη στο χώρο εργασίας) και να τερματίσει την αναγνώριση διαφόρων φιλοπαλαιστινιακών ομάδων της πανεπιστημιούπολης, τις οποίες η κυβέρνηση έχει κατηγορήσει για αντισημιτισμό.
Υπερτερούν οι Δημοκρατικοί, αλλά δεν φτάνει
Οι επιθέσεις Τραμπ στα πανεπιστήμια έχουν συχνά τονίσει την ιδέα ότι αποτελούν κέντρα αριστερής «κατήχησης».
Μια μελέτη του 2016 σχετικά με τη συμμετοχή των ψηφοφόρων σε «40 κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ» διαπίστωσε ότι στους τομείς των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, όπως η ιστορία, τα οικονομικά, η δημοσιογραφία και η ψυχολογία, οι καθηγητές που ήταν εγγεγραμμένοι στους Δημοκρατικούς ήταν περισσότεροι από τους εγγεγραμμένους Ρεπουμπλικανούς, σχεδόν 12 προς 1.
Μια έρευνα του 2022 από την εφημερίδα Harvard Crimson διαπίστωσε ότι το 80% των καθηγητών εκεί χαρακτηρίζονται ως «φιλελεύθεροι» ή «πολύ φιλελεύθεροι» – μόνο το 1% χαρακτηρίζεται ως «συντηρητικοί» και κανένας ως «πολύ συντηρητικός».
Σε επιστολή του, τον περασμένο μήνα, προς το υπουργείο Παιδείας των ΗΠΑ, ο πρόεδρος του Χάρβαρντ, Άλαν Γκάρμπερ, διαμαρτυρήθηκε για τον «ισχυρισμό ότι το Χάρβαρντ είναι κομματικό ίδρυμα». Ωστόσο, αναγνώρισε επίσης την «ανάγκη για μεγαλύτερη πνευματική ποικιλομορφία στην πανεπιστημιούπολη» και ανέφερε, χωρίς να διευκρινίσει, πως το πανεπιστήμιο αναλαμβάνει «πρωτοβουλίες για να καταστήσει το Χάρβαρντ ένα πιο πλουραλιστικό και φιλόξενο μέρος».
Αλλαγή πορείας στο «παρά πέντε» της δεύτερης θητείας Τραμπ
Πέρυσι, πριν εκλεγεί ξανά πρόεδρος ο Τραμπ, το Χάρβαρντ φαινόταν ήδη να προσπαθεί να αλλάξει πορεία. Η Σχολή Τεχνών και Επιστημών ανακοίνωσε ότι αντί για «δηλώσεις ποικιλομορφίας», οι υποψήφιοι θα υποβάλλουν δηλώσεις σχετικά με τις «προσπάθειές τους να ενισχύσουν τις ακαδημαϊκές κοινότητες».
Το πανεπιστήμιο συγκάλεσε επίσης μια ομάδα εργασίας για να μελετήσει την «ανοιχτή έρευνα». Η έκθεση της ομάδας, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, διαπίστωσε ότι το 45% των φοιτητών και το 51% των διδασκόντων ήταν απρόθυμοι να συζητήσουν φορτισμένα θέματα στην τάξη.
Πιο πρόσφατα, υπό την πίεση της διοίκησης Τραμπ, το Χάρβαρντ και άλλα πανεπιστήμια υποχώρησαν τις προσπάθειες DEI. Το Χάρβαρντ μετονόμασε πρόσφατα το γραφείο του για τη διαφορετικότητα σε «γραφείο για την κοινότητα και τη ζωή στην πανεπιστημιούπολη» και δήλωσε ότι δεν θα χρηματοδοτεί πλέον τις «γιορτές συγγένειας», οι οποίες είναι προαιρετικές εκδηλώσεις αποφοίτησης για ομάδες με βάση την ταυτότητα, αφού η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δήλωσε πως θα περικόψει τη χρηματοδότηση εξαιτίας τους.
