Οι τελευταίες ημέρες χαρακτηρίζονται από έναν καταιγισμό πληροφοριών, διαρροών και σεναρίων γύρω από το Ουκρανικό, καθώς η διπλωματική κινητικότητα έχει φτάσει σε πυρετώδη επίπεδα. Ηγέτες και απεσταλμένοι διασχίζουν τον άξονα Ουάσιγκτον–Κίεβο–Μόσχα και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ενώ οι απευθείας επικοινωνίες μεταξύ επιτελείων και κορυφών έχουν πάρει φωτιά. Στο πλαίσιο αυτό, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αναμένεται τη Δευτέρα στο Βερολίνο, ενισχύοντας την αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή.
Σύμφωνα με όσα διαρρέουν, στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται πλέον ένα αναθεωρημένο σχέδιο 20 σημείων, προϊόν συνεννόησης Ευρωπαίων ηγετών και του Ουκρανού προέδρου, βασισμένο σε τροποποιήσεις της αρχικής αμερικανικής πρότασης. Το περιεχόμενό του, ωστόσο, παραμένει ασαφές. Και όπως συχνά συμβαίνει στη διπλωματία, οι κρίσιμες παγίδες κρύβονται στις λεπτομέρειες που δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι εξελίσσεται κάτι ουσιαστικό, που δυνητικά θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τον τερματισμό της αιματοχυσίας. Όχι όμως άμεσα. Ο Γιούρι Ουσακόφ, βασικός διαπραγματευτής του Κρεμλίνου, έσπευσε να προειδοποιήσει ότι η διαδικασία θα είναι «μακρά», επαναλαμβάνοντας ουσιαστικά τη γνωστή τακτική της Μόσχας: κωλυσιεργία, φθορά και διατήρηση στρατιωτικών τετελεσμένων στο πεδίο.
Η ρωσική τακτική του χρόνου
Η εντύπωση που καλλιεργείται είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει βρει έναν μοχλό πίεσης προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αρκετό ώστε να τον φέρει –έστω προσχηματικά– στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το ερώτημα είναι αν η ρωσική πλευρά ενδιαφέρεται πραγματικά για την ειρήνη ή απλώς επιχειρεί να κερδίσει χρόνο, εδραιώνοντας την κατοχή εδαφών και βελτιώνοντας τη διαπραγματευτική της θέση.
Το «κουμπί» που φαίνεται να δοκιμάζεται δεν είναι άλλο από το οικονομικό. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η αμερικανική πλευρά φέρεται να υπόσχεται στη Ρωσία ένα γενναίο πακέτο ανταλλαγμάτων: άρση κυρώσεων, επιστροφή ρωσικών ενεργειακών προϊόντων στις δυτικές αγορές, ειδικά καθεστώτα εμπορίου στην ανατολική Ουκρανία και συνεκμετάλλευση δεσμευμένων ρωσικών κεφαλαίων. Με άλλα λόγια, ένα σχέδιο «ειρήνης» που θυμίζει περισσότερο επιβράβευση της επιθετικότητας.
Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει αν αυτά αρκούν για να αλλάξει ουσιαστικά πορεία το Κρεμλίνο. Πιο πιθανό είναι να λειτουργούν συμπληρωματικά σε όσα ήδη απαιτεί ο Πούτιν: διατήρηση των εδαφικών κερδών, ειδικά στο Ντονμπάς, και ρητή δέσμευση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ. Πρόκειται για όρους που ισοδυναμούν με επιβολή διά της βίας και ακύρωση κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου.
Ευρώπη και Κίνα: τα εμπόδια στη ρωσική στρατηγική
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις εσωτερικές της αντιφάσεις, δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι μια τέτοια συμφωνία θα άνοιγε την όρεξη της Μόσχας για νέες διεκδικήσεις. Για τον λόγο αυτό, η πλειονότητα των κρατών-μελών αρνείται να πιέσει το Κίεβο προς εδαφικές παραχωρήσεις. Η σύνοδος κορυφής της 18ης Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες θεωρείται καθοριστική, ειδικά αν αποφασιστεί η αξιοποίηση των «παγωμένων» ρωσικών κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση της ουκρανικής άμυνας – μια εξέλιξη που θα ενίσχυε σημαντικά τη διαπραγματευτική ισχύ της Ευρώπης.
Παράλληλα, η Κίνα παρακολουθεί με καχυποψία. Αν και επισήμως στηρίζει τον διάλογο, γνωρίζει καλά ότι μια πιθανή αμερικανορωσική προσέγγιση θα μπορούσε να αποσκοπεί στη διάρρηξη της στρατηγικής της σχέσης με τη Μόσχα. Ο Τραμπ, αντιμετωπίζοντας την πολιτική ως συναλλαγή, φαίνεται να επιχειρεί ακριβώς αυτό: να δελεάσει τη Ρωσία με οικονομικά ανταλλάγματα, ώστε να αποδυναμώσει τον άξονα Πεκίνου–Μόσχας.
Στο επίκεντρο, η Ουκρανία – και η ρωσική ευθύνη
Όλα αυτά, προς το παρόν, κινούνται στη σφαίρα των υποθέσεων. Εκείνο που παραμένει αδιαμφισβήτητο είναι ότι ο πόλεμος συνεχίζεται και ότι η Ρωσία εξακολουθεί να διαπραγματεύεται όχι από θέση καλής πίστης, αλλά αξιοποιώντας την ωμή στρατιωτική ισχύ και την ανθρώπινη τραγωδία ως διαπραγματευτικό εργαλείο. Αν υπάρξει ειρήνη, αυτή θα κριθεί όχι από τις υποσχέσεις και τα παζάρια, αλλά από το κατά πόσο η Μόσχα θα εγκαταλείψει την πολιτική της κατοχής και του εκβιασμού. Μέχρι τότε, οι «λεπτομέρειες» θα παραμένουν το πιο ανησυχητικό κομμάτι της εικόνας.