Τόσο στον Λίβανο όσο και στη Γάζα, στις μεγάλες πολεμικές εστίες δηλαδή των τελευταίων ετών, έχουν πια συμφωνηθεί εκεχειρίες που –επισήμως– παραμένουν σε ισχύ: στον μεν Λίβανο ήδη από τον Νοέμβριο του 2024, στη δε Γάζα από τον περασμένο Οκτώβριο. Εάν αυτές οι εκεχειρίες συνδυαστούν παράλληλα και με το –επίσημο– τέλος του συριακού εμφυλίου που ήρθε με την πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ τον περασμένο Δεκέμβριο, τότε θα μπορούσε ευλόγως να υποθέσει κανείς ότι η Ανατολική Μεσόγειος μπαίνει πια, σταδιακά, σε μια νέα φάση, αφήνοντας πίσω της τις μάχες του πρόσφατου παρελθόντος.
Διόλου τυχαία, ο Λευκός Οίκος επικαλείται πια όλες αυτές τις εκεχειρίες όταν επιχειρεί να παρουσιάσει τον Ντόναλντ Τραμπ ως «μέγα ειρηνοποιό», με το βλέμμα στο επόμενο Νόμπελ Ειρήνης, ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος ετοιμάζεται να υποδεχθεί τον –πρώην τζιχαντιστή– μεταβατικό πρόεδρο της Συρίας Αχμεντ αλ Σάρα την ερχόμενη Δευτέρα, 10 Νοεμβρίου, στον Λευκό Οίκο.
Επί του πρακτέου ωστόσο και παρά τις όποιες καταπαύσεις του πυρός, οι συγκρούσεις σε πολλά από τα μέχρι πρότινος εμπόλεμα μέτωπα συνεχίζονται με ρυθμό κάθε άλλο παρά αμελητέο, καθιστώντας τις εκεχειρίες εύθραυστες, το παρόν λίαν εύφλεκτο και το μέλλον αβέβαιο.
Εκεχειρίες μεν, αλλά
«Το Ισραήλ συνεχίζει να εξαπολύει σχεδόν καθημερινές αεροπορικές επιδρομές εναντίον θέσεων της Χεζμπολάχ στον Λίβανο […] Τις τελευταίες εβδομάδες, έχει μάλιστα κλιμακώσει τις επιθέσεις του», γράφει η Μπεατρίς Φαρχάτ στον ιστοχώρο Al-Monitor.
Πράγματι, τους τελευταίους μήνες το Ισραήλ πλήττει σχεδόν καθημερινά θέσεις της Χεζμπολάχ, την οποία κατηγορεί ότι επανεξοπλίζεται και ανασυντάσσεται παραβιάζοντας όμως έτσι την εκεχειρία του 2024.
Το Ισραήλ παρουσιάζεται έτοιμο να προχωρήσει σε νέα «σφοδρά πλήγματα κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο […] εντείνοντας τις επιθέσεις του», γράφει ο Μπεν Κάσπιτ, επικαλούμενος ισραηλινές στρατιωτικές και διπλωματικές πηγές. «Το ερώτημα δεν είναι “εάν”, αλλά “πότε”», προσθέτει ο Ισραηλινός αναλυτής, κι εκείνος μέσα από τις σελίδες του Al-Monitor. Σύμφωνα μάλιστα με τις πηγές που επικαλείται ο Κάσπιτ, η διοίκηση Τραμπ στην Ουάσιγκτον είναι ενήμερη για τα σχέδια των Ισραηλινών και εάν ακολουθήσουν νέα «βαριά» ισραηλινά πλήγματα κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο το επόμενο διάστημα, αυτά θα πραγματοποιηθούν σε συντονισμό με την αμερικανική πλευρά.
Η ισραηλινή εφημερίδα Haaretz επιβεβαιώνει: «Αξιωματούχοι των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων προειδοποιούν ότι η Χεζμπολάχ αποκαθιστά το οπλοστάσιό της. Αναφέρουν ότι το Ισραήλ ενδέχεται να επεκτείνει τις επιθέσεις του», γράφει.
Διόλου τυχαία, μόλις πριν από λίγα 24ωρα, ο Αμερικανός πρέσβης στην Αγκυρα –και ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Συρία– Τομ Μπάρακ χαρακτήρισε τον Λίβανο «failed state» («αποτυχημένο κράτος») και την κυβέρνηση στη Βηρυτό «παραλυμένη».
Σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press, παρά τα πλήγματα που υπέστη την τελευταία διετία, η Χεζμπολάχ διατηρεί περίπου 40.000 μαχητές και ένα οπλοστάσιο 15.000 με 20.000 ρουκετών και πυραύλων.
