Αποκαλυπτικό είναι το δημοσίευμα του Nordic Monitor με την υπογραφή του εξόριστου Τούρκου δημοσιογράφου, Λεβέντ Κενέζ, όπου το καθεστώς Ερντογάν, με πρόσχημα της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016, καθαίρεσε πολλούς στρατιωτικούς, προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία του και εν τέλει επέφερε κρίση στον τουρκικό στρατό και πολλά κενά σε επιτελικά στελέχη.
Το δημοσίευμα έχει ως εξής:
Οι ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας αντιμετωπίζουν ένα σημαντικό κενό ηγεσίας, καθώς ο αριθμός των αξιωματικών του επιτελείου, του πιο στρατηγικά εκπαιδευμένου προσωπικού στη δομή διοίκησης, συνεχίζει να μειώνεται. Η έλλειψη, η οποία έχει αυξηθεί από την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, έχει πλέον οδηγήσει την τουρκική κυβέρνηση να λάβει νομοθετικά μέτρα για την παράταση της σταδιοδρομίας των ανώτερων στρατηγών εν μέσω μιας συρρικνούμενης ομάδας αξιωματικών που είναι επιλέξιμοι για προαγωγή.
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επικαλέστηκε την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 ως δικαιολογία για την απομάκρυνση χιλιάδων στρατιωτικών αξιωματικών και δημοσίων υπαλλήλων που θεωρούνταν αντίπαλοι της κυβέρνησής του. Οι επικριτές εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι το πραξικόπημα ήταν μια επιχείρηση ψευδούς σημαίας που ενορχηστρώθηκε από τον Ερντογάν για να εδραιώσει την εξουσία του.
Στις 3 Ιουλίου 2025, η Επιτροπή Σχεδιασμού και Προϋπολογισμού του Τουρκικού Κοινοβουλίου συζήτησε μια προτεινόμενη τροποποίηση του Νόμου περί Προσωπικού των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων για την αύξηση της υποχρεωτικής ηλικίας συνταξιοδότησης των τετράστερων στρατηγών και ναυάρχων από 65 σε 72 έτη. Εάν εγκριθεί, η Τουρκία θα γίνει η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ όπου οι αξιωματικοί επιτρέπεται να παραμένουν σε ενεργό υπηρεσία σε αυτήν την ηλικία. Συγκριτικά, κανένας νυν αρχηγός του γενικού επιτελείου στη συμμαχία δεν είναι μεγαλύτερος από 65 ετών.
Σύμφωνα με δημόσια διαθέσιμα στοιχεία, από το 2024 μόνο 63 από τους 199 εν ενεργεία στρατηγούς της Τουρκίας είναι αξιωματικοί του επιτελείου. Η εξάρτηση του στρατού από μη επιτελικούς αξιωματικούς για ανώτερους διοικητικούς ρόλους έχει αυξηθεί σταθερά τα τελευταία επτά χρόνια.
Στη συνεδρίαση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAŞ) το 2024, προήχθησαν συνολικά 23 στρατηγοί και ναύαρχοι. Επιπλέον, 77 συνταγματάρχες και ναύαρχοι προήχθησαν σε στρατηγό ή ναύαρχο. Από αυτούς, ένας περιορισμένος αριθμός είχε ολοκληρώσει την εκπαίδευση αξιωματικών επιτελείου. Στις Ξηρές Ένοπλες Δυνάμεις μόνο 13 από τους 47 νεοπροαχθέντες συνταγματάρχες ήταν αξιωματικοί επιτελείου. Η Πολεμική Αεροπορία προήγαγε έναν αξιωματικό επιτελείου από τους 16 και το Ναυτικό προήγαγε τέσσερις από τους 14.
Σύμφωνα με την άγραφη πρακτική στον τουρκικό στρατό, οι συνταγματάρχες που αποφοιτούσαν από τις έγκριτες Πολεμικές Ακαδημίες, οι οποίες δέχονται μόνο υποψηφίους που περνούν αυστηρές εισαγωγικές εξετάσεις, συνήθως προάγονταν στον βαθμό του στρατηγού. Αυτοί οι αξιωματικοί του επιτελείου συνήθως μιλούσαν τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα, είχαν μεταπτυχιακά σε μη στρατιωτικούς τομείς και ήταν ειδικά εκπαιδευμένοι στη στρατηγική πολέμου, τις στρατιωτικές τακτικές και τη διαχείριση στρατευμάτων. Συχνά τοποθετούνταν σε αποστολές στο εξωτερικό, ειδικά εντός του ΝΑΤΟ, και οι στρατιωτικοί ακόλουθοι στις πρεσβείες επιλέγονταν μεταξύ αυτών.
Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016, η τουρκική κυβέρνηση διέλυσε τις Ακαδημίες Πολέμου. Στη θέση τους ιδρύθηκε ένα νέο σύστημα υπό το Εθνικό Πανεπιστήμιο Άμυνας, με την εκπαίδευση αξιωματικών του επιτελείου να διεξάγεται πλέον από το Κοινό Ινστιτούτο Πολέμου. Το νέο σύστημα εισήγαγε την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και επέκτεινε την επιλεξιμότητα για την εκπαίδευση του προσωπικού ώστε να περιλαμβάνει αξιωματικούς από τον πρώτο υπολοχαγό έως τον αντισυνταγματάρχη.
