Εννέα μήνες μετά την έναρξη της θητείας του, η προσέγγιση του Αμερικανού προέδρου Τραμπ προς τους συμμάχους, τους αντιπάλους και τους ανταγωνιστές του σε όλο τον κόσμο έχει αποδειχθεί ένα παράξενο μείγμα επιτυχιών και όλο και πιο συχνών και ασταθών εκρήξεων, είτε πρόκειται για τις σχέσεις του με τον Καναδά ή την Κίνα, τη Βενεζουέλα ή τη Μέση Ανατολή, είτε για τον πόλεμο στην Ουκρανία, σημειώνουν οι New York Times.
Χωρίς αμφιβολία, ο Τραμπ έχει αποκομίσει ορισμένες σημαντικές επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική κατά τη δεύτερη θητεία του. Οι ευρωπαίοι σύμμαχοι είναι πλέον σε θέση να δαπανήσουν πολύ περισσότερα για την άμυνα τους από ό,τι φαντάζονταν πριν από ένα χρόνο, κάτι που είχαν ζητήσει αρκετοί πρόεδροι, αλλά ο Τραμπ κατάφερε να επιβάλει.
Έχει παρέμβει για να βοηθήσει στην εκτόνωση μιας σειράς μακροχρόνιων περιφερειακών συγκρούσεων, ακόμη και αν ορισμένες από τις επιτυχίες που ισχυρίζεται είναι προσωρινές. Το μεγαλύτερο επίτευγμά του μέχρι σήμερα, η απελευθέρωση των 20 ζωντανών ομήρων που κρατούσε η Χαμάς και η εύθραυστη εκεχειρία στη Γάζα, απαιτούσε την ισχυρή και επιδέξια διαχείριση του απρόθυμου Ισραηλινού ομολόγου του.
Αλλά αν κάποιος περίμενε ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να εξελιχθεί σε έναν παγκόσμιο πολιτικό ηγέτη, όπως οι περισσότεροι από τους προκατόχους του που ήθελαν να μείνουν στην ιστορία, θα έχει απογοητευτεί βαθιά.
Ο Τραμπ, που δεν φημίζεται για τη συνέπεια ή τoυς λεπτούς χειρισμούς του, έχει γίνει ακόμη πιο ιδιότροπος στην εξωτερική πολιτική του, μια τάση που είναι εμφανής καθώς ξεκινά την περιοδεία του στην Ασία για να αντιμετωπίσει μια μαχητική Κίνα και συμμάχους που δεν είναι σίγουροι για το τι θέλει ή πώς να τον αντιμετωπίσουν.
«Ο πρόεδρος έχει μια ενστικτώδη αίσθηση των τρωτών σημείων και των σημείων πίεσης των χωρών», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Φοντέιν, διευθύνων σύμβουλος του Center for a New American Security και πρώην σύμβουλος του γερουσιαστή Τζον Μακέιν. «Αυτό μερικές φορές του δίνει ένα πλεονέκτημα που χρησιμοποιεί για παραγωγικούς σκοπούς, όπως είδαμε στην Ευρώπη, στη Γάζα και στην επίθεση στο Ιράν. Αλλά έχει και μειονεκτήματα».
Ο απρόβλεπτος Τραμπ
Λίγο μετά από μια καρποφόρα συνάντηση με τον πρωθυπουργό του Καναδά, Μαρκ Κάρνι, ο Τραμπ διέκοψε τις εμπορικές συνομιλίες την Παρασκευή, επειδή δεν του άρεσε μια καναδική τηλεοπτική διαφήμιση που παρουσίαζε την πραγματική φωνή του προέδρου Ρόναλντ Ρήγκαν, από μια ραδιοφωνική ομιλία 38 ετών, στην οποία προειδοποιούσε για το μακροπρόθεσμο κόστος των δασμών.
