Σε απόφαση της 25ης Μαρτίου 2025, το Τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρχές είχαν παραβιάσει τις διαδικαστικές εγγυήσεις της απαγόρευσης της κακομεταχείρισης στην υπόθεση του Zabit Kişi, ο οποίος απήχθη από το Καζακστάν και κρατήθηκε κρυφά στην Τουρκία. Το δικαστήριο ομόφωνα έκρινε ότι στον Kişi στερήθηκε αποτελεσματική έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς του για παράνομη απαγωγή, παρατεταμένη κράτηση σε απομόνωση και σοβαρά βασανιστήρια, εμπλέκοντας τόσο την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (MİT) όσο και το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών σε σοβαρή παραβίαση των εγχώριων και διεθνών νομικών προτύπων.
Ο Kişi, καταδικασμένος με την κατηγορία της φερόμενης σχέσης με το κίνημα Gülen, μια ομάδα που επικρίνει τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, απήχθη στις 30 Σεπτεμβρίου 2017 στο αεροδρόμιο του Αλμάτι στο Καζακστάν. Αυτός και ένα άλλο άτομο, ο E.K., μεταφέρθηκαν βίαια από αστυνομικούς με πολιτικά που δήλωσαν ότι εργάζονταν για την MİT. Σύμφωνα με την αφήγηση του Kişi, ξυλοκοπήθηκε, επιβιβάστηκε βίαια σε ένα αεροσκάφος στρατιωτικού τύπου χωρίς διακριτικά και μεταφέρθηκε στην Τουρκία χωρίς καμία νομική διαδικασία έκδοσης.
Κατά την άφιξή του, ο Kişi κρατήθηκε σε απομόνωση από την MİT για 108 ημέρες σε ένα κοντέινερ τριών τετραγωνικών μέτρων χωρίς παράθυρα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, του απαγορεύτηκε κάθε επαφή με τον έξω κόσμο και υποβλήθηκε σε αυτό που αργότερα περιέγραψε ως συστηματικά βασανιστήρια. Ισχυρίστηκε ότι τα πλευρά του είχαν σπάσει ως αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων ξυλοδαρμών, ότι του έγιναν ηλεκτροσόκ στο σώμα και ότι τα δάχτυλα των ποδιών του είχαν συνθλιβεί σκόπιμα. Εκτός από τα σωματικά βασανιστήρια, κακοποιήθηκε ψυχολογικά με απειλές θανάτου και απειλές κατά της οικογένειάς του. Ο Kişi περιέγραψε επίσης μια απόπειρα σεξουαλικής επίθεσης με χρήση σκληρού αντικειμένου. Υπό αυτή την πίεση, είπε ότι εξαναγκάστηκε να δώσει ομολογίες, οι οποίες καταγράφηκαν σε βίντεο.
Όταν επανεμφανίστηκε στο Δικαστικό Μέγαρο της Άγκυρας στις 18 Ιανουαρίου 2018, ο Kişi είχε χάσει 30 κιλά και ήταν εμφανώς τραυματισμένος. Το Αστυνομικό Τμήμα της Άγκυρας ισχυρίστηκε σε επίσημα αρχεία ότι ο Kişi είχε εμφανιστεί «οικειοθελώς» την ίδια ημέρα για να συνεργαστεί με τις αρχές βάσει των νόμων περί μετάνοιας, αντικρούοντας τις λεπτομερείς μαρτυρίες του για απαγωγή και κακοποίηση. Αυτή η αντιφατική αφήγηση ήταν ένας βασικός παράγοντας που επικαλέστηκε το Συνταγματικό Δικαστήριο στην απόφασή του, η οποία επέκρινε την Εισαγγελία της Άγκυρας για την παράλειψή της να διερευνήσει σοβαρά τις αποκλίσεις.