Ο Τομ Μπάρακ από την πλευρά του, καταγγέλλει ότι η Χεζμπολάχ δίνει στους δικούς της μαχητές μισθό 2.200 δολ. τον μήνα, ενώ οι στρατιώτες των εθνικών Λιβυκών Ενόπλων Δυνάμεων (LAF), του επίσημου στρατού δηλαδή του Λιβάνου οι οποίοι υποτίθεται ότι θα έπρεπε να αφοπλίσουν τη Χεζμπολάχ, κερδίζουν μόλις 275 δολάρια μηνιαίως και έχουν κατώτερο οπλισμό.
Οπλα από το Ιράν, μέσω Ιράκ και Συρίας
Ισραηλινές πηγές καταγγέλλουν ότι η Χεζμπολάχ έχει πια καταφέρει να αποκαταστήσει τμήματα της αλυσίδας εφοδιασμού της που είχαν διαρραγεί προσωρινά, πράγμα το οποίο της επιτρέπει να προμηθεύεται όπλα και πυρομαχικά από το Ιράν μέσω Ιράκ και Συρίας, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι η νέα ηγεσία στη Δαμασκό ακόμη δεν ελέγχει το σύνολο των συριακών εδαφών.
«Οι δυνάμεις του Αλ Σάρα δεν ελέγχουν το σύνολο της χώρας παρά μόνον ένα μέρος αυτής», με το βλέμμα στη Συρία. Για του λόγου το αληθές, είναι ενδεικτικό για παράδειγμα το γεγονός ότι στο πλαίσιο των βουλευτικών εκλογών που πραγματοποιήθηκαν στη Συρία τον περασμένο Οκτώβριο –των πρώτων της μετα-Ασαντ περιόδου– δεν στήθηκαν κάλπες ούτε στις περιοχές των Κούρδων στα βορειοανατολικά, ούτε στις περιοχές των Δρούζων στον Νότο.
Ερωτήματα
Εάν ισχύει όμως κάτι τέτοιο έστω σε έναν βαθμό, εάν δηλαδή ο Λίβανος έχει πια «αποτύχει» ως κράτος και η κυβέρνησή του είναι «υπό παράλυση», τότε γεννώνται ορισμένα νέα –πολύ πρακτικά– ερωτήματα:
•Μπορεί μια «παραλυμένη» ή «αποτυχημένη» κυβέρνηση να επιβάλλει τους εκ των πραγμάτων δύσκολα υλοποιήσιμους όρους μιας ακανθώδους εκεχειρίας όπως ήταν εκείνη που επιτεύχθηκε πέρυσι (όρους όπως εν προκειμένω τον αφοπλισμό της Χεζμπολάχ και τη μετακίνηση των μαχητών της βόρεια του ποταμού Λιτάνι);
•Κι αν δεν μπορεί πια η κυβέρνηση του Λιβάνου να αναλάβει μια τέτοια αποστολή, τότε ποιος άλλος ή ποιοι άλλοι θα μπορούσαν να αναλάβουν τέτοια δράση;
Από την πλευρά της, η κυβέρνηση του Λιβάνου, υπό τον Ζοζέφ Αούν, φέρεται να ζητά από τις ΗΠΑ περισσότερο χρόνο, έως τα μέσα του 2026, προκειμένου να φέρει σε πέρας τις υποχρεώσεις που απορρέουν σε σχέση με τη Χεζμπολάχ και το μέλλον της από τη συμφωνία εκεχειρίας του 2024.
Η πλευρά του Ισραήλ δεν φαίνεται, ωστόσο, να είναι διατεθειμένη να δώσει πίστωση χρόνου, ούτε περιθώρια ανασύνταξης, σε έναν «εχθρό» τον οποίο αποδυνάμωσε σημαντικά την περίοδο 2023-2024, ειδικά από τη στιγμή που η Χεζμπολάχ διαμηνύει ότι συνεχίζει τον αγώνα ενάντια στους Ισραηλινούς.
Στα μάτια των Ισραηλινών, η Χεζμπολάχ και ο Λίβανος δεν γίνεται άλλωστε να διαχωριστούν πλήρως από τα άλλα μεγάλα –και επίσης ανοιχτά– μέτωπα της Γάζας από τη μία πλευρά και της Συρίας από την άλλη, δύο μέτωπα τα οποία επίσης κινούνται στην κόψη νέων πολεμικών αναφλέξεων.