Το Σάββατο, προχώρησε ακόμη περισσότερο, επιβάλλοντας επιπλέον δασμούς 10% στα καναδικά προϊόντα -μια κίνηση που θα μπορούσε να κοστίσει δισεκατομμύρια στους Αμερικανούς καταναλωτές, απλώς και μόνο επειδή ο Τραμπ δεν ήταν ικανοποιημένος με τη διαφήμιση, η οποία δημιουργήθηκε από την κυβέρνηση του Οντάριο.
Επιπλέον, αντέδρασε με οργή, απειλές και εξωφρενικά υψηλούς νέους δασμούς αυτό το μήνα, όταν η Κίνα ανακοίνωσε νέα όρια στην πρόσβαση των ΗΠΑ σε πολύτιμα ορυκτά σπάνιων γαιών, αλλά στη συνέχεια ηρέμησε τα πνεύματα καθώς κατευθυνόταν προς τη Μαλαισία την Παρασκευή το βράδυ, δηλώνοντας στους δημοσιογράφους στο Air Force One ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ θα πρέπει να κάνουν παραχωρήσεις αυτή την εβδομάδα για να επιτευχθεί μια εμπορική συμφωνία.
Την Κυριακή, οι διαπραγματευτές του ανακοίνωσαν πρόοδο.
Αφού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας επέμεινε στην αποφυγή εμπλοκών με το εξωτερικό, έστειλε στρατό στην Καραϊβική για να ασκήσει πίεση στη Βενεζουέλα και προφανώς να επιδιώξει την ανατροπή του προέδρου Μαδούρο. Συνεχίζει να αυξάνει την στρατιωτική πίεση, στέλνοντας ένα αεροπλανοφόρο στην περιοχή τις τελευταίες ημέρες και χτυπώντας τουλάχιστον 10 σκάφη που, όπως ισχυρίστηκε χωρίς να αποκαλύψει αποδεικτικά στοιχεία, μετέφεραν ναρκωτικά.
Οι περισσότεροι νομικοί εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι οι συνοπτικές εκτελέσεις αμάχων -τουλάχιστον 43 έχουν χάσει τη ζωή τους μέχρι στιγμής- δεν έχουν νομική αιτιολόγηση, αλλά ο Τραμπ αρνείται να δώσει στο Κογκρέσο ή στο κοινό μια σαφή δήλωση σχετικά με τον στόχο του.
Αλλάζει συνεχώς στάση
Και έχει αλλάξει τόσο πολύ τη στάση του απέναντι στην Ουκρανία, που οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα σπεύσει στην Ουάσινγκτον για να καταλάβουν αν ο Τραμπ τάσσεται με τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν ή με την Ουκρανία.
Περισσότερους από εννέα μήνες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του, το μόνο προβλέψιμο στοιχείο σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος χειρίζεται τις παγκόσμιες υποθέσεις είναι ότι θα είναι ένας απρόβλεπτος συνδυασμός ενστίκτου, δυσαρέσκειας και εγωισμού.
Και δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι εκρήξεις θυμού, οι αλλαγές πορείας και οι ανατροπές του είναι στρατηγικές και μελετημένες, όπως επιμένουν μερικές φορές οι υποστηρικτές του, και όχι αποτέλεσμα παρορμητικότητας, διάθεσης και περιστάσεων.
Όπως και να έχει, οι ξένοι ηγέτες και πρέσβεις ξέρουν ότι πρέπει να παραμένουν πάντα επιφυλακτικοί, με έναν από αυτούς να δηλώνει πρόσφατα ότι μπαίνει στο Οβάλ Γραφείο με την προσοχή που θα έδειχνε αν υπήρχαν βόμβες κάτω από τα μαξιλάρια του καναπέ.