Ξεκίνησε μια αρχική έρευνα για τους ισχυρισμούς, αλλά οι εισαγγελείς έκλεισαν την υπόθεση στις 17 Νοεμβρίου 2020, περισσότερα από τρία χρόνια αργότερα, λέγοντας ότι δεν υπήρχαν στοιχεία για αδικοπραγία. Επικαλέστηκαν πρώιμες ιατρικές εκθέσεις που ισχυρίζονταν ότι «δεν υπήρχαν σημάδια ξυλοδαρμού ή εξαναγκασμού» και απέρριψαν τις δηλώσεις του Kişi ως «αβάσιμες». Το επίσημο αρχείο που έδειχνε ότι είχε παραδοθεί οικειοθελώς χρησιμοποιήθηκε επίσης ως δικαιολογία.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο, ωστόσο, απέρριψε αυτή τη συλλογιστική. Αποφάνθηκε ότι η εισαγγελία δεν είχε εξετάσει σωστά εάν ο Kişi είχε απελαθεί βίαια από το Καζακστάν. Δεν συλλέχθηκαν ποτέ κρίσιμα στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των βίντεο παρακολούθησης αεροδρομίων από το Αλμάτι και το Στρατιωτικό Αεροδρόμιο Ετιμεσγκούτ της Άγκυρας, των δηλωτικών επιβατών, των τελωνειακών αρχείων και των μαρτυριών του προσωπικού πτήσης. Το δικαστήριο επεσήμανε επίσης ότι το διαβατήριο του Κισί δεν έφερε καμία σφραγίδα νόμιμης εισόδου στην Τουρκία — μια παράλειψη που δεν διερευνήθηκε ποτέ.
Επιπλέον, το δικαστήριο τόνισε ότι οι ιατρικές εξετάσεις που ισχυρίζονταν ότι δεν υπήρχαν σημάδια κακοποίησης δεν πληρούσαν τα διεθνή ή εθνικά πρότυπα. Ο Kişi είχε επανειλημμένα αντιταχθεί στην εγκυρότητα αυτών των αναφορών, δηλώνοντας ότι οι ιατρικοί έλεγχοι διεξήχθησαν βιαστικά, παρουσία των αρχών επιβολής του νόμου και χωρίς την κατάλληλη ιδιωτικότητα. Οι επακόλουθες ιατρικές αξιολογήσεις στα κρατικά νοσοκομεία Kandıra και Kocaeli, οι οποίες κατέγραψαν τραύμα κοντά στα πλευρά και συμπίεση νεύρων στον αγκώνα του, αγνοήθηκαν από την εισαγγελία. Αυτά τα ευρήματα θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν τους ισχυρισμούς του Kişi για ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ και παρατεταμένη σωματική κακοποίηση. Παρά τη σημασία τους, δεν ανατέθηκε ανεξάρτητη ιατροδικαστική ανάλυση.
Το δικαστήριο επέκρινε περαιτέρω την εισαγγελία για τη μη λήψη επίσημης κατάθεσης από τον Kişi ή τον E.K., τον βασικό αυτόπτη μάρτυρα της απαγωγής. Οι αξιωματούχοι που είχαν συντάξει την αντιφατική αστυνομική έκθεση που ισχυριζόταν την «εκούσια παράδοση» του Kişi επίσης δεν ερωτήθηκαν. Οι συνθήκες υπό τις οποίες ο Kişi φέρεται να αφέθηκε — με δεμένα τα μάτια στο πάρκινγκ του Δικαστικού Μεγάρου της Άγκυρας — δεν ερευνήθηκαν ποτέ. Δεν έγινε καμία προσπάθεια να εξεταστούν τα γύρω πλάνα από τις κάμερες ασφαλείας ή να διευκρινιστεί ποιος τον παρέδωσε.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι τουρκικές αρχές δεν είχαν εκπληρώσει τη θετική τους υποχρέωση να διερευνήσουν αξιόπιστους ισχυρισμούς για βασανιστήρια και αναγκαστική εξαφάνιση. Η παρατεταμένη αδράνεια και η απουσία ακόμη και των πιο βασικών ερευνητικών βημάτων συνιστούσαν σαφή παραβίαση του Άρθρου 17 του Τουρκικού Συντάγματος, το οποίο απαγορεύει την κακομεταχείριση χωρίς εξαίρεση.