«Το Ισραήλ εξαπέλυσε την περασμένη εβδομάδα, έπειτα από την επίθεση της Χαμάς σε ισραηλινά στρατεύματα στη Ράφα, αεροπορικές επιδρομές που είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο περισσοτέρων από 100 ανθρώπων στη Γάζα», γράφει η Εζγκί Ακίν στο Al-Monitor, με το βλέμμα στραμμένο όμως όχι στον Λίβανο αλλά στο άλλο μεγάλο μέτωπο της Γάζας. «Απόγνωση στη Γάζα: Το Ισραήλ μπλοκάρει τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας και σκοτώνει Παλαιστινίους, παρά την εκεχειρία», καταγγέλλει από την πλευρά του το –καταριανών συμφερόντων– δίκτυο Al Jazeera.
Παράγοντες ανησυχίας
Ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με τη Γάζα και το μεταπολεμικό μέλλον της, οι Ισραηλινοί παρουσιάζονται να ανησυχούν για κυρίως τρία στοιχεία, μεταξύ πολλών άλλων:
•τον πλήρη αφοπλισμό της Χαμάς (που εκκρεμεί αν και αναφέρεται ρητά στο σχέδιο των 20 σημείων του Τραμπ),
•τον ρόλο της Τουρκίας (που διεκδικεί παρουσία, όχι μόνο επιχειρηματική/διπλωματική/ανθρωπιστική αλλά ακόμη και στρατιωτική στον παράκτιο παλαιστινιακό θύλακα),
•και τη στάση της διοίκησης Τραμπ (που δεν αποκλείεται να ασκήσει στην ισραηλινή ηγεσία πιέσεις που δεν θα της είναι αρεστές).
Οι Ισραηλινοί φέρεται για παράδειγμα, σε σχέση με τις ΗΠΑ και τον ρόλο τους, να έχουν ενοχληθεί από το –υπό αμερικανική διοίκηση– κέντρο συντονισμού για τη Γάζα (CMCC) που έχουν στήσει οι Αμερικανοί στο νότιο Ισραήλ, στέλνοντας μάλιστα εκεί περίπου 200 στελέχη των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων. Ισραηλινοί αξιωματούχοι αναφέρουν με νόημα ότι είναι η πρώτη φορά που ένα υπό ξένη διοίκηση αρχηγείο, στο οποίο συμμετέχουν αποστολές από άλλες χώρες, στήνεται εντός των ισραηλινών συνόρων.
Παρόμοιες ανησυχίες ωστόσο, αναφορικά για παράδειγμα με την επεκτεινόμενη επιρροή της Τουρκίας –η ηγεσία της οποίας στήριξε ανοιχτά της Χαμάς– παρουσιάζονται να έχουν οι Ισραηλινοί και στη Συρία, με σημείο αναφοράς κυρίως τον συριακό Νότο: τα Υψίπεδα του Γκολάν, τις περιοχές των Δρούζων (Σουέιντα) και τα εδάφη (Τιγιάς/Χομς) τα οποία οι Ισραηλινοί βομβάρδισαν την περασμένη άνοιξη όταν έγινε γνωστό ότι οι Τούρκοι σκόπευαν να μεταφέρουν εκεί δικά τους οπλικά συστήματα.
Ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία το δήλωσε ξεκάθαρα ότι θα ήθελε η Τουρκία και το Ισραήλ να «τα ξαναβρούν» αναπτύσσοντας ένα πλέγμα συνεργασιών «από την Κασπία έως τη Μεσόγειο». Η φράση του όμως αυτή προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του υπερεθνικιστή εταίρου του Ερντογάν, Ντεβλέτ Μπαχτσελί.
2+1 αφοπλισμοί
Στον πυρήνα των επαπειλούμενων μεσανατολικών αναφλέξεων βρίσκονται πια, κατά βάση, τρεις αφοπλισμοί:
•της Χαμάς στη Γάζα (που απαιτούν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ),
•της Χεζμπολάχ στον Λίβανο (που απαιτούν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ)
•και των υπό κουρδική διοίκηση Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων-SDF στη βόρεια Συρία (που απαιτεί η Τουρκία).
Η Χαμάς και ο Λίβανος αποδεικνύονται στην πράξη πολύ δύσκολες πίστες, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο. Ακόμη και στη Συρία ωστόσο, γύρω από την οποία γεννήθηκαν μεγάλες προσδοκίες έπειτα από την έξοδο του Ασαντ, οι τόνοι πια ανεβαίνουν επικίνδυνα, με τους Κούρδους να διαμηνύουν ότι προετοιμάζονται ακόμη και για πόλεμο (σ.σ. με τις δυνάμεις της Δαμασκού και των Τούρκων), παρά την πρόσφατη ανακοίνωση αυτοδιάλυσης του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν-PKK και τη συμφωνία που είχαν συνάψει οι κ.κ. Αχμεντ αλ Σάρα εκ μέρους της Δαμασκού και Μαζλούμ Αμπντί εκ μέρους των Κούρδων (SDF/YPG/YPJ) στη συριακή πρωτεύουσα τον περασμένο Μάρτιο.
