Οταν ο καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς ενημερώθηκε για πρώτη φορά την περασμένη Πέμπτη σχετικά με το σχέδιο ειρήνης της κυβέρνησης Τραμπ για την Ουκρανία, έμεινε άναυδος τόσο από το περιεχόμενό του όσο και από τον τρόπο με τον οποίο το έμαθε.
Αντί να το πληροφορηθεί από Αμερικανούς αξιωματούχους, ο Μερτς έμαθε για το σχέδιο από ένα δημοσιογραφικό ρεπορτάζ. Ανώτατοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι γνώριζαν ότι η κυβέρνηση Τραμπ εργαζόταν πάνω σε κάποιο σχέδιο, αλλά όχι σε κάτι που ευνοούσε τη Ρωσία σε τέτοιο βαθμό. Οταν αυτό ήρθε στο φως, συνειδητοποίησαν ότι η Ευρώπη είχε αποκλειστεί.
Το αφήγημα για το πώς ο Τραμπ παραμέρισε την Ευρώπη βασίζεται σε συνεντεύξεις με 16 αξιωματούχους που είχαν γνώση των διπλωματικών διεργασιών. Περιγράφει μια ήπειρο στριμωγμένη ανάμεσα σε αντίπαλες δυνάμεις, με τους ηγέτες της να πασχίζουν να ασκήσουν επιρροή σε έναν κόσμο στον οποίο κάποτε κυριαρχούσαν.
Στις ημέρες που ακολούθησαν Ευρωπαίοι ηγέτες, ανάμεσά τους και ο Μερτς, εργάστηκαν πυρετωδώς ώστε να αντιστρέψουν την αρνητική πορεία. Πολλοί απεσταλμένοι πήραν την πρώτη διαθέσιμη πτήση από το Γιοχάνεσμπουργκ, όπου βρίσκονταν για τη σύνοδο του G20, προς τη Γενεύη, για να προσπαθήσουν να πείσουν Αμερικανούς αξιωματούχους να αλλάξουν ρότα. Εως το βράδυ της Κυριακής, οι Ευρωπαίοι ηγέτες κατάφεραν να αποτρέψουν ορισμένες από τις χειρότερες πτυχές του σχεδίου Τραμπ για την Ουκρανία.
Σοκ και δυσπιστία
Πολλοί από τους υπουργούς Εξωτερικών της Ευρώπης άκουσαν πρώτη φορά για το σχέδιο Τραμπ την Πέμπτη (20/11) στις Βρυξέλλες, ενώ κατευθύνονταν σε μια προγραμματισμένη συνεδρίαση για το Σουδάν και την Ουκρανία. Η πρόταση, που μεταδόθηκε από ΜΜΕ όπως το Axios και οι Financial Times, τους αποσβόλωσε. Προέβλεπε ότι το ΝΑΤΟ δεν θα μπορούσε να σταθμεύσει στρατεύματα στη μεταπολεμική Ουκρανία, ακυρώνοντας μια γαλλοβρετανική πρόταση για αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων εκεί. Περιελάμβανε σχέδιο για αποδέσμευση δισεκατομμυρίων σε ρωσικά κεφάλαια, που τώρα έχουν «παγώσει» κυρίως στο Βέλγιο και για τα οποία πολλοί στην Ευρώπη ελπίζουν ότι θα χρηματοδοτήσουν δάνειο προς την Ουκρανία. Αναζητώντας εξηγήσεις, οι υπουργοί άρχισαν να πιέζουν άμεσα τον Ουκρανό ΥΠΕΞ Αντρίι Σίμπιχα, ο οποίος συμμετείχε στη συνεδρίαση μέσω τηλεδιάσκεψης, αλλά είχε περιορισμένες πληροφορίες. Στη Γερμανία, ο Μερτς ακύρωσε προγραμματισμένη εμφάνιση σε σχολική εκδήλωση για να διαχειριστεί τις συνέπειες.