Σημείο καμπής
Καθώς προετοιμάζεται να συναντήσει τη νέα πρωθυπουργό της Ιαπωνίας και τον Σι -και αφού έκανε μια περίεργη δημόσια έκκληση στον δικτάτορα της Βόρειας Κορέας, Κιμ Γιονγκ-ουν, να τον συναντήσει, ο Τραμπ βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής. Μπορεί να αξιοποιήσει τις επιτυχίες που έχει σημειώσει στην εξωτερική πολιτική ή η ευμετάβλητη φύση του θα συνεχίσει να δημιουργεί σύγχυση και συγκρούσεις, αντί για αποτελέσματα;
Η αλλαγή στάσης του Τραμπ με τον Καναδά ξεκίνησε όταν εξερράγη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αφήγηση του Ρόναλντ Ρήγκαν, αλλά κατηγόρησε επίσης ότι «ο Καναδάς προσπαθεί να επηρεάσει παράνομα το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών σε μία από τις πιο σημαντικές αποφάσεις στην ιστορία της χώρας μας», αναφερόμενος σε μια υπόθεση που θα εκδικάσει το δικαστήριο και η οποία αξιολογεί τη νομιμότητα ορισμένων δασμολογικών κινήσεων του Τραμπ.
Ο πρόεδρος δηλώνει τώρα ότι ενδέχεται να παραστεί στη συνεδρίαση του δικαστηρίου κατά την εκδίκαση της υπόθεσης.
Καναδοί αξιωματούχοι αναφέρουν ότι ο σκοπός δεν ήταν να επηρεαστεί το δικαστήριο, αλλά να υπενθυμιστεί στους Ρεπουμπλικανούς ότι το κόμμα τους είχε απομακρυνθεί από τις πεποιθήσεις του Ρήγκαν και αγνοούσε τις προειδοποιήσεις του. Ωστόσο, ο Τραμπ δεν έχει δείξει ιδιαίτερη ανησυχία τον τελευταίο καιρό για την παρέμβαση στη δικαστική διαδικασία άλλης χώρας.
Πριν από λιγότερο από δύο εβδομάδες, στάθηκε στη Κνεσέτ, το κοινοβούλιο του Ισραήλ, και, σε μια παρέκκλιση από την ωριαία ομιλία του για τον εορτασμό της απελευθέρωσης των ομήρων, ζήτησε να δοθεί χάρη στον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου σε μια εκκρεμή ποινική υπόθεση. Και έχει επιμείνει στην απόφασή του να επιβάλει δασμούς 50% στη Βραζιλία επειδή, σύμφωνα με τα λόγια του, διεξήγαγε «κυνήγι μαγισσών» θέτοντας σε δίκη τον πρώην πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρο, φίλο του Τραμπ, κατηγορώντας τον ότι προσπάθησε να οργανώσει πραξικόπημα για να εμποδίσει τον σημερινό πρόεδρο, Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, να αναλάβει τα καθήκοντά του το 2022.
Στη συνέχεια, υπάρχουν οι επιθέσεις στην Καραϊβική και τον Ειρηνικό, οι οποίες φαίνεται ότι θα επιταχυνθούν μόλις το αεροπλανοφόρο Gerald R. Ford φτάσει στη θέση του ανοικτά της Βενεζουέλας σε λίγες εβδομάδες.
Αλλά ενώ το Πεντάγωνο συγκεντρώνει στρατό -περίπου το ένα έβδομο του ενεργού στόλου του Ναυτικού θα βρίσκεται κοντά στη Βενεζουέλα όταν φτάσει το Ford -ο Λευκός Οίκος δεν δηλώνει ποιοι είναι οι στρατηγικοί του στόχοι. Οι αξιωματούχοι αναφέρουν δημοσίως ότι η επιχείρηση έχει ως στόχο να σταματήσει τη ροή κοκαΐνης και φεντανύλης, αλλά παραδέχονται ιδιωτικά ότι αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας να εκδιώξουν τον Μαδούρο.
Πόλεμος στην Ουκρανία και Νόμπελ Ειρήνης
Και φυσικά υπάρχει η Ουκρανία, όπου ο Τραμπ έχει αλλάξει στάση, από το να επαναλαμβάνει τα ρωσικά επιχειρήματα στο να προτείνει την ιδέα να δοθούν στην Ουκρανία πυραύλοι Tomahawk, για να αλλάξει τελικά και πάλι γνώμη.
