Σε μια κίνηση που αποτυπώνει τη δραματική φάση στην οποία έχει εισέλθει ο πόλεμος, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, εμφανίζεται έτοιμος να εγκαταλείψει –τουλάχιστον προσωρινά– το αίτημα για άμεση ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ. Σε αντάλλαγμα, ωστόσο, θέτει ως αδιαπραγμάτευτο όρο την παροχή ισχυρών και δεσμευτικών εγγυήσεων ασφαλείας από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Ευρωπαίους συμμάχους.
Η στροφή αυτή συμπίπτει με κρίσιμες ειρηνευτικές συνομιλίες που διεξάγονται την Κυριακή (14/12) στο Βερολίνο, υπό τη βαριά σκιά του σχεδίου του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου, αλλά και με την έντονη αμερικανική πίεση προς το Κίεβο για επώδυνους συμβιβασμούς.
Στο επίκεντρο των πιέσεων βρίσκονται ο ειδικός απεσταλμένος του Λευκού Οίκου, Στιβ Γουίτκοφ, και ο Τζάρεντ Κούσνερ, γαμπρός και στενός σύμβουλος του Τραμπ, οι οποίοι φέρονται να ζητούν από την ουκρανική πλευρά να αποδεχθεί ακόμη και παραχωρήσεις εδαφών κατά μήκος της πρώτης γραμμής προς τη Ρωσία. Οι απαιτήσεις αυτές τίθενται στο τραπέζι ενόψει των απευθείας συνομιλιών με τον Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους ηγέτες για το αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο.
«Άρθρο 5 χωρίς ένταξη στο ΝΑΤΟ»
Το Κίεβο αναγνωρίζει πλέον ανοιχτά ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ στο άμεσο μέλλον είναι εξαιρετικά δύσκολη, λόγω της κατηγορηματικής αντίδρασης της Μόσχας. Ωστόσο, όπως μετέδωσαν οι Financial Times, ο Ζελένσκι ξεκαθάρισε ότι η Ουκρανία δεν πρόκειται να αποδεχθεί μια «γυμνή» ειρήνη χωρίς πραγματικές εγγυήσεις ασφάλειας.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους, τόνισε ότι ζητά διμερείς εγγυήσεις με τις ΗΠΑ, οι οποίες θα προσομοιάζουν στη ρήτρα συλλογικής άμυνας του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, καθώς και αντίστοιχες δεσμεύσεις από τους Ευρωπαίους εταίρους και χώρες όπως ο Καναδάς και η Ιαπωνία. «Αυτό από μόνο του συνιστά έναν σοβαρό συμβιβασμό από την πλευρά μας», υπογράμμισε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το Κίεβο έχει ήδη μετακινηθεί από τις αρχικές του θέσεις.
Ο Ουκρανός Πρόεδρος σημείωσε επίσης ότι η Ουάσιγκτον δεν έχει ακόμη απαντήσει επισήμως στις αναθεωρημένες προτάσεις που απέστειλε το Κίεβο μετά από διαβουλεύσεις με Ευρωπαίους ηγέτες. Παραδέχθηκε μάλιστα ότι κανένα από τα σενάρια που συζητούνται δεν είναι ανώδυνο. «Υπάρχουν συμβιβασμοί σε κάθε εκδοχή. Το ζητούμενο είναι το σχέδιο να είναι όσο το δυνατόν πιο δίκαιο, πρωτίστως για την Ουκρανία, γιατί η Ρωσία είναι εκείνη που ξεκίνησε τον πόλεμο», ανέφερε.
Το «αγκάθι» της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης
Ένα από τα πιο ακανθώδη σημεία παραμένει η πρόταση του Ντόναλντ Τραμπ για δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένης ή «ελεύθερης οικονομικής ζώνης» στο Ντονμπάς, μέσω της απόσυρσης όλων των στρατευμάτων. Η πρόταση αυτή απορρίπτεται τόσο από το Κίεβο όσο και από τη Μόσχα.
Ο Ζελένσκι ξεκαθάρισε ότι δεν τη θεωρεί δίκαιη, επισημαίνοντας πως θα υποχρέωνε την Ουκρανία να εγκαταλείψει πόλεις-οχυρά που άντεξαν στη ρωσική πίεση. «Αν αποσυρθούμε εμείς πέντε ή δέκα χιλιόμετρα, γιατί να μην αποσυρθούν και οι ρωσικές δυνάμεις στο ίδιο βάθος;» διερωτήθηκε, χαρακτηρίζοντας το ζήτημα «εξαιρετικά ευαίσθητο και εκρηκτικό».
Κατά τον ίδιο, η μόνη ρεαλιστική βάση για μια βιώσιμη ειρήνη είναι η παύση των εχθροπραξιών στις σημερινές γραμμές και η προσπάθεια επίλυσης των υπόλοιπων ζητημάτων μέσω μακράς και δύσκολης διπλωματικής διαδικασίας.
Ρωσική δυσπιστία και ευρωπαϊκή αγωνία
Η Μόσχα, πάντως, εμφανίζεται έτοιμη να απορρίψει κάθε πρόταση που προέρχεται από την Ουκρανία ή την Ευρώπη. Ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Βλαντίμιρ Πούτιν, Γιούρι Ουσακόφ, δήλωσε ότι τέτοιες προτάσεις δύσκολα θα είναι «εποικοδομητικές» και προειδοποίησε πως η Ρωσία θα αντιδράσει έντονα αν υιοθετηθούν από τις ΗΠΑ. Απέρριψε τόσο το σενάριο αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης όσο και κάθε ιδέα «κορεατικού μοντέλου» παγώματος του μετώπου, επιμένοντας στον πλήρη έλεγχο του Ντονμπάς. Παράλληλα, χαρακτήρισε απολύτως εκτός πραγματικότητας κάθε συζήτηση για επανάκτηση της Κριμαίας ή ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Ο ρόλος της Γερμανίας και το ιστορικό μήνυμα
Οι συνομιλίες στο Βερολίνο, που φιλοξενεί ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, αποτελούν μια προσπάθεια της Ευρώπης να επανέλθει στο κέντρο των διαπραγματεύσεων, από τις οποίες έχει σε μεγάλο βαθμό παραγκωνιστεί. Ο Μερτς, μιλώντας στη Βαυαρία, συνέκρινε ευθέως τον πόλεμο της Ρωσίας με την προσάρτηση της Σουδητίας το 1938, προειδοποιώντας ότι η υποχώρηση απέναντι στον Πούτιν θα έχει ευρύτερες και επικίνδυνες συνέπειες για ολόκληρη την Ευρώπη.
Ο πόλεμος συνεχίζεται
Την ίδια ώρα, παρά τις έντονες διπλωματικές διεργασίες, οι εχθροπραξίες δεν υποχωρούν. Η Ουκρανία κατήγγειλε νέο κύμα ρωσικών επιθέσεων με 138 drones και έναν βαλλιστικό πύραυλο. Στη Χερσώνα, πλήγμα drone σε νοσοκομείο τραυμάτισε δύο ανθρώπους, ενώ στην περιοχή της Ζαπορίζια αναφέρθηκαν τουλάχιστον 11 τραυματισμοί.
Το διπλωματικό παζάρι εντείνεται, αλλά στο έδαφος ο πόλεμος υπενθυμίζει καθημερινά πόσο δύσκολη –και εύθραυστη– είναι κάθε προοπτική ειρήνης.