Μέχρι την Παρασκευή (21/11), ο Τραμπ και η κυβέρνησή του είχαν ξεκινήσει τις συνομιλίες με τους Ευρωπαίους ομολόγους τους και είχε γίνει όλο και πιο σαφές ότι το σχέδιο ήταν πραγματικό. Ο Ντάνιελ Π. Ντρίσκολ είπε σε συνάντηση την Παρασκευή στην Ουκρανία ότι οι ευρωπαϊκές χώρες αποκλείστηκαν από τις διαπραγματεύσεις για να αποφευχθεί το φαινόμενο «πολλών μαγείρων», σύμφωνα με παρευρισκόμενους αξιωματούχους. Ο Ντρίσκολ είπε ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι είχαν έρθει υπερβολικά κοντά στους Ουκρανούς ομολόγους τους ώστε να αξιολογήσουν αντικειμενικά τον πόλεμο. Τώρα προέκυπτε το δίλημμα. Επρεπε η Ευρώπη και η Ουκρανία να απορρίψουν την πρόταση άμεσα, εξοργίζοντας τον Τραμπ; Ή μήπως έπρεπε να ρισκάρουν προσπαθώντας να τη διορθώσουν;
Προσπάθεια εμπλοκής
Τις επόμενες 24 ώρες, διπλωμάτες και άλλοι αξιωματούχοι σε όλη την Ευρώπη κυριολεκτικά «έλιωσαν» τις τηλεφωνικές γραμμές και τις εφαρμογές μηνυμάτων για να χαράξουν στρατηγική. Οταν οι Ευρωπαίοι πρωθυπουργοί και πρόεδροι συγκεντρώθηκαν το Σάββατο (22/11) στη σύνοδο του G20 στη Νότια Αφρική, κατέληξαν από κοινού σε ένα πραγματιστικό –αν και δυσάρεστο– συμπέρασμα. Αν οι Ευρωπαίοι ήθελαν να ανακτήσουν θέση στο τραπέζι, σύμφωνα με τέσσερις αξιωματούχους που γνώριζαν τις συζητήσεις τους, έπρεπε να εμπλακούν – και να μιλήσουν με μία φωνή.
Η συνεδρίαση οργανώθηκε από τον Αντόνιο Κόστα, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Καθισμένοι σε ένα μπεζ ημικύκλιο από πολυθρόνες κάτω από εκτυφλωτικά λευκά φώτα, οι ηγέτες άρχισαν να συγκλίνουν σε ένα σύνολο αρχών. Τα σύνορα δεν πρέπει να αλλάζουν διά της βίας, δεν μπορεί να υπάρξουν σοβαροί περιορισμοί στις ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας και οι αποφάσεις που επηρεάζουν την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ πρέπει να λαμβάνονται με τη συμμετοχή τους – όλα, δηλαδή, αντίθετα με το σχέδιο Τραμπ.
Αντί να αντιταχθούν στον Τραμπ, οι Ευρωπαίοι αποφάσισαν να τον κολακέψουν. Παρά τις επιφυλάξεις τους, οι ηγέτες εξέδωσαν δήλωση που υπονοούσε ότι το σχέδιο θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία. «Χαιρετίζουμε τις συνεχιζόμενες προσπάθειες των ΗΠΑ για την επίτευξη ειρήνης στην Ουκρανία», ανέφερε, προσθέτοντας: «Πιστεύουμε, συνεπώς, ότι το προσχέδιο αποτελεί βάση που θα χρειαστεί περαιτέρω δουλειά».
Για να ενισχύσουν τη θέση τους, οι κορυφαίοι Ευρωπαίοι διπλωμάτες έπρεπε να μεταβούν γρήγορα στη Γενεύη, όπου ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο επρόκειτο να συγκαλέσει έκτακτη σύνοδο την Κυριακή (23/11) με Ουκρανούς αξιωματούχους.
Στο χείλος
Με το ξημέρωμα της Κυριακής (23/11) στην Ελβετία, η Ευρώπη παρέμενε σε αβεβαιότητα και εκτός διαδικασίας. Πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι συγκεντρώθηκαν στη γερμανική αποστολή, όπου περίμεναν να συναντήσουν την ομάδα του Ρούμπιο. Συνομίλησαν με τους Ουκρανούς. Χάραξαν στρατηγική.
Η προσπάθεια απέδωσε. Ο Ρούμπιο είπε κατ’ ιδίαν στους Ευρωπαίους ότι ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα τις ευρωπαϊκές χώρες δεν θα συμπεριλαμβάνονται πλέον στις τρέχουσες συζητήσεις. Οταν ο Ρούμπιο ενημέρωσε τους δημοσιογράφους το βράδυ της Κυριακής, ο τόνος του είχε σαφώς αλλάξει. Τήρησε την υπόσχεσή του, παρουσιάζοντας τις συνομιλίες ως εποικοδομητικές και το σχέδιο ως ανοιχτό σε αλλαγές. Ανακούφιση επικράτησε στις Βρυξέλλες, έστω κι αν παρέμεναν σοβαρές προκλήσεις. Μέχρι το πρωί της Δευτέρας (24/11), ο Γερμανός ΥΠΕΞ Στέφαν Βάντεπουλ περιέγραφε τις συνομιλίες ως ευρωπαϊκή νίκη.
Ωστόσο, καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες συνέχιζαν να συναντώνται τις επόμενες ημέρες, το ενιαίο μέτωπο δοκιμαζόταν, αφού παρέμεναν π.χ. διαιρέσεις για το πώς θα χρηματοδοτηθεί η Ουκρανία το 2026.
Πηγή: kathimerini.gr