Καταλύτης ο πόλεμος του Ισραήλ στην Γάζα
Οι πιο επιθετικές κινήσεις του Χάρβαρντ, ωστόσο, ήταν οι προσπάθειές του να καταστείλει τα συναισθήματα που θεωρούνται αντι-ισραηλινά.
Τον Ιανουάριο, μετά από νομικό διακανονισμό με μια ομάδα φοιτητών που κατηγόρησαν το πανεπιστήμιο ότι ανέχεται τον αντισημιτισμό, το Χάρβαρντ υιοθέτησε τον ορισμό του αντισημιτισμού της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος (IHRA), παρά τις αντιδράσεις ατόμων – συμπεριλαμβανομένου του συγγραφέα του ορισμού – που υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιείται πολύ εύκολα εναντίον των επικριτών του Ισραήλ.
Τον Μάρτιο, το πανεπιστήμιο απέλυσε τους επικεφαλής του Κέντρου Μεσανατολικών Σπουδών της σχολής, καθώς και ανέστειλε την πρωτοβουλία «Θρησκεία, Σύγκρουση και Ειρήνη» της Θεολογικής Σχολής του Χάρβαρντ. Οι επικριτές είχαν κατηγορήσει και τα δύο ότι προωθούσαν μονόπλευρες απόψεις για την αραβοϊσραηλινή σύγκρουση.
Άλλα κολέγια και πανεπιστήμια έχουν λάβει παρόμοιες αποφάσεις. Πέρυσι, το κολέγιο Muhlenberg, στην Πενσυλβάνια, απέλυσε τη Maura Finkelstein, ανθρωπολόγο γνωστή για τις έντονα αντισιωνιστικές απόψεις της, με την αιτιολογία ότι η οπτική της έκανε διακρίσεις εις βάρος των Εβραίων και Ισραηλινών φοιτητών. Τα πανεπιστήμια σε γενικές γραμμές έχουν λάβει περιοριστικά μέτρα για να αποτρέψουν την αναζωπύρωση των εκτεταμένων φιλοπαλαιστινιακών διαδηλώσεων.
Θα κάνει τη διαφορά η δεξιά στροφή;
Η εφημερίδα Atlantic υπέθεσε πρόσφατα ότι το Χάρβαρντ και άλλα πανεπιστήμια, ωθούμενα από το πολιτικό κλίμα, μπορεί να προβούν σε ένα είδος «θετικής δράσης» για τους συντηρητικούς.
Το Τζονς Χόπκινς ανακοίνωσε φέτος τον Απρίλιο ένα σχέδιο, σε συνεργασία με το κεντροδεξιό American Enterprise Institute, για την «αύξηση των ετερόδοξων καθηγητών σε όλο το πανεπιστήμιο».
Δεν είναι σαφές αν οι προσπάθειες της ακαδημαϊκής κοινότητας να κινηθεί προς τα δεξιά θα κάνουν μεγάλη διαφορά. Όταν πρόκειται για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, η δεξιά του Τραμπ δεν φαίνεται γενικά να συγχωρεί τις ιδεολογικές επιπολαιότητες του πρόσφατου παρελθόντος.
Παρά τη συνθηκολόγηση του Κολούμπια και τις παραχωρήσεις του Χάρβαρντ, η κυβέρνηση δεν έχει δείξει πολλά σημάδια ότι πρόκειται να μετριάσει την επιθετικότητά της.
Το πανεπιστήμιο της Φλόριντα απέλυσε πρόσφατα τον Σάντα Όνο, έναν ακαδημαϊκό που ήταν πρώην πρόεδρος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, επειδή οι συντηρητικοί αποδοκίμασαν την υποστήριξή του στο παρελθόν για τις προσπάθειες ποικιλομορφίας.
Οι μεταρρυθμίσεις και οι συμβιβασμοί μπορεί να μην είναι αρκετοί για να ικανοποιήσουν τους αξιωματούχους, των οποίων ο τελικός μοιάζει λιγότερο με μεταρρύθμιση και περισσότερο με τιμωρία.