Άνοιξαν οι κάλπες για τις διπλές εκλογές στην Τουρκία όπου λίγο πάνω από 60 εκατομμύρια ψηφοφόροι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους θα επιλέξουν σε δύο ξεχωριστά ψηφοδέλτια τους βουλευτές για την 28η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση και τον 13ο Πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Η αναμέτρηση αποτελεί «μητέρα των μαχών», καθώς για πρώτη φορά ο Ερντογάν κινδυνεύει σοβαρά με εκπαραθύρωση από τον Κιλιτσντάρογλου, με τη Δύση να παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις.
Συνολικά δικαίωμα ψήφου είχαν 64 εκατομμύρια πολίτες, με 60,9 εκατομμύρια στην Τουρκία και 3,2 εκατομμύρια στο εξωτερικό, από τους οποίους ψήφισαν το 1,9 εκατομμύρια, ποσοστό 53% σύμφωνα με το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο της Τουρκίας, καταγράφοντας ρεκόρ συμμετοχής.
Η επιλογή της 14ης Μαΐου έγινε συμβολικά από τον Ερντογάν, ως φόρο τιμής στις εκλογές της 14ης Μαΐου του 1950, των πρώτων δημοκρατικών εκλογών στην χώρα.
Προεδρικές εκλογές
Στις προεδρικές εκλογές επικύρωσαν την συμμετοχή τους τέσσερις υποψήφιοι, καθώς κατάφεραν να συγκεντρώσουν τις απαραίτητες 100 χιλιάδες υπογραφές υποστήριξης. Τρεις από τους υποψηφίους κατέρχονται στις εκλογές μέσα από Συμμαχίες, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με την Λαϊκή Συμμαχία, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου με την Εθνική Συμμαχία και Σινάν Ογκάν με την Συμμαχία ΑΤΑ.
Ο έτερος υποψήφιος Μουχαρέμ Ιντζέ, κατέβηκε μόνος του υποστηριζόμενος μόνο από το κόμμα του, το Κόμμα της Πατρίδας, όμως τρεις μέρες πριν τις εκλογές, απέσυρε την υποψηφιότητα του, μετά από τη δημοσιοποίηση ενός ροζ βίντεο στο οποίο φαινόταν να συμμετέχει ο ίδιος.
Οι Συμμαχίες
Ο νυν πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) διεκδικεί την επανεκλογή του ως κοινός υποψήφιος της Λαϊκής Συμμαχίας, η οποία σχηματίστηκε το 2018 και περιλαμβάνει μαζί με το ΑΚΡ, το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, το Κόμμα Μεγάλης Ενότητας του Μουσταφά Ντεστίτσι, το νέο Κόμμα Πρόνοιας του Φατίχ Ερμπακάν, το Δημοκρατικό Αριστερό Κόμμα, το Κόμμα της Μεγάλης Τουρκίας και το Κόμμα του Αληθινού Μονοπατιού. Στη Λαϊκή Συμμαχία συμπεριελήφθη και το Κόμμα Ελεύθερης Αιτίας (HÜDA PAR), το οποίο είναι γνωστό για τους δεσμούς του με την κουρδική Χεζμπολάχ.
Ιδεολογικά τα κόμματα που συμμετέχουν στην Λαϊκή Συμμαχία, ξεκινούν από την ακροδεξιά και φτάνουν μέχρι την κεντροαριστερά.
Η Εθνική Συμμαχία, η οποία αποτελείται από έξι κόμματα της αντιπολίτευσης [γι αυτό ονομάστηκε και «τραπέζι των έξι»], συμπεριλαμβανομένου του κύριου αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), κατέβασε τον ηγέτη του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως υποψήφιο πρόεδρο.
Η Συμμαχία έχει δεσμευτεί να επαναφέρει το σύνταγμα της Τουρκίας σε κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης, μακριά από το προεδρικό σύστημα που ισχύει από το δημοψήφισμα του 2017.
Αν και δεν συμμετέχουν στη συμμαχία, το φιλοκουρδικό Πράσινο Αριστερό Κόμμα (YSP) και η Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας (της οποίας είναι μέλος) υποστήριξαν τον Κιλιτσντάρογλου για την Προεδρία.
Η Εθνική Συμμαχία περιλαμβάνει εκτός από το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα CHP, το Καλό Κόμμα ΙΥΙ της Μεράλ Ακσενέρ, το Δημοκρατικό Κόμμα του Γκιουλτεκίν Ουιζάλ, το Κόμμα της Ευτυχίας του Τεμέλ Καραμολάογλου, το κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου του Αλί Μπαμπατζάν και το Κόμμα του Μέλλοντος του Αχμέτ Νταβούτογλου.
