Μια ιστορική κίνηση πραγματοποίησε η Ελληνική Πολιτεία, αναγνωρίζοντας επίσημα ως θρησκευτικό νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου την κοινότητα των Μπεκτασήδων Αλεβιτών Μουσουλμάνων της Θράκης. Η απόφαση αυτή, η οποία ψηφίστηκε με ευρεία κοινοβουλευτική συναίνεση, ενισχύει τη θρησκευτική ελευθερία και την πολυπολιτισμικότητα στη χώρα μας, δίνοντας ένα σαφές μήνυμα σεβασμού προς μια μικρή αλλά ιστορική μειονότητα.
Την ίδια στιγμή, στον αντίποδα αυτής της πρωτοβουλίας, το καθεστώς του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία συνεχίζει να αντιμετωπίζει την ίδια κοινότητα με καχυποψία, περιθωριοποίηση και πολιτικές αφομοίωσης.
Ποιοι είναι οι Μπεκτασήδες Αλεβίτες;
Οι Μπεκτασήδες Αλεβίτες αποτελούν ετερόδοξη θρησκευτική κοινότητα του Ισλάμ με βαθιές ρίζες στον Σιιτισμό και έντονα μυστικιστικά στοιχεία, επηρεασμένα από τον Σουφισμό. Στον θρησκευτικό τους βίο διακρίνονται από μια σειρά ιδιαιτεροτήτων:
- Τιμούν τον Αλί ως τον πρώτο νόμιμο διάδοχο του Προφήτη Μωάμεθ.
- Ακολουθούν μυστικιστική παράδοση, με αλληγορική ερμηνεία του Κορανίου.
- Ισοτιμία φύλων: άνδρες και γυναίκες συμμετέχουν μαζί στις τελετές.
- Ιδιαίτερες λατρευτικές πρακτικές: οι τελετές (Cem) περιλαμβάνουν μουσική, τραγούδι και τον χορό Semah, ενώ δεν τηρούν τις πέντε καθημερινές προσευχές ούτε τη νηστεία του Ραμαζανιού.
- Στοιχεία πολιτιστικής ώσμωσης: η «τριάδα» Αλλάχ–Μωάμεθ–Άλης θυμίζει την Αγία Τριάδα του Χριστιανισμού.
Ιστορικά, ο Μπεκτασισμός αποτελεί το μυστικιστικό παρακλάδι του Αλεβισμού και συνδέεται με το τάγμα των Γενιτσάρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην Ελλάδα, οι Μπεκτασήδες Αλεβίτες διατηρούν τεκέδες, έθιμα και ιδιαίτερη πολιτιστική ταυτότητα κυρίως στον Έβρο.
Η εχθρική πολιτική του καθεστώτος Ερντογάν
Σε αντίθεση με την κίνηση σεβασμού της Ελλάδας, η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τους Μπεκτασήδες Αλεβίτες με περιθωριοποίηση και επιφυλακτικότητα.
- Μη αναγνώριση των cemevi ως χώρων λατρείας: Αν και το 2022 ιδρύθηκε Διεύθυνση Πολιτισμού Αλεβιτών–Μπεκτασήδων, οι ιεροί τους χώροι αναγνωρίζονται μόνο ως «πολιτιστικά κέντρα».
- Ιστορική βία και διωγμοί: Από τις δεκαετίες του 1970 και 1990, η κοινότητα υπήρξε στόχος σουνιτικών επιθέσεων, όπως η σφαγή στη Σεβάστεια το 1993, όπου ένας σουνιτικός όχλος σκότωσε δεκάδες Αλεβίτες.
- Διαφορετική πολιτική ταυτότητα από την καθεστηκυία τάξη της Τουρκίας: Οι Αλεβίτες έχουν επίσης συχνά πολιτική ταυτότητα προσκείμενη στην Αριστερά, κάτι που τους φέρνει σε αντίθεση με το συντηρητικό-εθνικιστικό κόμμα του Ερντογάν.
- Πολιτική αφομοίωσης: Η υποχρεωτική σουνιτική θρησκευτική εκπαίδευση και η προσπάθεια ένταξης των Αλεβιτών στην κυρίαρχη ισλαμική αφήγηση επιβεβαιώνουν τη στρατηγική ελέγχου της Άγκυρας.
Παρά τις όποιες κινήσεις κατευνασμού, η πολιτική του Ερντογάν θεωρείται από την ίδια την κοινότητα περισσότερο εργαλείο ενσωμάτωσης παρά ισότιμης αναγνώρισης.
Ένα μήνυμα ανεκτικότητας από την Αθήνα
Με την αναγνώριση της κοινότητας των Μπεκτασήδων Αλεβιτών, η Ελλάδα επιβεβαιώνει τον ρόλο της ως ευρωπαϊκό κράτος δικαίου που προστατεύει τα δικαιώματα των θρησκευτικών μειονοτήτων. Αντίθετα, η στάση της Τουρκίας αναδεικνύει τον αυταρχικό και ελεγκτικό χαρακτήρα της διακυβέρνησης Ερντογάν απέναντι σε κάθε διαφορετική θρησκευτική έκφραση.