Ως αποτέλεσμα, το δικαστήριο διέταξε νέα, αποτελεσματική έρευνα και επιδίκασε στον Kişi 190.000 τουρκικές λίρες (4.800 δολάρια) σε ηθική βλάβη. Η απόφαση ανέφερε ρητά ότι η έρευνα πρέπει να είναι διεξοδική, αμερόληπτη και να διεξάγεται επειγόντως.
Ωστόσο, σε μια αμφιλεγόμενη απόφαση, το δικαστήριο απέρριψε την ξεχωριστή καταγγελία του Kişi σχετικά με παράνομη κράτηση από δημόσιους λειτουργούς, επικαλούμενο μη εξάντληση των ένδικων μέσων. Το δικαστήριο υποστήριξε ότι ο Kişi είχε υποβάλει απευθείας συνταγματική καταγγελία χωρίς να ακολουθήσει πρώτα τις διαθέσιμες διοικητικές ή δικαστικές οδούς.
Αντιδρώντας στην απόφαση, ο νομικός εμπειρογνώμονας Ufuk Yeşil επέκρινε το περιορισμένο πεδίο εφαρμογής του Συνταγματικού Δικαστηρίου. «Για άλλη μια φορά, το δικαστήριο δεν μας εξέπληξε και αναγνώρισε μόνο παραβίαση της διαδικαστικής πτυχής της απαγόρευσης της κακομεταχείρισης», έγραψε στο X. «Τι άλλο πρέπει να συμβεί - ποιες πρόσθετες μορφές βασανιστηρίων πρέπει να επιβληθούν - για να αναγνωρίσει το δικαστήριο μια ουσιαστική παραβίαση σε μια τέτοια περίπτωση;»
Η απόφαση ρίχνει φως σε ένα ευρύτερο μοτίβο εξωεδαφικών απαγωγών που πραγματοποιήθηκαν από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες μετά το 2016, συχνά σε συντονισμό με το υπουργείο Εξωτερικών. Στην περίπτωση του Kişi, επίσημα έγγραφα του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών ανέφεραν ένα σημείωμα του υπουργείου Εξωτερικών του Καζακστάν που ανέφερε ότι ο Kişi «παραδόθηκε στην τουρκική πλευρά» και απελάθηκε «σύμφωνα με τις δικαστικές αποφάσεις». Το Συνταγματικό Δικαστήριο αμφισβήτησε την αυθεντικότητα και τη νομική βάση μιας τέτοιας μεταφοράς, ειδικά δεδομένης της απουσίας σφραγίδων διαβατηρίου και της φύσης της επιχείρησης. Ωστόσο, αυτές οι σοβαρές ενδείξεις παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου δεν εξετάστηκαν ποτέ από τις ανακριτικές αρχές.
Το Nordic Monitor δημοσίευσε προηγουμένως μια εκτενή έκθεση που περιγράφει λεπτομερώς την απαγωγή, την παράνομη κράτηση και τα βασανιστήρια του Kişi με βάση επίσημα δικαστικά αρχεία, προσωπικές μαρτυρίες και υποστηρικτικά έγγραφα. Ο Kişi είναι ένα από τα 121 φερόμενα μέλη του κινήματος Gülen που απήχθησαν στο εξωτερικό και επέστρεψαν βίαια στην Τουρκία, σε αυτό που οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν χαρακτηρίσει παράνομες παραδόσεις.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο γενικά έχει ευθυγραμμιστεί με την κυβέρνηση Ερντογάν σε υποθέσεις που αφορούν επικριτές της κυβέρνησης, αναγνώρισε με την απόφαση αυτή ότι οι ισχυρισμοί στην υπόθεση του Κισί είναι τόσο σοβαροί και αξιόπιστοι που δικαιολογούν σοβαρή και ενδελεχή έρευνα.
ΠΗΓΗ: nordicmonitor.com