Την Εθνική Συμμαχία υποστηρίζει κι ένα μεγάλο μέρος αριστερών κομμάτων συμπεριλαμβανομένου του φιλοκουρδικού HDP, ενώ ιδεολογικά ξεκινά από την εθνικιστική ακροδεξιά και φτάνει μέχρι τις παρυφές της ακροαριστεράς.
Τέλος ο τρίτος υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές Σινάν Ογκάν που κατάφερε να συγκεντρώσει τις 100 χιλιάδες υπογραφές στηρίζεται από την Συμμαχία των Προγόνων ή αλλιώς Συμμαχία ΑΤΑ, που ιδρύθηκε τον Μάρτη του 2023. Την συμμαχία αποτελούν τα κόμματα, Κόμμα της Νίκης, Κόμμα της Δικαιοσύνης, το Κόμμα της Πατρίδας μου και το Κόμμα Συμμαχία της Τουρκίας. Μετά την επιλογή του Σινάν Ογκάν ο οποίος είναι πρώην βουλευτής του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος ΜΗΡ του Μπαχτσελί, το Κόμμα της Αλήθειας αποχώρησε από την Συμμαχία.
Για να εκλεγεί ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας θα πρέπει να πάρει 50% +1 των ψήφων. Σε περίπτωση που αυτό δεν επιτευχθεί τότε διεξάγεται δεύτερος γύρος μεταξύ των δύο πρώτων από τον πρώτο γύρο. Ο νικητής ανακηρύσσεται και Πρόεδρος της Δημοκρατίας που στις εκλογές του 2023 θα είναι ο 13ος στα 100 χρόνια ιστορίας της χώρας. Σε περίπτωση που χρειαστεί δεύτερος γύρος αυτός θα διεξαχθεί στις 28 Μαΐου 2023.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών κρίνεται αμφίρροπο, καθώς η διαφορά μεταξύ του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου που καταγράφει ένα ελαφρό προβάδισμα, και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι πολύ μικρή ώστε να υπάρχει μια καθαρή πρόβλεψη.
Στις εκλογές του 2018, τις πρώτες με το νέο Προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πήρε την νίκη με 52,59% έναντι 30,64% που πήρε ο υποψήφιος του CHP Μουχαρέμ Ιντζέ, με μια διαφορά σχεδόν 11 εκατομμυρίων ψήφων.
Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς που είναι φυλακισμένος, ως υποψήφιος τότε για την Προεδρία από το κουρδικό HDP πήρε 8,04% ενώ η Μεράλ Ακσενέρ του Καλού Κόμματος ΙΥΙ έλαβε 7,29% των ψήφων.
Βουλευτικές εκλογές
Παρότι το σύνολο των μέσων ενημέρωσης και των αναλυτών εστιάζει στις Προεδρικές εκλογές, οι βουλευτικές εκλογές για την πλήρωση των εδρών της 28ης Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης είναι πολύ σημαντικές, καθώς θα καθορίσουν και το έργο του Προέδρου, ο οποίος μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με ένα «εχθρικό» κοινοβούλιο.
Εξάλλου στόχος της Εθνικής Συμμαχίας του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου είναι να αλλάξει το Προεδρικό Σύστημα σε Προεδρευομένη και να επαναφέρει στην εξουσία το Κοινοβούλιο.
Έτσι στις 14 Μαΐου τα 600 μέλη της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας θα εκλεγούν με αναλογική εκπροσώπηση βάσει κομματικών λιστών σε 87 εκλογικές περιφέρειες, με τη μέθοδο D'Hondt.
Για τους σκοπούς των βουλευτικών εκλογών, 77 από τις 81 επαρχίες της Τουρκίας λειτουργούν ως ενιαία περιφέρεια. Λόγω του μεγάλου πληθυσμού τους, οι επαρχίες της Προύσας και της Σμύρνης χωρίζονται σε δύο περιφέρειες, ενώ οι επαρχίες της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης χωρίζονται η καθεμία σε τρεις.
Με πρωτοβουλία του κυβερνώντος ΑΚΡ και του κύριου πολιτικού του συμμάχου MHP, το εθνικό εκλογικό όριο για την είσοδο ενός κόμματος στο κοινοβούλιο μειώθηκε από το 10% στο 7%. Αυτή ήταν η πρώτη μείωση του ορίου από τότε που το εισήγαγε η στρατιωτική χούντα μετά το τουρκικό πραξικόπημα του 1980.