Υπενθυμίζεται ότι με βάση εκείνη τη συμφωνία του περασμένου Μαρτίου, οι υπό κουρδική διοίκηση Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (τις οποίες οι Αμερικανοί μεν στηρίζουν, αλλά οι Τούρκοι αντιμετωπίζουν ως παρακλάδι του PKK) θα έπρεπε να ενταχθούν στις νέες συριακές εθνικές ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες όμως τελούν υπό τουρκική επιρροή. Οχτώ μήνες μετά ωστόσο, κι ενώ πλησιάζει πια απειλητικά η προθεσμία του Δεκεμβρίου που είχε τεθεί ως ορόσημο προκειμένου να αρχίσουν να φαίνονται απτά αποτελέσματα, εκείνη η συμφωνία ακόμη δεν έχει κάνει βήματα προόδου ως προς την υλοποίησή της. Αντιθέτως, η απόσταση που χωρίζει τις δύο πλευρές δείχνει να έχει εν τω μεταξύ μεγαλώσει.
Η Αμπεριν Ζαμάν, δημοσιογράφος που διατηρεί επαφές με την ηγεσία των Κούρδων της Συρίας, γράφει σχετικά: «Οι δύο πλευρές συνεχίζουν να κατηγορούν η μία την άλλη για την έλλειψη προόδου. Αξιωματούχοι της μεταβατικής συριακής κυβέρνησης κατηγορούν τους Κούρδους για “μαξιμαλισμό”, λέγοντας ότι τα βίαια επεισόδια στη Σουέιντα και η παρέμβαση του Ισραήλ υπέρ των Δρούζων ενίσχυσαν την αυτοπεποίθησή τους, με αποτέλεσμα εκείνοι (σ.σ. οι Κούρδοι) να αρχίσουν να ζητούν περισσότερα. Οι Κούρδοι από την άλλη πλευρά, αντιτείνουν ότι η νέα κυβέρνηση στη Δαμασκό δεν ήταν ποτέ της ειλικρινής και ότι εκείνη περιμένει να θέσει υπό πλήρη έλεγχο ολόκληρη τη χώρα προτού τους επιτεθεί».
«Ωστόσο, όσο οι δύο πλευρές δεν καταλήγουν σε μια τελική συμφωνία, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος οι συνεχιζόμενες μεταξύ τους αψιμαχίες να οδηγήσουν σε μια νέα μεγάλης κλίμακας σύγκρουση», προσθέτει η Ζαμάν.
Οι ΗΠΑ θα εγκαταστήσουν στρατιωτικές δυνάμεις σε βάση στη Δαμασκό
Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρόκειται να στείλουν και να εγκαταστήσουν στρατιωτικές δυνάμεις σε αεροπορική βάση στη Δαμασκό με σκοπό «να βοηθήσουν στην επίτευξη συμφωνίας ασφαλείας» μεταξύ Συρίας και Ισραήλ, με τη μεσολάβηση της Ουάσιγκτον, ανέφεραν στο Reuters έξι πηγές που γνωρίζουν το θέμα.
Τα σχέδια των ΗΠΑ για την εγκατάσταση στρατιωτικών δυνάμεων στην πρωτεύουσα της Συρίας, εφόσον επιβεβαιωθούν, αποτελούν σαφή ένδειξη της στρατηγικής αναπροσαρμογής των σχέσεων της Συρίας με τις ΗΠΑ μετά την πτώση του ηγέτη της χώρας και συμμάχου του Ιράν, Μπασάρ αλ Ασαντ, πέρυσι.
Τα νέα σχέδια των ΗΠΑ προβλέπουν επίσης εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων σε ακόμη δύο βάσεις στην περιοχή, που θα έχουν επίσης στόχο να παρακολουθούν ισάριθμες συμφωνίες εκεχειρίας: η μία θα βρίσκεται στον Λίβανο για την επιτήρηση της εκεχειρίας του περασμένου έτους μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ και η δεύτερη στο Ισραήλ για την εκεχειρία μεταξύ της παλαιστινιακής Χαμάς και του Ισραήλ.
Με πληροφορίες από kathimerini.gr, reuters