Η Μεγάλη Σαρακοστή έχει ήδη ξεκινήσει με τους μητροπολίτες να καλούν τους πιστούς σε 40ήμερη αυστηρή νηστεία.
Οι ιεράρχες επικαλούμενοι τις φωτεινές μορφές της Εκκλησίας σε εγκυκλίους τους αναδεικνύουν τα θετικά της νηστείας πριν το Πάσχα και το πόσο αυτή συμβάλλει στην «σωτηρία της ψυχής».
Ωστόσο, η επίσημη Εκκλησία αν και ακολουθούσε την πεπατημένη ως προς την νηστεία το 2016 στην Πανορθόδοξη Σύνοδο που έγινε τον Ιούνιο του 2016 στο Κολυμπάρι της Κρήτης αποφάσισε να φανεί πιο ελαστική.Στο κείμενο των αποφάσεων αναφέρεται:
“Είναι γεγονός, ότι σήμερον πολλοί πιστοί δεν τηρούν απάσας τας περί νηστείας διατάξεις, είτε εξ ολιγωρίας είτε λόγω των υπαρχουσών συνθηκών ζωής, οιαιδήποτε καν ώσιν αύται. Άπασαι όμως αι περιπτώσεις αύται της χαλαρώσεως των περί νηστείας ιερών διατάξεων, είτε είναι γενικώτεραι, είτε ατομικαί, δέον όπως τυγχάνουν της ποιμαντικής μερίμνης εκ μέρους της Εκκλησίας, διότι ο Θεός «ου θέλει τον θάνατον του αμαρτωλού ως το επιστρέψαι και ζην αυτόν» (πρβλ. Ιεζ. λγ’, 11), χωρίς όμως να περιφρονήται η αξία της νηστείας. Όθεν διά τους έχοντας δυσκολίαν εις την τήρησιν των ισχυουσών περί νηστείας διατάξεων είτε εκ λόγων ατομικών (ασθένεια, στράτευσις, συνθήκαι εργασίας κ.λπ.) είτε γενικωτέρων (ειδικαί συνθήκαι επικρατούσαι εις τινας χώρας από πλευράς κλίματος, καθώς και κοινωνικο-οικονομικαί ιδιαιτερότητες τινών χωρών λ.χ. αδυναμία ευρέσεως νηστησίμων τροφών) επαφίεται εις την διάκρισιν των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών να καθορίσουν την φιλάνθρωπον οικονομίαν και επιείκειαν, απαλύνουσαι, κατά τας ειδικάς ταύτας περιπτώσεις, το τυχόν «στυφόν» των ιερών νηστειών.
Πάντα δε ταύτα εντός των πλαισίων των ως άνω λεχθέντων και επί τω σκοπώ να μη ατονήση ποσώς ο ιερός θεσμός της νηστείας. Η φιλάνθρωπος αύτη συγκατάβασις πρέπει να ασκηθή υπό της Εκκλησίας μετά πάσης φειδούς, οπωσδήποτε δε επί το επιεικέστερον διά τας νηστείας εκείνας, δι’ ας δεν υπάρχει ομοιόμορφος πάντοτε και εις απάσας τας περιπτώσεις παράδοσις και πράξις εν τη Εκκλησία. «… Καλόν το νηστεύειν πάσαν ημέραν, αλλ’ ο μη εσθίων τον εσθίοντα μη κρινέτω. Εν τοις τοιούτοις ου νομοθετείν, ου βιάζεσθαι, ουκ αναγκαστικώς άγειν το εγχειρισθέν προσήκει ποίμνιον, πειθοί δε μάλλον, και ηπιότητι, και λόγω άλατι ηρτυμένω..»(Ιωάννου Δαμασκηνού, Περί των αγίων νηστειών).
Παλαιότερα η Εκκλησία προέβλεπε και εξαιρέσεις οι οποίες όμως ήταν συγκεκριμένες.Λόγω σοβαρών λόγων υγείας απαλλάσεται ο πιστός από την υποχρέωση της νηστείας. Αυτό όμως ισχύει μόνο αν ο χριστιανός είναι ασθενής. Απεναντίας κάθε άλλη αιτία δεν εξαιρεί τον χριστιανό από την υποχρέωση της νηστείας. Ούτε οι στρατιώτες, ούτε οι οδοιπόροι, ούτε οι θαλασσοπόροι, ούτε οι έμποροι κ.λ.π. εξαιρούνται, λέγει ο Μ. Βασίλειος, αλλά ο κάθε ένας έχει υποχρέωση να νηστεύει «ει μη δι᾿ ασθένειαν σωματικήν».
Σωματικά ασθενείς θεωρούνται όλοι όσοι πάσχουν, οι γέροντες και όσοι έχουν εξασθενημένο οργανισμό, τα νήπια και τα παιδιά μέχρι ορισμένης ηλικίας. Τα μεγάλα παιδιά δεν εξαιρούνται από τη νηστεία.Σε ο,τι αφορά όσους δεν μπορούν να νηστεύουν
λόγω ασθενείας, ό Άγιος Ιωάνης ο Χρυσόστομος συνιστά: «Αυτός πού δεν μπορεί να νηστεύσει ας κάνει πιο πλούσια την ελεημοσύνη, ας κάνει εκτενείς προσευχές, ας έχει έντονη προθυμία να ακούει τα λόγια του Θεού» .