Τον Ιούλιο, λίγο πριν συναντήσει τον Πούτιν στην Αλάσκα, ο Τραμπ συμφώνησε με τους Ευρωπαίους συμμάχους του ότι το πιο σημαντικό βήμα ήταν να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός,ενώ θα διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις. Αλλά μόλις έφτασε στην αμερικανική αεροπορική βάση στο Άνκορατζ, δήλωσε ότι ο ίδιος και ο Ρώσος ηγέτης είχαν συμφωνήσει ότι αυτό που χρειαζόταν ήταν μια πλήρης ειρηνευτική συμφωνία. Η κατάπαυση του πυρός μπορεί να παραβιαστεί, εξήγησε.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έσπευσαν στην Ουάσινγκτον και συγκεντρώθηκαν γύρω από τον πρόεδρο στο Οβάλ Γραφείο για να τον επαναφέρουν στην ορθή πορεία.
Όταν δεν υπήρξαν περαιτέρω διαπραγματεύσεις για ειρηνευτική συμφωνία, ο Τραμπ δήλωσε ότι θεωρούσε πιθανό η Ουκρανία να ανακτήσει όλα τα εδάφη που έχασε από τη Ρωσία μετά την εισβολή του 2022, υποστηρίζοντας ότι οι Ρώσοι βρισκόταν σε «μεγάλη οικονομική δυσχέρεια» και δεν μπορούσαν να πολεμήσουν. Στη συνέχεια, είπε ότι σχεδόν πείστηκε να δώσει στην Ουκρανία πυραύλους Tomahawk που θα μπορούσαν να φτάσουν βαθιά μέσα στη Ρωσία.
Ωστόσο, ένα τηλεφώνημα του Πούτιν την κατάλληλη στιγμή τον έπεισε ότι αυτό θα οδηγούσε σε κλιμάκωση των εντάσεων με τους Ρώσους, και έτσι έκανε πίσω. Όταν ο Ζελένσκι έφτασε στην Ουάσινγκτον την περασμένη εβδομάδα, ο Τραμπ επέμεινε ότι η κατάπαυση του πυρός -την οποία είχε απορρίψει δύο μήνες πριν- ήταν η μόνη επιλογή, παγώνοντας τις μάχες στις τρέχουσες γραμμές του μετώπου.
«Ας μείνει όπως είναι», είπε, αναφερόμενος στα τμήματα της περιοχής Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία που καταλαμβάνει τώρα η Ρωσία. Ιδιωτικά, προειδοποίησε τον Ζελένσκι ότι «η χώρα σας θα καταστραφεί» με την πάροδο του χρόνου από τη Ρωσία, σύμφωνα με έναν ανώτερο Ουκρανό αξιωματούχο -το αντίθετο από αυτό που είχε πει λίγες εβδομάδες πριν.
Η συνάντηση με τον Πούτιν, που ο Αμερικανός πρόεδρος είχε ανακοινώσει ότι θα πραγματοποιηθεί στη Βουδαπέστη σε λίγες εβδομάδες, ακυρώθηκε, με αποτέλεσμα ο Τραμπ να επιβάλει τις πρώτες του κυρώσεις στις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου.
Αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου χαιρέτισαν την κίνηση αυτή ως ένα σημαντικό γεγονός: ήταν η πρώτη φορά που ο Τραμπ πρόσθεσε νέες κυρώσεις στις χιλιάδες άλλες που είχαν επιβληθεί στη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Ωστόσο, αρνήθηκαν να αναφέρουν τι είχε αλλάξει από την άνοιξη, όταν ο Τραμπ είχε εξαιρέσει τη Ρωσία από τα περισσότερα δασμολογικά μέτρα που είχε επιβάλει.
«Η κινητήρια δύναμη αυτής της συνεχούς αλλαγής στάσης», δήλωσε ο Ίβο Ντάαλντερ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, «είναι η επιθυμία του προέδρου να θεωρηθεί ως αυτός που θα τερματίσει τον πόλεμο. Δεν τον ενδιαφέρει πώς θα τελειώσει ή ποιες θα είναι οι συνέπειες. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να τελειώσει και να υποστηρίξει την υποψηφιότητά του για το Νόμπελ Ειρήνης», τόνισε.