Για τους ανεξάρτητους υποψηφίους δεν υπάρχει κατώτατο όριο για να εκλεγούν στην Εθνοσυνέλευση, ενώ τα πολιτικά κόμματα μπορούν επίσης να επιλέξουν να συμμετάσχουν στις εκλογές σε πολιτική συμμαχία με άλλα κόμματα, καταργώντας έτσι το όριο του 7%, εφόσον η συμμαχία στο σύνολό της κερδίσει συνολικά πάνω από το 7% των ψήφων.
Αλλαγές και στις έδρες
Μετά τις τροποποιήσεις στον εκλογικό νόμο υπήρξε και αλλαγή στην κατανομή των εδρών. Προηγουμένως, οι κοινοβουλευτικές έδρες κατανέμονταν με βάση το ποσοστό ψήφων κάθε εκλογικής συμμαχίας σε κάθε δεδομένη περιφέρεια. Τώρα, οι έδρες κατανέμονται αποκλειστικά με βάση το μερίδιο ψήφων κάθε πολιτικού κόμματος στη συγκεκριμένη περιφέρεια. Αν εφαρμοζόταν αυτές οι αλλαγές στις προηγούμενες εκλογές, τα αποτελέσματα θα ήταν ελαφρώς πιο ευθυγραμμισμένα με τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων σε τοπικό επίπεδο κι όχι σε εθνικό.
Ενώ δικαίωμα να κατέβουν στις βουλευτικές εκλογές είχαν 36 κόμματα τελικά μόνο 24 κόμματα θα συμμετάσχουν στις εκλογές. Πολλά κόμματα εντάχθηκαν στις συμμαχίες για να ξεπεράσουν το πρόβλημα του ορίου του 7%, ενώ άλλα επέλεξαν να κατέβουν σε κοινές λίστες με άλλα κόμματα.
Το πιο κρίσιμο σημείο του νέου εκλογικού συστήματος που ισχύει σ’ αυτές τις εκλογές είναι η κοινή λίστα. Δεδομένου ότι οι βουλευτές δεν εκλέγονται με τις ψήφους που δίνονται στη συμμαχία όπως το 2018, αλλά με τις ψήφους που δίνονται στο κόμμα, η φόρμουλα της «κοινής λίστας» μπαίνει σε αυτό το σημείο.
Ενώ τα κόμματα της Λαϊκής Συμμαχίας δεν έκαναν κοινή λίστα σε καμία επαρχία, στην Εθνική Συμμαχία το CHP και το κόμμα İYİ θα κατέβουν στις εκλογές από κοινού σε 16 επαρχίες.
Η είσοδος στις εκλογές με κοινή λίστα συμβάλλει στο σύνολο των ψήφων, αλλά υπάρχουν και κάποια «μειονεκτήματα» της κοινής λίστας, όπως το γεγονός ότι ορισμένοι ψηφοφόροι «θέλουν να δουν το έμβλημα του κόμματός τους» και ως εκ τούτου μπορεί να μην ψηφίσουν εάν δεν έχουν το δικό τους κόμμα στη συγκεκριμένη επαρχία.
Λογότυπο του κόμματος στα ψηφοδέλτια έχουν όσα από τα κόμματα κατέβουν στις εκλογές σε «τουλάχιστον» 41 επαρχίες στο πλαίσιο της συμμαχίας. Οι ψηφοφόροι θα δουν στο ψηφοδέλτιο τα λογότυπα των κομμάτων της Εθνικής Συμμαχία σε 81 επαρχίες.
Οι ψηφοφόροι που θα ψηφίσουν κάποια κόμματα όπως τα DEVA, Gelecek, Saadet, Demokrat, HÜDA PAR δεν θα δουν το κόμμα τους στο ψηφοδέλτιο.
Ωστόσο, τα λογότυπα των κομμάτων θα αλλάξουν ανάλογα με τις επαρχίες. Για παράδειγμα, σε 16 επαρχίες, οι ψηφοφόροι θα δουν είτε το λογότυπο του CHP είτε του κόμματος İYİ, αλλά όχι και τα δύο. Αν δούμε το παράδειγμα της Περιφέρειας 1 της Άγκυρας, οι ψηφοφόροι δεν θα δουν το λογότυπο του TİP στο ψηφοδέλτιο, αλλά οι ψηφοφόροι στην Περιφέρεια 2 της Άγκυρας θα δουν το λογότυπο του TİP στο ψηφοδέλτιο.
