Ένας νέος «άξονας κακού» φαίνεται να διαμορφώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, τουλάχιστον σύμφωνα με φιλοκυβερνητικά τουρκικά μέσα ενημέρωσης που εκφράζουν τις θέσεις του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η οξύτατη αυτή ρητορική προκλήθηκε από την τριμερή συνάντηση κορυφής Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ, στις 22 Δεκεμβρίου.
Παρότι δεν υπογράφηκε επίσημη αμυντική συμφωνία, οι τρεις ηγέτες εξέφρασαν τη βούληση να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στους τομείς της άμυνας και της αντιτρομοκρατίας, προβάλλοντας το όραμα μιας ζώνης σταθερότητας και συνεργασίας ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή — ένα μήνυμα που ερμηνεύεται ως σαφής απόρριψη των τουρκικών αναθεωρητικών διεκδικήσεων.
Η σύνοδος της Ιερουσαλήμ, σε συνδυασμό με την ανακοίνωση κοινών στρατιωτικών ασκήσεων στις 29 Δεκεμβρίου, εντάσσεται στο πλαίσιο του σχήματος «3+1» με τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών. Πρόκειται για μια άτυπη ενεργειακή και αμυντική συνεργασία που περιλαμβάνει κοινές ναυτικές ασκήσεις, ανταλλαγή αμυντικής τεχνογνωσίας και δράσεις κατά της τρομοκρατίας. Παράλληλα, αποτελεί απάντηση στο τουρκικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», με το οποίο η Άγκυρα επιδιώκει να διευρύνει τις θαλάσσιες διεκδικήσεις της στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, προβάλλοντας στρατιωτική ισχύ μέσω drones και ισχυρής στρατιωτικής παρουσίας από τη βόρεια Κύπρο. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου αναφέρθηκε επικριτικά σε όσους «ονειρεύονται την ανασύσταση αυτοκρατοριών», φωτογραφίζοντας τον Τούρκο πρόεδρο.
Παρά τους καθησυχασμούς του τουρκικού υπουργείου Άμυνας ότι η τριμερής δεν συνιστά στρατιωτική απειλή, φιλοκυβερνητικά και υπερεθνικιστικά μέσα στην Τουρκία μίλησαν για «περικύκλωση» της χώρας, με την εφημερίδα Yeni Safak να χαρακτηρίζει το Ισραήλ «νούμερο ένα απειλή».
Η τουρκική αντίδραση δεν περιορίστηκε στη ρητορική. Στις 24 Δεκεμβρίου, ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη αναχαίτισαν τουρκικά αεροσκάφη που παραβίασαν τον ελληνικό εναέριο χώρο στο νότιο Αιγαίο, σε ένα ακόμη επεισόδιο έντασης. Τα περιστατικά αυτά ενισχύουν, σύμφωνα με την Αθήνα, την ανάγκη στενότερου συντονισμού με την Κύπρο και το Ισραήλ, πέραν των δεσμών της Ελλάδας με το ΝΑΤΟ — στο οποίο, πάντως, ανήκει και η Τουρκία.
Την ίδια ώρα, η Άγκυρα φέρεται να επιχειρεί τον περιορισμό των ισραηλινών στρατιωτικών δυνατοτήτων, ενώ διατηρεί σχέσεις με αντιπάλους των Ηνωμένων Πολιτειών. Ισραηλινά μέσα ανέφεραν ότι η Τουρκία σχεδιάζει την εγκατάσταση ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης στη Συρία, με στόχο την παρακολούθηση ισραηλινών αεροσκαφών και την παρεμπόδιση μελλοντικών επιχειρήσεων κατά του Ιράν. Μάλιστα, Τούρκος αξιωματούχος χαρακτήρισε την ασφάλεια του Ιράν «αναπόσπαστο μέρος» της ασφάλειας της Τουρκίας.
Η κλιμακούμενη στάση της Άγκυρας έναντι συμμάχων των ΗΠΑ εγείρει ανησυχίες στην Ουάσιγκτον. Πολλοί εκτιμούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εκφράσουν ξεκάθαρα τη στήριξή τους στην τριμερή συνεργασία, βλέποντάς την ως παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή. Παράλληλα, η τουρκική ρητορική και στρατιωτική συμπεριφορά ενισχύουν τα επιχειρήματα όσων αντιτίθενται στην επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35, καθώς εκφράζονται φόβοι ότι η απόκτηση προηγμένων οπλικών συστημάτων θα μπορούσε να υπονομεύσει την ασφάλεια βασικών αμερικανικών συμμάχων και να αυξήσει τον κίνδυνο περιφερειακής σύγκρουσης.
Με πληροφορίες από : Foundation for Defence of Democracies