Η νομοθετική αλλαγή που παρατείνει την ηλικία συνταξιοδότησης αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της απουσίας προαγώγιμων αξιωματικών σε γενικό επίπεδο. Χωρίς επαρκή αριθμό ειδικευμένων αξιωματικών, οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις αντιμετωπίζουν νομικά και θεσμικά εμπόδια στην κάλυψη ανώτατων θέσεων. Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο περί προσωπικού, ένας αξιωματικός πρέπει να είναι απόφοιτος επιτελικής εκπαίδευσης για να είναι επιλέξιμος για προαγωγή από υποστράτηγο σε υποστράτηγο και τελικά σε στρατηγό. Ο νέος κανονισμός ανοίγει επίσης τον δρόμο για την προαγωγή υποστρατηγών που δεν έχουν ολοκληρώσει την εκπαίδευση αξιωματικών επιτελείου.
Εκτός από την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 72 έτη, ο προτεινόμενος νόμος επιτρέπει την επέκταση της θητείας έως και 75 στρατηγών και ναυάρχων σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Ο νόμος τροποποιεί επίσης ορισμένες απαιτήσεις εκπαίδευσης για προαγωγή, ανοίγοντας ουσιαστικά τον δρόμο προς τον βαθμό του στρατηγού για τους αξιωματικούς εκτός προσωπικού, μια σημαντική απόκλιση από το ιστορικό προηγούμενο.
Η έλλειψη επιτελικών στελεχών σχετίζεται άμεσα με την εκκαθάριση που έλαβε χώρα μετά το πραξικόπημα. Σύμφωνα με επίσημα κυβερνητικά στοιχεία που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Ερντογάν τον Ιούλιο του 2023, συνολικά 1.524 από τους 1.886 επιτελικούς απολύθηκαν από τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις μετά το 2016.
Συνολικά, το Υπουργείο Άμυνας ανέφερε στα τέλη του 2023 ότι 24.339 άτομα, συμπεριλαμβανομένων αξιωματικών, υπαξιωματικών και πολιτικού προσωπικού, είχαν απολυθεί από τον τουρκικό στρατό μετά την απόπειρα πραξικοπήματος.
Αυτές οι απολύσεις πραγματοποιήθηκαν βάσει νόμων και διοικητικών αποφάσεων, με τους περισσότερους από τους επηρεαζόμενους να μην έχουν πρόσβαση σε δικαστική έφεση. Η κυβέρνηση υποστήριζε σταθερά ότι οι απομακρύνσεις ήταν απαραίτητες. Ωστόσο, όχι περισσότερα από 8.651 άτομα έχουν επίσημα καταγραφεί ως άτομα που συμμετείχαν στο αποτυχημένο πραξικόπημα, συμπεριλαμβανομένων 1.761 στρατευμένων και 1.214 στρατιωτικών δόκιμων.
Πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, 325 αξιωματικοί υπηρετούσαν στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Σύμφωνα με επίσημα αρχεία, μόνο 42 από αυτούς διατήρησαν τον βαθμό τους ή προήχθησαν στα χρόνια που ακολούθησαν την εκκαθάριση. Οι περισσότεροι άλλοι συνταξιοδοτήθηκαν, απολύθηκαν ή φυλακίστηκαν. Το κενό προσωπικού που έμεινε καλύφθηκε από αξιωματικούς που δεν είχαν παρακολουθήσει εκπαίδευση προσωπικού, πολλοί από τους οποίους είχαν ιδεολογικές ή πολιτικές διασυνδέσεις που συνδέονταν στενότερα με το κυβερνών κόμμα.
Σύμφωνα με αυτή την αλλαγή, το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο αύξησε τον αριθμό των στρατηγών και ναυάρχων που προάγονται κάθε χρόνο, παρά τη συρρίκνωση του αριθμού των κατάλληλων υποψηφίων. Στις 30 Αυγούστου 2024, ο αριθμός των αξιωματικών σημαίας στην Τουρκία αναμένεται να αυξηθεί σε 327 από το τρέχον σύνολο των 281. Ενώ η επέκταση έχει σχεδιαστεί για να διατηρήσει την επιχειρησιακή διοικητική ικανότητα, τα προσόντα των νεοπροαχθέντων αξιωματικών εξακολουθούν να αποκλίνουν από τα προηγούμενα πρότυπα.
Οι υπό συζήτηση στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις αναμένεται να τεθούν ενώπιον της ολομέλειας για ψηφοφορία τις επόμενες εβδομάδες. Εάν εγκριθούν, οι αλλαγές θα τεθούν σε ισχύ πριν από τη συνεδρίαση της YAŞ του 2025, η οποία αναμένεται να πραγματοποιηθεί στις αρχές Αυγούστου.
Στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι λόγω της πιθανότητας επέκτασης του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 72 έτη, οι εν ενεργεία διοικητές δυνάμεων και στρατηγοί αναμένεται να υποστηρίξουν πολιτικά την κυβέρνηση προκειμένου να παραταθεί η θητεία τους και να παραμείνουν στις θέσεις τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Υποστηρίζουν ότι αυτό θα αποτελούσε ένα νέο παράδειγμα της αυξανόμενης πολιτικοποίησης του τουρκικού στρατού.
Εν τω μεταξύ, ένας άλλος νέος κανονισμός που ψηφίστηκε τον περασμένο μήνα από το κοινοβούλιο επιτρέπει στον Ερντογάν να επηρεάζει άμεσα το χρονοδιάγραμμα προαγωγών των ανώτερων αξιωματικών. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτό υπονομεύει την αξιοκρατία και αυξάνει τις πολιτικές παρεμβάσεις στην ιεραρχία, δημιουργώντας μια ιεραρχία που βασίζεται στην αφοσίωση και όχι στις ικανότητες.