Όπως καταλαβαίνει κανείς πολλές ψήφοι μπορεί να χαθούν για τα κόμματα που κατεβαίνουν σε κοινές λίστες αν δεν υπάρχει το αναγνωρίσιμο λογότυπο του κόμματος του, προκαλώντας σύγχυση στους ψηφοφόρους.
Οι Συμμαχίες
Στις βουλευτικές εκλογές θα αναμετρηθούν 5 συμμαχίες. Εκτός από τις τρεις συμμαχίες που έχουν υποψηφίους για τις προεδρικές εκλογές, δηλαδή την Εθνική Συμμαχία του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, την Λαϊκή Συμμαχία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την Συμμαχία των Προγόνων ΑΤΑ του Σινάν Ογκάν, άλλες δύο συμμαχίες συμμετέχουν στις βουλευτικές εκλογές.
Η Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας είναι η αριστερή εκλογική συμμαχία της Τουρκίας, που ιδρύθηκε από το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), το Εργατικό Κόμμα Τουρκίας (TİP), το Εργατικό Κόμμα (EMEP), το Κόμμα Εργατικού Κινήματος (EHP), το Κόμμα Κοινωνικής Ελευθερίας (TÖP) και η Ομοσπονδία Σοσιαλιστικών Συνελεύσεων (SMF). Η συμμαχία ανακοίνωσε την ίδρυσή της στις 25 Αυγούστου 2022. Στη δήλωσή τους, τα κόμματα μέλη διακήρυξαν από κοινού ότι η συμμαχία στοχεύει «την ισότητα, την ελευθερία, την αδελφότητα, την ειρήνη και τη δημοκρατία για την τουρκική κοινωνία».
To HDP προσχώρησε στη συμμαχία, λίγες εβδομάδες πριν τις εκλογές, υπό τον φόβο να απαγορευτεί το κόμμα από το Ανώτατο Δικαστήριο, καθώς η διαμάχη του κόμματος με την Δικαιοσύνη εκκρεμεί ακόμα και δεν έχει τελεσιδικήσει η απόφαση.
Τέλος η πέμπτη συμμαχία είναι η Ένωση Σοσιαλιστικών Δυνάμεων, η οποία σχηματίστηκε από το Κόμμα της Αριστεράς (SOL), το Κομμουνιστικό Κόμμα της Τουρκίας (TKP), το Κομμουνιστικό Κίνημα της Τουρκίας (TKH) και το Κίνημα της Επανάστασης (DH). Η συμμαχία δημοσιοποιήθηκε στις 21 Αυγούστου 2022, ενώ κατά την ανακοίνωση της Συμμαχίας υπήρξε διακήρυξη στήριξης, την οποία υπέγραψαν 226 προσωπικότητες του τουρκικού δημόσιου βίου, μεταξύ των οποίων διανοούμενοι, συγγραφείς, συνδικαλιστές, καλλιτέχνες, δικηγόροι και δημοσιογράφοι.
Το διακύβευμα των τουρκικών βουλευτικών εκλογών είναι η κατάκτηση της πλειοψηφίας της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης που αριθμεί 600 έδρες, για την οποία διαγωνίζονται οι δύο κυρίαρχες συμμαχίες, η Εθνική και η Λαϊκή για διαφορετικούς λόγους η καθεμία.
Η Εθνική Συμμαχία του Κιλιτσντάρογλου θέλει την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση ώστε να αλλάξει το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας, που απαιτεί 330 έδρες. Όμως αν η Εθνική Συμμαχία κερδίσει τις 301 έδρες, διασφαλίζεται ότι η αντιπολίτευση του Ερντογάν δεν θα καταφέρει να μπλοκάρει την αλλαγή.
Για τους αντίθετους λόγους θέλει και ο Ερντογάν να κερδίσει τις 301 έδρες που θα του δώσουν τη δυνατότητα να μπλοκάρει την αλλαγή της Προεδρικής διακυβέρνησης, ενώ συγχρόνως θα δημιουργήσει προβλήματα στην Προεδρία του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αν αυτός κερδίσει τις προεδρικές εκλογές.
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις η Λαϊκή Συμμαχία του Ερντογάν φαίνεται να έχει κλειδώσει την επικράτηση στις βουλευτικές εκλογές, με ποσοστό κοντά στο 48%. Αυτό που απομένει για τον ηγέτη της Λαϊκής Συμμαχίας είναι να ξεπεράσει ο συνασπισμός του τις 300 έδρες στην Εθνοσυνέλευση.
Τέλος, τα ανεπίσημα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν από το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο στις 23:59 στις 14 Μαΐου.